Przy ulicy Franciszkańskiej 9 w Świdnicy znajduje się niepozorna kamienica, której historia – chociaż stosunkowo krótka – w związku z jej usytuowaniem, związana jest pośrednio z istniejącym w tym miejscu od XIII do pocz. XIX wieku klasztorem Franciszkanów. Jest to także kolejny świdnicki dom, który może zyskać zapomnianą nazwę własną…
Pierwsze dwie części niniejszego szkicu można przeczytać tutaj: Franciszkańska 9: Klasztorny rodowód (cz. 1), Franciszkańska 9: Kupiecki dom (cz. 2).
Mimo sprzedaży parceli i domu przy Franciszkańskiej 9 w 1930 roku świdnickiemu przedsiębiorcy Bertholdowi Mittmannowi i natychmiastowym odsprzedaniu ich miastu Świdnica, hurtownia piwa założona przez Clemensa Molke nadal funkcjonowała na zapleczu domu. Zakupił ją lub wydzierżawił Arthur Pförtner. Urodził się w Strzelinie 21 czerwca 1891 roku i z zawodu był kupcem. Początkowo zatrudniony był w firmie ojca, gdzie pobierał nauki w zawodzie, aby w 1917 roku przenieść się do Świdnicy. Tutaj, przy obecnej ulicy Wałbrzyskiej 29 założył wytwórnię wody mineralnej. Początkowo zatrudniał 10 osób. W latach 20. XX wieku rozpoczął współpracę z kilkoma browarami i zajął się lokalną, hurtową sprzedażą piwa. W jego rozlewni sprzedawano piwo pochodzące z wrocławskich browarów Hassego, Engelhardta oraz Kipkego, jak również Browaru Monachijskiego. W latach 30. XX wieku rozlewał również Pilznera z Boguszowa i rozpoczął rozlewanie coraz bardziej zyskującego na popularności napoju chłodzącego Coca-Cola. Szczególnie sprzedaż tego ostatniego zaczęła mu przynosić wielkie zyski – roczne obroty firmy Pförtnera szacowano w latach 30. XX wieku na ogromną kwotę 400.000 marek, z czego zaledwie 30.000 marek przypadało na produkowaną tu wodę mineralną i lemoniadę. W porównaniu z wieloma świdnickimi firmami była to suma wręcz zawrotna. Nic dziwnego, że właściciela wytwórni wody mineralnej i rozlewni stać było na kupno czterech samochodów dostawczych i utrzymywanie 4 koni.
Te ostatnie były wykorzystywane w zaprzęgach towarowych na bliższych odległościach, głównie na terenie miasta i okolicznych wioskach. To właśnie na fali powodzenia w prowadzonych interesach zdecydował się na przejęcie dawnej rozlewni piwa przy Franciszkańskiej 9. Był to kolejny element składowy jego majątku, na który oprócz rozlewni przy ulicy Wałbrzyskiej składały się także składy, garaże, stajnie oraz willa z ogrodem (istniejąca do chwili obecnej) przy dawnej rozlewni na ulicy Wałbrzyskiej 29 a także dom przy obecnej ulicy Kwiatowej 4 (wart ok. 100.000 marek), w którym wynajmował mieszkania.
Rozlewnia piwa przy ulicy Franciszkańskiej 9 pozostawała własnością Arthura Pförtnera działała przynajmniej do 1942 roku. Jej losów w końcowych latach wojny jak również samego właściciela nie udało się póki co ustalić. W spisie lokali użytkowych i firm przekazanych polskim osadnikom po maju 1945 roku nie ma żadnej adnotacji, czy rozlewnia i hurtownia piwa przy Franciszkańskiej 9 została komuś przekazana w użytkowanie.
Podczas przebudowy domu przy Franciszkańskiej 9 przez wspomnianego już Clemensa Molke w latach ok. ok. 1892-1908, z lewej strony frontowej elewacji, na parterze, została wybita witryna wystawowa z wejściem do urządzonego tu sklepu. Do chwili obecnej zachowały się oryginalne drewniane ościeża tej witryny z kratkami wentylacyjnymi w jej dolnych częściach a także ozdobne pilastry w jakie ujęta jest witryna z wieńczącą ją centralnie podstawą elementu zdobiącego tą część elewacji frontowej. Do tego ostatniego wrócimy jednak za chwilę.
Właścicielem tego sklepu, zapewne w oparciu o dzierżawę był prawdopodobnie przez cały okres jego istnienia (na pewno do maja 1945 roku) Paul Geister. Był niezwykle rzutkim i aktywnym człowiekiem interesu – dziś nazwalibyśmy go biznesmenem. Urodził się w latach 70. XX wieku. Prowadził wiele interesów w różnych gałęziach. Był właścicielem sklepu kolonialnego w kamienicy Rynek 25 (tzw. Pałac Hochbergów), z którego miał około 25.000 marek zysku rocznie, a który ostatecznie wynajął za 100 marek miesięcznie. Sklep kolonialny przy Franciszkańskiej 9 był jego kolejną placówką handlową. W 1909 roku odnotowany jest w źródłach jako właściciel Fabryki Rękawiczek Becher & Furig mieszczącej się przy obecnej ulicy Ofiar Oświęcimskich 24. Zatrudniał w niej od 5 do 8 pracowników i dawała mu ona zysku ok. 10.000 marek rocznie. Przez jakiś czas swoją działalność handlową porze szał m.in. o handel wyrobami tytoniowymi, nawozami czy… nasionami buraka cukrowego, na których zarobił ogromne pieniądze. Kryzys na początku lat 30. XX wieku mocno uszczuplił jego majątek liczony w setkach tysięcy marek. Mimo inflacji, która pożarła część jego funduszy, zdołał utrzymać do 1945 roku między innymi sklep przy Franciszkańskiej 9. Jego losy po zakończeniu wojny nie są znane.
Polskie władze administracyjne dawny sklep Paula Geistera 3 października 1945 roku przekazały w użytkowanie polskiemu osadnikowi Bolesławowi Oświęcimskiemu (był między innymi radnym Miejskiej Rady Narodowej w 1955 roku). Sklep prowadził przynajmniej do 1949 roku.
W późniejszych lokal po dawnym sklepie zajęła spółdzielnia introligatorska, która przez wiele lat prowadziła w tym miejscu zakład introligatorski. Na początku lat 90. XX wieku w wyniku przemian gospodarczych w kraju zakład introligatorski został zamknięty, a w pomieszczeniach dawnego sklepu Geistera otwarty został prywatny pub Golden Club. Działał on do 1997 roku, kiedy otwarto w tym miejscu sklep Damar z telewizorami i sprzętem elektronicznym, prowadzony przez Dariusza Nowaczyńskiego. Działał on do 2002 roku, kiedy to nastąpił niejako powrót do tradycji dawnego sklepu kolonialnego i uruchomiono w tym miejscu sklep spożywczy, dzierżawiony kolejno przez sieci handlowe Eko, Ledi i Delikatesy.
Już w czasach nam współczesnych prawa strona elewacji frontowej budynku przy Franciszkańskiej 9 została na wysokości parteru przebudowana i uruchomiono tu drugi sklep warzywno-spożywczy Malina, który działa jednak przez stosunkowo krótki okres czasu. Obecnie w tym lokalu znajduje się sklep Vapo King z e-papierosami i akcesoriami do nich.
Na koniec naszej historii domu przy Franciszkańskiej 9 warto wrócić do jeszcze jednego aspektu, związanego z jego historią. Tak się ostatnio szczęśliwie złożyło, że opisując dzieje różnych domów w Świdnicy, autorzy tych opracowań docierali do dawnych nazw kamienic lub tradycji, które mogą być przyczynkiem do wprowadzenia nazw własnych poszczególnych obiektów. Tak było chociażby w przypadku domu przy ulicy Długiej 22-24, któremu w nawiązaniu do działającej w nim niegdyś gospody warto by przywrócić nazwę Pod 3 Różami [czytaj tutaj: Długa 22-24: Pod Trzema Różami (cz. 2)], w przypadku domu przy ulicy Wałbrzyskiej 1 [czytaj tutaj: Wałbrzyska 1 – Dom pod Preclem (cz. 1)] czy też domu Pod Złotym Bocianem [czytaj tutaj: Cieszy nas „przylot” Złotego Bociana]. Nie inaczej jest w przypadku kamienicy przy ulicy Franciszkańskiej 9.
Wspomniano już, że nad wejściem do sklepu zachowała się stara podstawa na której w okresie istnienia pubu Golden Club, ustawiono zachowaną do dziś w kiepskim stanie rzeźbę stylizowanej postaci. Jeszcze na zdjęciach z lat 70. XX wieku na podstawie znajdowała się sporych rozmiarów metalowa… kotwica! Zaginęła gdzieś w ciągu następnej dekady, na zdjęciach z połowy lat 80. XX wieku już jej nie ma. Warto pomyśleć o tym, aby przy remoncie elewacji kotwicę ustawić na nowo na frontowej elewacji kamienicy, a rzeźbę z lat 90. XX wieku („wczoraj” to już też historia) ustawić na przykład wewnątrz budynku, w korytarzu prowadzącym na klatkę schodową. W ten sposób w topografii Świdnicy przybyła by kolejna kamienica z nazwą własną – Dom Pod Kotwicą.
Andrzej Dobkiewicz & Sobiesław Nowotny (Fundacja IDEA)
12 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!