Leipziger Sänger w Strzegomiu

Wiele ogłoszeń reklamujących koncerty w Strzegomiu w XIX wieku dotyczyło grupy a raczej grup artystów o nazwie „Leipziger Sänger”. W ogłoszeniach występują różne nazwy, czasami trudno zorientować się czy to ten sam zespół występował w mieście w poprzednim roku. Dopiero gdy w ogłoszeniu podane są nazwiska artystów można stwierdzić czy chodzi o ten sam i inny zespół muzyczny. Zespoły te występowały pod następującymi nazwami: „Leipziger Couplet-Sänger Gesellschaft”, „Leipziger Quartett und Concert-Sänger”, „Leipziger Humoristen und Quartettsänger”. W niektórych ogłoszeniach przed nazwa zespołu występuje nazwisko artysty lub dyrektora zespołu „Robert Egelhart’schen Leipziger-Quartett und Concert-Sänger”, „Wilhelm Gipner’s Quartett und Concertsänger Gesellschaft (früher Firma: Lepziger Sänger). Wszystkie te zespoły mają wspólną cechę – nazwę miasta „Leipzig”.

Pierwsze ogłoszenie w prasie strzegomskiej zapowiadające koncert zespołu o nazwie „Leipziger Couplet-Sänger-Gesellschaft” pochodzi z 15 lutego 1868 roku. W skład zespołu wchodzili panowie: Metz, Neumann, Ascher, Werner i Hoffmann. Poinformowano publiczność strzegomską, że zespół przez 4 miesiące występował restauracji Zeltgarten we Wrocławiu należącej do właściciela browaru Scholza. Wszystkie koncerty zespołu spotkały się z owacyjnym przyjęciem ze strony wrocławskiej publiczności i teraz w drodze powrotnej do Lipska zespół postanowił wystąpić w Strzegomiu. Zespół dał wówczas trzy koncerty 1, 2 i 3 marca. Wszystkie odbyły się w hotelu należącym do pana Grospietscha. Zespół powrócił do Strzegomia w marcu 1870 roku i tym razem dał 5 koncertów. Zespół wystąpił w prawie niezmienionym składzie, tylko pan Werner został zastąpiony przez pana Schreyera. Niestety program koncertu nie został opublikowany w prasie tylko wydrukowany na plakatach rozwieszanych w mieście.

Następne ogłoszenie zapowiadające koncert zespołu o trochę innej nazwie: „Leiziger  Quartett- und Concert-Sänger” ukazało się w gazecie Striegauer Stadtblatt 14.03.1885 roku. Koncert został zapowiedziany na 21 marca o godzinie 20 w hotelu Gustava Richtera. W anonsie podano również nazwiska artystów. Byli to panowie: Eyle, Platt, Hoffmann, Locke, Frische, Maaß und Hanke. Zespół został założony w roku 1863 przez  Wilhelma Eyle jako „Leipziger Quartett- und Konzert-Sängergesellschaft“. Od roku 1893 nosił on nazwę „Wilhelm Eyles Leipziger Sänger“. W październiku tego samego roku ponownie zapowiedziano występy „Leipziger Quartet- und Concertsänger” ale jego skład osobowy już uległ zmianie, ponieważ w ogłoszeniu wymieniono nazwiska: Hanke, Gäme, Kluge, Lamprecht, Ritter, Weinhold i Zimmermann. Tylko jedno nazwisko powtarza się w składzie zespołu, jest nim pan Hanke. Prawdopodobnie był to już inny zespół posługujący się podobną nazwą. W styczniu 1887 roku zapowiadano ponownie występy „Leipziger Quartet- u. Concertsänger” i ponownie podany skald zespołu różnił się od tego z października 1885 roku. Tym razem z poprzedniego składu pozostało trzech artystów: Hanke, Kluge i Zimmermann a resztę zespołu tworzyli panowie: Krugler, Pinther, Kluck, Winther, Freyer. W następnym ogłoszeniu z lutego 1887 roku zapraszano na koncert zespołu, ale tym razem do jego nazwy dodano dodatkową informację,  „Leipziger Quartett- und Concert-Sänger aus den oberen Sälen des Hotel de Pologne in Leipzig”.

W ogłoszeniu ponownie pojawia się nazwisko Eyle, oraz śpiewacy: Platt, Hoffmann, Küster, Frische, Maas, Hanke, a jako gość: Emil Klein. Na podstawie skąpych informacji z ogłoszeń reklamowych trudno jest stwierdzić, czy chodzi tutaj o zespół o nazwie „die Leipziger Krystallpalast-Sänger”. Nie chodzi tutaj o dopisek, że koncertowali w sali Hotelu Pologne a nie w Krystallpast, ponieważ ich występy w Krystallpalast rozpoczęły się w roku 1891 czyli cztery lata po ich koncercie w Strzegomiu. Największe wątpliwości budzi skład zespołu. Leipziger Krystalpallast-Sänger  występowali w składzie: Franz Jentzsch, Max Schmidt, Oswald E. Bischoff, Willy Metz, Arthur Seidel oraz  śpiewak odgrywający role kobiece Corthum (lub Kortum). Prawdopodobnie był to inny zespół posługujący się ta samą nazwą. Wątpliwości nie rozwiewają następne ogłoszenia z roku 1889. Zachowały się trzy, dwa ze stycznia i jedno z marca. Tym razem nie tylko nazwa zespołu ale i jego skład jest taki sam w każdym ogłoszeniu, a w marcowym wymieniono imię pana Raimunda Hanke. Oprócz niego wystąpili: Horvat, Roch, Krause, Franke, Frank i Kluck. W ogłoszeniu ze stycznia 1890 roku oprócz Raimunda Hanke wymieniono imiona pozostałych członków zespołu. Byli to: Albert Zimmermann. Emil Krause. Paul Schadow, Lorenz Hoffmann. Hans Stephani i Max Franke. Prawdopodobnie w zespole następowały częste zmiany składu. Być może niektórzy z jego członków nie wytrzymywali trudów ciągłych występów i wyjazdów. Po raz  pierwszy nazwisko Raimunada Hanke w połączeniu z nazwą zespołu pojawiło się w ogłoszeniu prasowym ze stycznia 1893 roku – „Einmaliger humoristishcer Abend Raimund Hanke’s Leipziger Quartett- u. Concertsänger”. Potwierdza to tezę o istnieniu kilku zespołów nazywających się „Leipziger Sänger” i dlatego ich założyciele lub dyrektorzy zaczęli dodawać swoje nazwiska przed nazwą zespołu aby widzowie wiedzieli dokładnie kto będzie występował na scenie. Zespól pod kierownictwem Raimunada Hanke musiał cieszyć się dobrą opinią wśród widzów, ponieważ w ogłoszeniu z października 1896 roku zapowiadającym występ wirtuoza Ernsta Holten’a, jeden z artystów – Emanuel Raschforf – został przedstawiony jako były członek „Leipziger Sänger Raimund Hanke’s”.

Niestety ogłoszenia zawierają tylko podstawowe informacje o terminach koncertów i brak w nich programu. Czasami zawierają dodatkowe informacje np. o gościnnym  występie innego artysty. Tak jest w ogłoszeniach z października 1897, stycznia 1899 i stycznia 1900  roku, gdy zapraszano również  na występ fenomenalnych sopranistów” A. v. Günthera, Sascka von Günthera i Eugen’a Andree. W ogłoszeniu z roku 1899 znajdowała się również bardzo istotna informacja. Artyści poprosili publiczność  aby nie mylić ich zespołu z innymi używającymi nazwę „Leipziger”, ponieważ mają one niewielką wartość artystyczną. Niestety nie zostało wyjaśnione jak odróżnić te „gorsze” zespoły.

Ulubionym miejscem występów „Leipziger Quarttets-Sängers” Raimunda Hanke w Strzegomiu był hotel Gustava Richtera. Od roku 1906 zmieniono lokal na salę koncertową w gospodzie Fürst Bismarck przy obecnej ulicy J. I. Paderewskiego. Pierwszy koncert odbył się w marcu tego roku i z tej okazji w gazecie Striegauer Blätter ukazała się notatka o koncercie w Bytomiu (Beuthen). Redaktor miejscowej gazety napisał, że nazwisko Raimunda Hanke gwarantuje dużą frekwencje na koncercie i świetną zabawę. Redaktor strzegomskiej gazety przedrukował również streszczenie z prasy z Głubczyc (Leobschütz). Występ tego zespołu gwarantował sukces i tak się stało koncert zakończył się owacją. Redaktor podkreślił, że ze starego składu zespołu pozostało tylko dwóch członków: Mülleri  Scharf, ale nowi śpiewacy okazali się również znakomitymi artystami. Wymieniono z nazwiska Wagnera i Löschner’a. Recencja strzegomskiej gazety była krótka ale potwierdzała wcześniejsze doniesienia prasowe, tak jak w innych miastach, również w Strzegomiu występ zespołu zakończył się sukcesem a publiczność nagrodziła wykonawców wielkimi brawami.

Jak już to wspomniano wiele zespołów posługiwało się podobną nazwą i chcąc się odróżnić musiały w ogłoszeniach dodawać nazwiska dyrektorów, albo podawać cały skład zespołu. W ogłoszeniu ze stycznia 1892 roku zapowiadano występ „Leipziger Humoristen und Quartettsänger” i dodano informację, że zespól istnieje już od 1878 roku. Jego członkami byli: Kluge, Zimmermann, Fishcer, Schröder, Wicher, Freyer i Winter a dyrektorem  Julius Kluge. W czasie tego koncertu w hotelu Richtera zapowiadano również występ Heinricha Schrödera, który wcielał się w rolę kobiet. Dzięki informacji kto był dyrektorem zespołu oraz podawaniu w ogłoszeniach tej samej informacji, ze zespół istnieje od roku 1878 można dokładnie przedstawić kiedy występował on w Strzegomiu. W roku 1893 gościł w mieście dwukrotnie w styczniu i listopadzie. Od ogłoszenia ze stycznia 1895 roku zespół jest określany jako „Kluge-Zimmermann Leipziger Humoristen und Quartett-Sänger”. Prawdopodobnie obaj panowie przejęli kierownictwo zespołem. Jego skład osobowy ulegał zmianom. W styczniu 1895 roku na scenie Hotelu Richtera wystąpili Fischer, Schröder, Klar, Nobbe, Charton, Freyer a w styczniu następnego roku pojawili się nowi śpiewacy: Grosch, Quent, Rissmann. Trasy koncertowe zespołu musiały być ciągle te same, ponieważ najwięcej koncertów w Strzegomiu miało miejsce w styczniu. Niekiedy zespół koncertował dwa razy w roku (1893 i 1897). W roku 1899 przyjechał do miasta w marcu. Natomiast w 1900 roku wystąpił ponownie dwukrotnie w marcu i wrześniu tym razem w sali koncertowej gospody Fürst Bismarck Wilhelma Sauera.

Inne informacje o występach zespołu pod dyrekcją panów Kluge i Zimmermanna znalazłem w gazecie Striegauer Blätter z 1906 roku. Z ogłoszenia zapowiadającego koncert zespołu w dniu 6 września w sali  gospody Fürst Bismarck dowiadujemy się, że  zespół był na dwumiesięcznej trasie koncertowej w Królewcu, gdzie spotkał się w entuzjastycznym przyjęciem. Natomiast w recenzji po koncercie anonimowy autor napisał, że jak zwykle zespół przyciągnął tłumy do sali koncertowej. Zespół śpiewał zarówno przy akompaniamencie orkiestry jak i a capella. Pochwalono występ nowego komika pana Schauß’a. Natomiast wielkie owacje otrzymał śpiewak dramatyczny pan Neusel. W pamięci widzów pozostanie na długo również występ tancerza komicznego pana Ake.

Poza tymi zespołami, które najczęściej występowały w Strzegomiu do miasta przyjeżdżały również inne, których nazwy odwoływały się do miasta Lipska. W marcu 1886 roku gościł tutaj zespół Wilhelm Gipner’s  Quartett- und Concert-Sänger-Gesellschaft w składzie: Gipner, Küster, Wolff, Engelhardt, Ewald und Steiniger. W ogłoszeniu dodano informację: „frühere Firma: Leipziger Sänger“, sugerującą, że jej członkowie należeli kiedyś do zespołu o tej nazwie.

Natomiast listopadzie 1890 roku do miasta przyjechał zespół o nazwie „Leipziger vom Stadtgarten”, jednak w ogłoszeniu nie podano żadnych bliższych informacji o jego składzie czy programie. Dwa lata później  w sierpniu w mieście koncertował  zespół o nazwie „Leipziger Sänger Semada-Ensemble” a we wrześniu 1893 roku „Robert Engelhardt’schen Leipziger Quartett- und Concert-Sänger”. O tym drugim zespole napisano, że występował w Legnicy i został tam przyjęty owacyjnie. W skład zespołu wchodzili: Robert Engelhardt, Wilhelm Bischoff, Heinrich von Metz-Rafarti, Otto Temke, Heinrich Zobel und Fritz Cuny.

We wrześniu 1896 roku mieszkańcy Strzegomia mogli natomiast słuchać występu zespołu „Leipziger Quartett-Sänger und Humoristen” pod kierownictwem Emila Sothscheck’a w składzie: Emil Sotscheck, Gustav Schmigalski, Alfred Erfurt, Fritz Pauly, Siegwart Oppenmann, Max Satattier.

Więcej informacji o występach zespołów z Lipska znalazłem w gazecie Striegauer Blätter z roku 1906. Już 18 października gazeta zapowiadała koncert „Oscar Berger’s Leipziger Sänger „w sali koncertowej Wilhelma Sauera Fürst Bismarck”. Koncert odbył się 21 października a dwa dni później w tej samej gazecie ukazała się krótka recenzja. Już na jej wstępie anonimowy autor napisał, że sala wypełniła się do ostatniego miejsca. Podkreślił również, że zarówno dobór programu jak i jego wykonanie przerosły oczekiwania strzegomskiej publiczności. Autor wyróżnił szczególnie wykonanie pieśni przez tenora Wallnera, występ komika Kunze, który zwłaszcza w drugiej części występu wykazał się dużym poczuciem humoru. Cały występ został nagrodzony przez publiczność wielkimi brawami.

Zespołów które w swoich nazwach umieszczały nazwę miasta Lipsk było bardzo dużo i trudno dzisiaj na podstawie niepełnym informacji źródłowych z zamieszczanych w prasie strzegomskiej ogłoszeń, jednoznacznie stwierdzić, czy były to te same zespoły, w których dochodziło tylko do zmiany części wykonawców, czy chodziło o całkowicie inne grupy śpiewaków, które wykorzystywały popularność nazwy „Leipziger Sänger” i w ten sposób chciały przyciągnąć na swoje występy większą liczbę słuchaczy. Niektóre z tych grup dodawały nazwisko dyrektora i wówczas wiadomo, że chodziło o ten konkretny zespół. Dzięki temu można stwierdzić, że XIX wieku najczęściej w mieście gościł zespół pod kierownictwem Raimunda Hanke. Koncerty te musiały cieszyć się dużym powodzeniem wśród strzegomskiej publiczności o czym świadczy liczba koncertów różnych zespołów posługujących się nazwą „Leipziger Sänger”.

Marek Żubryd

5 LIKES