Poniżej prezentujemy wyjątkowy tekst naszego współpracownika Bogdana Muchy z Żarowskiej Izby Historycznej, który jako pierwszy przeanalizował rosyjskie archiwa pod kątem wydarzeń z marca-kwietnia 1945 roku, jakie związane były z sowieckimi działaniami lotniczymi i bombardowaniem lotniska między Pszennem a Świdnicą. Z archiwów tych wyłania się całkowicie nieznany do tej pory w polskiej literaturze obraz sowieckich akcji wymierzonych w lotnisko pod Świdnicą na którym stacjonowała pokaźna grupa niemieckich samolotów myśliwskich. Poniższy artykuł stanowi uzupełnienie materiału także przygotowanego przez Bogdana Muchę, który opisuje walki w rejonie podświdnickiego lotniska w pierwszych miesiącach 1945 r. (czytaj o tym tutaj: Wojna powietrzna nad Świdnicą ‘1945 (cz. 1), Wojna powietrzna nad Świdnicą ‘1945 (cz. 2), Wojna powietrzna nad Świdnicą ‘1945 (cz. 3). Skala nalotów, częstotliwość i ilość uczestniczących w nim samolotów dowodzi, jak ważną rolę – dotychczas pomijaną w literaturze przedmiotu – spełniało niewielkie, podświdnickie lotnisko i jak bardzo zależało sowietom na wyeliminowaniu potencjału lotnictwa niemieckiego na nim stacjonującego.
***
Pod koniec stycznia i na początku lutego 1945 roku wojska radzieckie 1. Frontu Ukraińskiego rozszerzyły przyczółki na lewym brzegu Odry, skąd 8 lutego przeszły do działań zaczepnych (tzw. Operacja dolnośląska). Prawe skrzydło frontu nacierając z przyczółka pod Ścinawą, odrzuciło na zachód niemiecką 4. Armię Pancerną i już 24 lutego wyszło nad Nysę Łużycką między jej ujściem do Odry a Piecnikiem. Część sił zawróciła z wojskami centrum frontu, nacierającymi z rejonu Brzeg – Oława, okrążyła Wrocław broniony przez duży garnizon. Na całym Dolnym Śląsku wojska radzieckie wyszły na Przedgórze Sudetów. Niezwłocznie po tym marszałek Koniew przerzucił główny wysiłek na lewe skrzydło przeciwko niemieckiej armijnej grupie „Heinrich” (1 armia pancerna), która utrzymywała w swym ręku część Śląska Opolskiego na lewym brzegu Odry. 15 marca lewe skrzydło frontu przeszło do natarcia (tzw. Operacja górnośląska), uderzając z Grodkowa na południe i z Krapkowic na zachód. Po kilku dniach zamknięto pierścień okrążenia wokół pięciu dywizji niemieckich w lasach niemodlińskich. Po ich zniszczeniu, z końcem marca wojska frontu wyszły na linię Strzelin – Nysa – Racibórz. W wyniku tych operacji 1. Front Ukraiński pobił niemiecką 4. Armię Pancerną, 17. Armię i 1. Armię Pancerną, odrzucił je z linii Odry i wyszedł ku Sudetom i Nysie Łużyckiej. W obu przytoczonych operacjach (między 8.02 a 31.03.1945 r. i dalej do zakończenia wojny), działania wojsk 1. Frontu Ukraińskiego wspierała z powietrza 2. Armia Powietrzna. Pod koniec stycznia 1945 roku w jej skład wchodziły 2 korpusy lotnictwa bombowego, 3 korpusy lotnictwa szturmowego, 3 korpusy lotnictwa myśliwskiego, 1 gwardyjska dywizja myśliwska, 1 dywizja nocnych bombowców i 2 gwardyjskie pułki lotnictwa rozpoznawczego.
W styczniu 1945 roku w skład 2. Armii Powietrznej wchodziły
● 4. Korpus Bombowy (202. i 219. Dywizja Bombowa)
● 6. Gwardyjski Korpus Bombowy (1. i 8. Gwardyjska Dywizja Bombowa)
● 1. Gwardyjski Korpus Szturmowy (8. i 9. Gwardyjska Dywizja Szturmowa, 12 Gwardyjska Dywizja Myśliwska)
● 2. Gwardyjski Korpus Szturmowy (5. i 6. Gwardyjska Dywizja Szturmowa)
● 3. Gwardyjski Korpus Szturmowy (307. i 308. Dywizja Szturmowa, 181. Dywizja Myśliwska)
● 2. Korpus Myśliwski (7. Gwardyjska Dywizja Myśliwska, 322. Dywizja Myśliwska)
● 5. Korpus Myśliwski (8. Gwardyjska Dywizja Myśliwska, 256. Dywizja Myśliwska)
● 6. Gwardyjski Korpus Myśliwski (9., 22., 23. Gwardyjska Dywizja Myśliwska)
● 11. Gwardyjski Korpus Myśliwski
● 208. Dywizja Nocnych Bombowców
● 98. Gwardyjski Pułk Rozpoznawczy
● 193. Gwardyjski Pułk Rozpoznawczy
W dywizjach bombowych 2. Armii Powietrznej służyły samoloty Petliakow Pe-2 (wszystkie pułki) oraz SB-2 (331. oddzielna eskadra lotnicza w 1942 r.). W pułkach szturmowych samoloty Iliuszyn Ił-2 „Szturmownik”. W pułkach rozpoznawczych latały samoloty Polikarpow P-Z, Polikarpow R-5, Polikarpow PO-2. Z kolei piloci pułków myśliwskich dysponowali radzieckimi samolotami Jakowlew Jak-1, Jak-3, Jak-7B, Jak-9, Ławoczkin Ła-5 oraz amerykańskimi Bell P-39 „Airacobra” (6. Gwardyjski Korpus Myśliwski).
Wspomniana wyżej 208. Dywizja Nocnych Bombowców powstała 18 maja 1942 roku w wyniku przekształcenia 208. Dywizji Lotnictwa Mieszanego. W czasie reorganizacji dywizja wspierała wojska Frontu Briańskiego. Jej samoloty bombardowały wrogie lotniska w Briańsku, Orle, Kursku, Charkowie, węzeł kolejowy Dumczenko oraz most kolejowy pod Semilukami. W czasie bitwy o Stalingrad dywizja w ramach 2. Armii Powietrznej wzięła udział w kontrofensywie i pokonaniu niemieckiego zgrupowania otoczonego pod Stalingradem. Do 1 września 1942 roku jednostki dywizji wykonały ponad 9,2 tys. lotów bojowych i zrzuciły na wroga ok. 113 tys. bomb różnych kalibrów o łącznej masie ponad 2,5 tys. ton. Najbardziej intensywne naloty dywizja prowadziła w okresie od września do października 1942 roku. W tym czasie jednym z najważniejszych jej zadań było zakłócenie ruchu kolejowego wroga na Froncie Woroneskim (odcinek Semiluki – Kastornoye, Ostrogożsk – Valuiki). Od lipca 1943 roku dywizja w ramach 2. Armii Powietrznej brała udział w bitwie pod Kurskiem, w kontrofensywie na Froncie Woroneskim (kierunek Biełgorod). Następnie brała udział w ofensywie w kierunku Kijowa i wyzwoleniu miast Zenkowa, Pyriatyna. Drogę bojową w ramach 2. Armii Powietrznej zakończyła podczas tzw. Operacji praskiej.
Operacje i bitwy z udziałem 208. Dywizji Nocnych Bombowców
● Operacja woronesko – wołoszyłowgradzka (od 28 czerwca 1942 do 24 lipca 1942 r.)
● Bitwa pod Stalingradem (od 17 lipca 1942 do 2 lutego 1943 r.)
● Operacja średniodońska (od 16 grudnia 1942 do 30 grudnia 1942 r.)
● Operacja rżewsko – wiaziemska (od 13 stycznia 1943 do 27 stycznia 1943 r.)
● Operacja woronesko – kastornieńska (od 24 stycznia 1943 do 2 lutego 1943 r.)
● Operacja charkowska (od 2 lutego 1943 do 25 marca1943 r.)
● Bitwa pod Kurskiem (od 5 lipca 1943 do 12 lipca 1943 r.)
● Operacja biełgorodzko – charkowska (od 3 sierpnia 1943 do 23 sierpnia 1943 r.)
● Bitwa nad Dnieprem (od 23 września 1943 do 13 listopada 1943 r.)
● Operacja kijowska (od 3 listopada 1943 do 22 grudnia 1943 r.)
● Operacja żytomiersko – berdyczowska (od 24 grudnia 1943 do 14 stycznia 1944 r.)
● Operacja korsuńsko – szewczenkowska (od 24 stycznia 1944 do 17 lutego 1944 r.)
● Operacja równieńsko – łucka (od 27 stycznia 1944 do 11 lutego 1944 r.)
● Operacja płaskurowsko – czerniakowska (od 4 marca 1944 do 17 kwietnia 1944 r.)
● Operacja lwowsko – samdomierska (od 13 lipca 1944 do 29 sierpnia 1944 r.)
● Operacja wschodniokarpacja (od 8 września 1944 do 28 października 1944 r.)
● Operacja karpacko – dukielska (od 8 września 1944 do 28 października 1944 r.)
● Operacja wiślańsko – odrzańska (od 12 stycznia 1945 do 3 lutego 1945 r.)
● Operacja sandomiersko – śląska (od 12 stycznia 1945 do 3 lutego 1945 r.)
● Operacja dolnośląska (od 8 lutego 1945 do 24 lutego 1945 r.)
● Oblężenie Festung Breslau (od 23 lutego 1945 do 6 maja 1945 r.)
● Operacja górnośląska (od 15 marca 1945 do 31 marca 1945 r.)
● Operacja berlińska (od 16 kwietnia 1945 do 8 maja 1945 r.)
● Operacja praska (od 6 maja 1945 do 11 maja 1945 r.)
Za pomyślne wykonanie przydzielonych zadań podczas Operacji kijowskiej w dniu 6 listopada 1943 roku, dywizji nadano rozkazem Naczelnego Dowództwa, honorowe imię „Kijowska” a dekretem Prezydium Rady Najwyższej przyznano Order „Czerwonego Sztandaru”. 208. Dywizja Nocnych Bombowców wchodziła w skład armii czynnej nieprzerwanie od 18 maja 1942 roku do 11 maja 1945 roku. Do dywizji przynależały pułki: 597., 646., 690. i 887. Po zakończeniu wojny w czerwcu 1946 roku w związku z redukcją Sił Zbrojnych, dywizję rozwiązano. Jak donoszą zapisy dziennika wojennego 208. Dywizji Nocnych Bombowców, jednostka w dniach od 23 marca do 16 kwietnia 1945 roku, przeprowadzała naloty bombowe na lotnisko polowe pod Świdnicą. W akcji brały udział samoloty: 597., 646., 690. i 887. Pułku Bombowego. Łącznie w operacji udział wzięło 112 nurkujących samolotów bombowych typu Petliakow Pe-2 i 113 radzieckich lotników. Wykonano 1732 loty z ładunkiem bombowym (liczba lotów wszystkich samolotów – maksymalnie do 4 nalotów jednej nocy). Zrzucono łącznie 23 570 bomb różnych typów i wagomiarów (w tym bomby FAB burzące – 1806, bomby AO odłamkowe – 7001, bomby ZAB zapalające – 14 763). Dywizja poniosła straty własne: 1 samolot zniszczony, 1 samolot uszkodzony, 3 lotników zabitych, 3 lotników rannych. Bazą wypadową najbardziej aktywnego 646. Pułku Bombowego, było lotnisko polowe zlokalizowane w pobliżu miejscowości Jarosław (niem. Jerschendorf), ob. pow. średzki, gm. Udanin. Pozostałe pułki prowadziły naloty z innych lotnisk przyfrontowych.
Naloty prowadzone przez 208. Dywizję Nocnych Bombowców na lotnisko pod Świdnicą
23 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:20 – 6:30; Liczba samolotów biorących udział: 100 w trzech nalotach (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 61:34; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 164, AO (odłamkowe) – 229, ZAB (zapalające) – 7. Rezultaty bombardowania: zniszczono 5 samolotów, zarejestrowano 7 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
24 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:55 – 6:45; Liczba samolotów biorących udział: 117 w czterech nalotach (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 69:40; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 189, ZAB (zapalające) – 1680. Rezultaty bombardowania: wygaszono 7 reflektorów i zniszczono 2 baterie artylerii przeciwlotniczej
25 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:30 – 6:30; Liczba samolotów biorących udział: 88 w trzech nalotach (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 82:12; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 116, AO (odłamkowe) – 140, ZAB (zapalające) – 2160. Rezultaty bombardowania: zniszczono 1 samochód, zarejestrowano 22 bezpośrednie trafienia w obręb/pas lotniska
26 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:00 – 6:15; Liczba samolotów biorących udział: 82 w trzech nalotach (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 88:46; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 104, AO (odłamkowe) – 310. Rezultaty bombardowania: zniszczono 3 samochody, stłumiono ogień 3 punktów artylerii i 5 punktów maszynowych karabinów plot., zarejestrowano 28 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
27 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:55 – 7:00, Liczba samolotów biorących udział: 89 w trzech nalotach (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 91:50; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 110, AO (odłamkowe) – 80, ZAB (zapalające) – 1480. Rezultaty bombardowania: zniszczono 2 punkty ogniowe maszynowych karabinów plot., 1 punkt artylerii przeciwlotniczej, zarejestrowano 12 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska, 18 trafień w linię kolejową. Podczas nalotów uszkodzone zostały 2 samoloty Pe-2. Ranni zostali: dowódca eskadry porucznik Kriekow, młodszy porucznik Stieżnin i porucznik Bobrow
28 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:05 – 4:00, Liczba samolotów biorących udział: 41 w dwóch nalotach (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 49:49; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 20, AO (odłamkowe) – 52, ZAB (zapalające) – 802. Rezultaty bombardowania: zniszczono 5 punktów ogniowych karabinów maszynowych plot. Samolot kapitana Dzukgojewa i porucznika Czernienki został ostrzelany ogniem z km-ów i dział plot., porucznik Czernienko poniósł śmierć, samolot po powrocie trafił do remontu
29 marca 1945 r.
Do akcji wyznaczone były samoloty z 597. Pułku Bombowego (2 eskadry) i 646. Pułku Bombowego. Brak danych o wykonaniu powierzonych zadań
30 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 2:10 – 6:15, Liczba samolotów biorących udział: 33 do bombardowania i 9 na rozpoznanie (597. Pułk Bombowy), 54 (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 68:30 (597. Pułk), 52:33 (646. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 99, AO (odłamkowe) – 720; 646. Pułk: FAB (burzące) – 48, AO (odłamkowe) – 65, ZAB (zapalające) – 1080. Rezultaty bombardowania: zniszczono 2 punkty artylerii przeciwlotniczej, wygaszono 1 reflektor, zarejestrowano 32 bezpośrednie trafienia w obręb/pas lotniska
31 marca 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:30 – 6:55, Liczba samolotów biorących udział: 48 (597. Pułk Bombowy), 64 (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 60:12 (597. Pułk), 64:85 (646. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 68, AO (odłamkowe) – 576; 646. Pułk: FAB (burzące) – 96, AO (odłamkowe) – 86, ZAB (zapalające) – 380. Rezultaty bombardowania: prawdopodobne uszkodzenie 3 wagonów na stacji kolejowej w Świdnicy oraz zniszczono tory kolejowe w dwóch miejscach
1 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:00 – 6:45, Liczba samolotów biorących udział: 83 (597. Pułk Bombowy), 55 (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 110:15 (597. Pułk), 59:12 (646. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 55, AO (odłamkowe) – 1224, ZAB (zapalające) – 66; 646. Pułk: FAB (burzące) – 66, ZAB (zapalające) – 110. Rezultaty bombardowania: zniszczono i uszkodzono 11 samochodów, zniszczono 3 budynki, wygaszono 1 reflektor w rejonie Świdnicy, wywołano duże 3 pożary, zarejestrowano 18 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
2 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:00 – 7:00, Liczba samolotów biorących udział: 60 (597. Pułk Bombowy), 78 (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 82:45 (597. Pułk), 85:45 (646. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 4, AO (odłamkowe) – 550, ZAB (zapalające) – 65; 646. Pułk: AO (odłamkowe) – 885, ZAB (zapalające) – 996. Rezultaty bombardowania: zniszczono 6 punktów artylerii przeciwlotniczej i 3 punkty ogniowe karabinów plot., wygaszono 9 reflektorów, zarejestrowano 5 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
3 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:50 – 7:20, Liczba samolotów biorących udział: 21 (597. Pułk Bombowy), 21 (597. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 29:51 (597. Pułk), 21:55 (646. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 14, AO (odłamkowe) – 96, ZAB (zapalające) – 54; 646. Pułk: FAB (burzące) – 10, AO (odłamkowe) – 250, ZAB (zapalające) – 8. Rezultaty bombardowania: zniszczono 1 samolot, zniszczono 17 budynków, wywołano 1 eksplozję i 2 duże pożary, zarejestrowano 8 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
4 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 20:45 – 6:25, Liczba samolotów biorących udział: 35 (597. Pułk Bombowy), 32 (646. Pułk Bombowy), 21 (887. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 45:40 (597. Pułk), 38:48 (646. Pułk), 30:60 (887. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 32, AO (odłamkowe) – 408, ZAB (zapalające) – 192; 646. Pułk: FAB (burzące) – 7, AO (odłamkowe) – 550, ZAB (zapalające) – 56; 887. Pułk: FAB (burzące) – 56. Rezultaty bombardowania: zniszczono 11 budynków, zniszczono i uszkodzono 7 samolotów, zarejestrowano 20 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
5 kwietnia 1945 r.
Do akcji wyznaczone były samoloty z 646. Pułku Bombowego. Brak danych o wykonaniu powierzonych zadań
6 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:05 – 6:30, Liczba samolotów biorących udział: 31 (597. Pułk Bombowy), 26 (646. Pułk Bombowy), 23 (887. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 27:10 (597. Pułk), 31:20 (646. Pułk), 21:30 (887. Pułk); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 42, ZAB (zapalające) – 68; 646. Pułk: FAB (burzące) – 25, ZAB (zapalające) – 6; 887. Pułk: FAB (burzące) – 47. Rezultaty bombardowania: wywołano 2 duże pożary w mieście i 2 na lotnisku, spalono 2 samoloty na ziemi, zarejestrowano 25 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
7 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:40 – 6:35, Liczba samolotów biorących udział: 35 (597. Pułk Bombowy), 43 (646. Pułk Bombowy), 32 (690. Pułk Bombowy), 30 (887. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 35:25 (597. Pułk), 35:17 (646. Pułk), 26:28 (690. Pułk), 26:33 (887. Pułk Bombowy); Zrzucone bomby: 597. Pułk: FAB (burzące) – 26; 646. Pułk: FAB (burzące) – 11, AO (odłamkowe) – 300, ZAB (zapalające) – 200; 690. Pułk: FAB (burzące) – 36, ZAB (zapalające) – 29; 887. Pułk: FAB (burzące) – 48. Rezultaty bombardowania: brak danych. Z bombardowania lotniska w Świdnicy nie powrócili młodszy porucznik Mokryszew i młodszy porucznik Emeljanow. Z obserwacji załóg innych samolotów wynika, że na wysokości 900 m ich maszyna została ostrzelana przez artylerię przeciwlotniczą, zapaliła się i spadła na ziemię w rejonie lotniska pod Świdnicą
8 kwietnia 1945 r. – brak nalotów
9 kwietnia 1945 r. – brak nalotów
10 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 00:25 – 6:00, Liczba samolotów biorących udział: 26 (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 23:15; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 39, ZAB (zapalające) – 600. Rezultaty bombardowania: wygaszono 3 reflektory, wzniecono 4 duże pożary na lotnisku
11 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:20 – 6:36, Liczba samolotów biorących udział: 51 (646. Pułk Bombowy), 48 (690. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 55:17 (646. Pułk), 47:27 (690. Pułk); Zrzucone bomby: 646. Pułk: FAB (burzące) – 35, AO (odłamkowe) – 200, ZAB (zapalające) – 208; 690. Pułk: ZAB (zapalające) – 1756. Rezultaty bombardowania: wzniecono 3 duże pożary, wygaszono 2 reflektory, zarejestrowano 7 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
12 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:15 – 5:30, Liczba samolotów biorących udział: 44 (646. Pułk Bombowy), 45 (690. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 57:04 (646. Pułk), 51:51 (690. Pułk); Zrzucone bomby: 646. Pułk: FAB (burzące) – 64, AO (odłamkowe) – 140, ZAB (zapalające) – 440; 690. Pułk: ZAB (zapalające) – 1237. Rezultaty bombardowania: zniszczono 2 punkty ogniowe karabinów plot., wygaszono 7 reflektorów, zarejestrowano 8 trafień w obręb/pas lotniska
13 kwietnia 1945 r. – brak nalotów
14 kwietnia 1945 r. – brak nalotów
15 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 21:20 – 6:15, Liczba samolotów biorących udział: 54 (646. Pułk Bombowy), 71 (690. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 53:10 (646. Pułk), 94:50 (690. Pułk); Zrzucone bomby: 646. Pułk: FAB (burzące) – 21, AO (odłamkowe) – 140, ZAB (zapalające) – 378; 690. Pułk: FAB (burzące) – 53, ZAB (zapalające) – 142. Rezultaty bombardowania: wzniecenie 6 dużych pożarów, wygaszenie 3 reflektorów, zniszczenie dwóch punktów artylerii przeciwlotniczej, zarejestrowano 8 bezpośrednich trafień w obręb/pas lotniska
16 kwietnia 1945 r.
Naloty w godzinach: 22:20 – 6:30, Liczba samolotów: 25 (646. Pułk Bombowy); Czas nalotów: 28:15; Zrzucone bomby: FAB (burzące) – 36. Rezultaty bombardowania: wygaszono 5 reflektorów, zarejestrowano 4 bezpośrednie trafienia w obręb/pas lotniska
***
Pod koniec II wojny światowej roczna produkcja radzieckiego lotnictwa wzrosła w sposób gwałtowny do poziomu 40 241 maszyn w 1944 roku. Ze 157 261 maszyn wyprodukowanych po ataku Niemiec na ZSRR 125 655 maszyn było myśliwcami lub bombowcami. Głównymi samolotami bojowymi używanymi w czasie wojny przez lotnictwo radzieckie był samolot szturmowy Iljuszyn Ił-2 Szturmowik oraz seria jednosilnikowych myśliwców zaprojektowanych przez Aleksandra Jakowlewa. Ił-2 został wybudowany w liczbie 36 183 egzemplarzy, zaś cztery główne wersje Jaka (Jak-1, Jak-3, Jak-7 i Jak-9), zostały wybudowane w liczbie 36 716 egzemplarzy. Oba samoloty stanowiły razem około połowy całkowitych sił wojskowego lotnictwa radzieckiego przez większą część II wojny światowej. Do innych podstawowych samolotów lotnictwa radzieckiego należały: myśliwski Ławocznik Ła-5 (15 000 egzemplarzy), lekki bombowiec nurkujący Petliakow Pe-2 (11430 egzemplarzy) oraz średni bombowiec dalekiego zasięgu Ił-4 (5256 egzemplarzy). Jak wiele innych państw sprzymierzonych II wojny światowej tak i Związek Radziecki otrzymał w ramach Lend-Lease Act maszyny produkcji zachodniej, głównie były to Bell P-39 „Airacobra” (4758 maszyn), Bell P-63 „Kingcobra” (2397 maszyn), Hawker „Hurricane” (ok. 3000 maszyn), Curtiss P-40 „Kittyhawk” (2198 maszyn), Douglas A-20 „Havoc” (2901 maszyn) i Supermarine „Spitfire” (1183 maszyny) Piloci radzieccy na P-39 dokonali największej liczby indywidualnych strąceń, które przewyższały jakichkolwiek innych pilotów, latającymi tymi maszynami.
Historia wspomnianego wyżej samolotu bombowego Petliakow Pe-2, sięga końca lat 30. XX w. kiedy było już wiadomo, że podstawowy samolot bombowy Wojenno-Wozdusznych Sił ZSRR, czyli SB, zaczyna się starzeć i potrzebny jest jego następca. Władze domagały się maszyn całkowicie nowych, o dużych prędkościach, co spowodowało niewielkie zainteresowanie Ar-2 i przekreśliło ciekawy program jego daleko idącej modernizacji, a jednocześnie doprowadziło do prób produkcji masowej całkowicie nieudanych bombowców Jakowlewa. Ostatecznie władze zdecydowały się na typowe dla tamtych czasów rozwiązanie prowizoryczne, czyli na adaptację ciężkiego myśliwca wysokościowego WI-100. Oblatany w grudniu 1939 r. WI-100 został opracowany w specjalnym więzieniu NKWD, w którym osadzono sporą grupę konstruktorów. Zaprojektowany przez Petljakowa do eskortowania ciężkich bombowców, po rezygnacji z budowy TB-7 nie miał konkretnego zastosowania. W maju 1940 r. powstał pomysł przekształcenia WI-100 w bombowiec nurkujący. Konkretna decyzja zapadła 4 VI. Już 23 VI postanowiono, że samolot ten będzie produkowany seryjnie w zakładach nr 22 i 39. Otrzymał oznaczenie PB-100. Zakładano, że w wersji bombowej będzie osiągał prędkość 525 km/h, pułap 8000 m i zasięg 1300 km. Adaptacja wymagała przekonstruowania kadłuba i zmiany zewnętrznych części płata. Zmiany i przygotowanie dokumentacji zajęły 45 dni. Pierwszy seryjny PB-100 był gotowy już w październiku, a drugi w grudniu 1940 r., wtedy zamieniono oznaczenie na Pe-2. W 1941 r. produkcję Pe-2 uruchomiono jeszcze w zakładach nr 124 i 125. Po ewakuacji połączono zakłady nr 22 i 124 oraz 39 i 125. W 1942 r. Pe-2 budowano tylko w zakładach nr 22. Produkcja masowa w warunkach wojennych powodowała znaczne pogorszenie osiągów, co przy niewielkim ładunku bomb zmniejszało wartość bojową samolotu. Szczególny kryzys nastąpił latem 1943 r., kiedy prędkość samolotu spadła do 482 km/h. Zdecydowaną poprawę jakości uzyskano dopiero w latach 1944-1945. Zwiększenie prędkości starano się uzyskać, zmieniając silniki M-105R o mocy 809 kW (1100 KM) na M-105RA o tej samej mocy i od początku 1943 r. M-105 PF o mocy 927 kW (1260 KM). Także uzbrojenie samolotu uważano za niewystarczające. Dwa karabiny maszynowej SzKAS 7,62 mm z przodu kadłuba jako mało skuteczne zastąpiono jednym UB 12,7 mm. Wiosną 1942 r. zaczęto szukać możliwości wykorzystania od obrony tylnej półsfery karabinów kalibru 12,7 mm. W niektórych samolotach zdejmowano tylną część osłony kabiny i zawieszano na jej ramie karabiny maszynowe 12,7 mm. Stanowisko takie oznaczono jako FT, a maszyny w nie wyposażone jako Pe-2FT. Innym rozwiązaniem było montowanie wieżyczki WUB-1, zapewniającej bardziej komfortowe warunki dla strzelca. Od 1943 r. prowadzono próby z nową wieżyczką FZ i z nieco wyższą osłoną kabiny pilota. Wcześniej karabin 7,62 mm w dolnym stanowisku zastąpiono karabinem 12,7 mm. W 1943 r. próbowano poprawić osiągi samolotu przez zastosowanie silnika gwiazdowego M-82. Rzeczywiście, prędkość i wznoszenie znacznie wzrosły, wystąpiły jednak problemy ze statecznością, a silniki były potrzebne do myśliwców Ławoczkina. Zbudowano tylko 32 Pe-2M-82. Od połowy 1943 r. rozwojem maszyny zajmował się Władymir Mjasiszczew, jako trzeci z kolei konstruktor odpowiedzialny za ten samolot po śmierci Petljakowa w 1942 r. Pod jego kierunkiem opracowano szereg wersji rozwojowych z silnikami o większej mocy, ale ich produkcji nie podjęto. Do szkolenia pilotów została opracowana wersja szkolna Upe-2 z kabiną instruktora za kabiną pilota. Istniała wersja rozpoznawcza Pe-2R pozbawiona hamulców aerodynamicznych. Powstały także dwie wersje myśliwskie: Pe-3 i Pe-3bis bez hamulców i dolnego stanowiska strzeleckiego. Z przodu kadłuba zamontowano działko 20 mm i karabin maszynowy 12,7 mm. Główne wady Pe-2 to trudny pilotaż i niewielki udźwig bomb. Łącznie zbudowano 11.430 samolotów Pe-2, w tym 207 Pe-3 i 134 Pe-3bis. W 1940 r. przekazano 1 samolot, w 1941 r. – 1876, w 1942 r. – 2524, w 1943 r. – 2441, w 1944 r. – 2963 i w 1945 r. – 1634.
Dane techniczne wczesnej wersji Pe-2. Typ: lekki samolot bombowy nurkujący o całkowicie metalowej konstrukcji z chowanym podwoziem. Załoga: 3 osoby. Silnik: 2 dwunastocylindrowe rzędowe w układzie V chłodzone cieczą Klimow M-105R o mocy 809 kW (1100 KM). Osiągi: prędkość maksymalna 540 km/h na pułapie 5000 m; prędkość przelotowa 428 km/h ; czas wznoszenia na 5000 m – 7 min; pułap 8800 m; zasięg 1500 km. Masa: własna 5876 km, startowa 84496 kg. Wymiary: rozpiętość 17,31 m; długość 12,66 m; wysokość 4 m; powierzchnia nośna 40,5 m². Uzbrojenie: 4 karabiny maszynowe SzKAS 7,62 mm (dwa z przodu kadłuba, jeden nawigatora i jeden strzelca – później 1 SzKAS i 3 karabiny UB 12,7 mm), 1000 kg bomb (600 kg w komorze wewnętrznej i 400 kg na zewnętrznych zawiesiach – 10 bomb po 100 kg lub 4 bomby po 250 kg lub 2 bomby po 500 kg na zewnętrznych zawiesiach; stosowano też bomby o mniejszych wagomiarach zwłaszcza zapalające)
Rodzaje bomb zastosowanych w bombardowaniu lotniska pod Świdnicą
Фугасная Авиационная Бомба – ФАБ (FAB – lotnicza bomba burząca) – wagomiary: FAB-100, FAB-250, FAB-500
FAB-100 (odmiany: FAB-100 produkowana od 1932 r.; FAB-100CK produkowana od 1938 roku; FAB-100M produkowana od 1942 roku; FAB-100SW (korpus spawany); FAB-100KD produkowana w latach 1941-1944; FAB-100NG produkowana od 1941 roku; FAB-100 M4-43 produkowana od 1943 roku; FAB-100SL produkowana od 1944 roku). Dane techniczne: długość 964 mm, średnica 267 mm, waga 100 kg, waga materiału wybuchowego 60 kg, promień rażenia 18 m
FAB-250 (odmiany: FAB-250 produkowana od 1932 roku;) FAB-250SW produkowana od 1932 roku; FAB-250CK; FAB-250SCH produkowana od 1943 roku; FAB-250NG produkowana od 1941 roku; FAB-250M-43 produkowana od 1943 roku; FAB-250 M-44 produkowana od 1944 roku). Dane techniczne: długość 1589 mm, średnica 285 mm, waga 250 kg, waga materiału wybuchowego 99 kg, promień rażenia 56 m
FAB-500 (odmiany: FAB-500 produkowana od 1932 roku; FAB-500SW produkowana w latach 1932-1940; FAB-500M produkowana w latach 1942-1943; FAB-500NG produkowana od 1941 roku; FAB-250 M-43 produkowana od 1943 roku; FAB-500 M-44 produkowana od 1945 roku). Dane techniczne: długość 2,1-2,3 m, średnica 392-447 mm, waga 500 kg, waga materiału wybuchowego 213-226 kg, rozpiętość stabilizatora 570-600 mm, przebicie pancerza – 1,2 m posadzki betonowej lub 0,8 m żelbetu, promień rażenia 80 m
Oсколочная авиационная бомба – AO (AO – lotnicza bomba odłamkowa). W czasie wojny Siły Powietrzne ZSRR używały bomb odłamkowych o wadze 2,5, 5, 10, 15, 20 i 25 kg. W tym samym czasie bomby zostały podzielone na specjalnie wykonane (z korpusami ze staliwa i odlewów staliwnych) i przerobione z amunicji artyleryjskiej. Poszczególne rodzaje:
AO-2,5 – długość 370 mm, średnica 45 mm, masa 2,5 kg, promień rażenia 7-11 m
AO-2,5SCH – długość 378 mm, średnica 52 mm, masa 2,5 kg, promień rażenia 12 m
AO-8M – długość 480 mm, średnica 76 mm, masa 5 kg, promień rażenia 15 m
AO-10 – długość 612 mm, średnica 90 mm, masa 10 kg, promień rażenia 18 m
AOX-10 – długość 480 mm, średnica 90 mm, masa 10 kg, promień rażenia 18 m
AOX-15 – długość 610 mm, średnica 107 mm, masa 15 kg, promień rażenia 20 m
AO-20M – długość 1030 mm, średnica 106 mm, masa 20 kg, promień rażenia 25 m
Bomby odłamkowe przerobione z pocisków artyleryjskich
AO-2,5-2 (2 kg – pocisk artyleryjski 45 mm)
AO-2,5-3 (3 kg – mina 82 mm)
AO-10-60cg (6,5 kg – pocisk artyleryjski 76 mm)
AO-25-20 (20 kg – pocisk artyleryjski 107 mm)
AO-25 M1/M2 (25 kg – pocisk artyleryjski 122 mm)
AO25 M13 (25 kg – pocisk artyleryjski burząco-odłamkowy 132 mm)
Do przenoszenia i zrzucania małych bomb burzących, odłamkowych, zapalających i innych służył specjalne pojemniki RRAB wykonane w trzech wersjach: do 1000 kg (RRAB-1), do 500 kg (RAAB-2), do 250 kg (RAAB-3). Pojemnik RAAB-1 zawierał 84-130 bomb typu AO-8, 100 – AO-10, 50 – AO, 260 – AO-2,5; Pojemnik RAAB-2 zawierał 50-78 bomb typu AO-8, 66 – ZAB-10, 25 – AO-20, 260 – AO-2.5; Pojemnik RAAB-3 zawierał 34 bomby AO-8, 25 – ZAB-10 lub AO-10, 18 – AO-20, 116-AO 2,5, 126 – PTAB-2,5
Зажигательная авиационная бомба – ЗАБ (ZAB – lotnicza bomba zapalająca). Do rozpoczęcia wojny w ZSRR produkowano tylko bomby zapalające małego i średniego kalibru – ZAB-1E, ZAB-2.5T, ZAB-10tG i ZAB-50TG. W latach 1941-1944 wyprodukowano niewielką liczbę bomb zapalających dużego kalibru ZAB-100 i ZAB-500. Wszystkie należały do amunicji o intensywnym i skoncentrowanym działaniu. Ich wspólną wadą było to, że były skuteczne tylko przy bezpośrednim trafieniu w cel i można je było łatwo ugasić. Bomby ZAB-1T, ZAB-2,5T wypełnione związkami termitowymi, umieszczane były w pojemnikach RRAB. Bomby o wagomiarze powyżej 10 kg umieszczano wewnątrz komory bombowej i zrzucano jednorazowo z zamków stojaków bombowych.
Bogdan Mucha (Żarowska Izba Historyczna)
17 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!