Mamy historii ciąg dalszy... • ŚWIDNICKI PORTAL HISTORYCZNY

Spread the love

Edward Wolfram senior w latach 50. XX wieku

Pisaliśmy już o przedwojennym sklepie sprzedającym artykuły papiernicze, biurowe i maszyny do pisania, który w kamienicy Rynek 6 w Świdnicy prowadził do 1945 roku Hugo Dorn. Okazją do opisania losów rodziny Dorn i jej sklepu była pocztówka, którą w jednej ze starych książek znalazł nasz Czytelnik i przesłał do publikacji na Świdnickim Portalu Historycznym. Całą historię opisaliśmy wówczas tutaj: Czytelnicy piszą (cz. 4): Niespodzianka w starej książce!

W artykule tym wspomnieliśmy także, że 26 lipca 1945 r. sklep Hugo Dorna już pod nowym adresem Rynek 9, otrzymał od ówczesnych władz Świdnicy w przydziale – Edward Laskowski. Prosiliśmy wówczas o kontakt potomków Edwarda Laskowskiego i….

Okazało się, że Edward Laskowski naprawdę nazywał się Edward Wolfram i był mężem znanej świdnickiej pionierki i działaczki społecznej – Eugenii Wolfram. Niestety, oboje już nie żyją, ale skontaktował się z nami syn Eugenii i Edwarda Wolframów – Edward Wolfram junior, który przekazał nam część archiwum rodzinnego. Z inicjatywy Świdnickiego Portalu Historycznego i za naszym pośrednictwem archiwum to trafiło do Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy (czytaj tutaj: Archiwum przekazane!).

Mieliśmy możliwość przejrzenia dokumentów rodzinnych, a co było szczególnie interesujące, przede wszystkim dotyczących Edwarda Wolframa seniora.

Oryginalna maszyna do pisania ze sklepu Hugo Dorna, zachowana do chwili obecnej i sprawna!

– Mama była aktywistką i wszędzie jej było pełno. Udzielała się społecznie przez wiele lat, a że gromadziła różne pamiątki, przekazywała je później i dzieliła się nimi chociażby działając w Kole Pionierów Towarzystwa Regionalnego Ziemi Świdnickiej. Co tu dużo ukrywać, była osobą w mieście znaną. Tato zawsze pozostawał jakby w jej cieniu. Nie lubił wysuwać się na pierwszy plan, może dlatego jest mniej znany od mamy – mówił nam podczas spotkania Edward Wolfram junior.

Dokumenty, które mieliśmy możliwość obejrzeć (część przedstawiamy w formie skanów) oraz opowieści Edwarda Wolframa juniora, pozwalają nam na przedstawienie sylwetki jednego z pierwszych handlowców w Świdnicy, który zaledwie w kilka tygodni po zainstalowaniu się w mieście polskiej administracji, otworzył sklep papierniczy.

Edward Wolfram senior urodził się w Warszawie 24 lipca 1913 roku jako syn kupca Samuela Wolframa i Karoliny z domu Blum. Na Saskiej Kępie posiadali oni pokaźnych rozmiarów rzeźnię i sklep mięsno-wędliniarski. Po ukończeniu kształcenia w zawodzie handlowca 15 marca 1935 roku został powołany do służby w 1. Kompanii Strzeleckiej 21. Pułku Piechoty, a następnie 15 września tego roku skierowany do Szkoły Podoficerskiej Piechoty. Ukończył ją z wynikiem bardzo dobrym w stopniu starszego strzelca w 6. Kompanii Strzeleckiej 21. Warszawskiego Pułku Piechoty w dniu 10 marca 1936 r., jeszcze w tym samym roku awansując do stopnia kaprala i zastępcy dowódcy oddziału zwiadowców w tym pułku.

Po przejściu do rezerwy ponownie został zmobilizowany 28 sierpnia 1939 roku i przydzielony do 36. Pułku Piechoty. W jego szeregach, w składzie Armii „Łódź” wziął udział w kampanii wrześniowej, aby ostatecznie trafić do 1. Pułku Obrony Pragi. Po kapitulacji 12 października 1939 roku powrócił do domu. Zajmował się zabronionym przez Niemców nielegalnym handlem. W 1943 roku wstąpił do tworzącej się Polskiej Armii Ludowej, przybierając nazwisko – Laskowski, którego używał jeszcze krótki czas po wojnie. PAL utworzona została w Warszawie stanowiła zlepek organizacji na zasadach autonomii i z zachowaniem własnych nazw. Tworzyli ją między innymi Milicja Ludowa PPS, część Koendy Obrońców Polski, która nie podporządkowała się Armii Krajowej, oddziały Gwardii Obrony Narodowej i grup szturmowych ZEW. W czasie Powstania Warszawskiego Edward Laskowski-Wolfram brał udział w walkach jako łącznik PAL, która podporządkowała się Armii Krajowej.

Był już wtedy żonaty (od 1941 roku) z Eugenią, która także przybrała konspiracyjne nazwisko Laskowska (pierwszy mąż pani Eugenii zginął w kampanii wrześniowej już w pierwszym dniu walk).

– Po upadku powstania przedzierali się kanałami i piwnicami, trafiając do jakiejś apteki czy drogerii. W każdym razie dzięki temu udało się opatrzyć mamę, która była ranna w łydkę. Ostatecznie znaleźli się w jednym transporcie ludności cywilnej wysiedlanej z Warszawy. – Nie wiedzieli gdzie jadą, ale udało im się z tego transportu uciec. Przez kilkanaście godzin ukrywali się na polu kartofli, w końcu po wielu dniach trafili do Częstochowy, gdzie ukrywali się do końca wojny – opowiada Edward Wolfram junior.

Po zakończeniu wojny Wolframowie-Laskowscy postanowili wyjechać na Dolny Śląsk i trafili do Świdnicy już w czerwcu 1945 roku. Eugenia Laskowska została szefową kancelarii Pełnomocnika (później pierwszego prezydenta Świdnicy) Feliksa Olczyka, a Edward Laskowski objął w posiadanie dawny sklep Dornów, który od tej pory funkcjonował jako sklep „Pomoce Szkolne”. O ile w sklepie pozostały zapasy wyrobów papierowych, a nawet spora ilość maszyn do pisania, o tyle po pierwsze podręczniki szkolne Edward Wolfram-Laskowski musiał jechać ze słynnym Mieczysławem Kozarem-Słobódzkim aż do Poznania i Częstochowy. Przywieźli wówczas cztery walizki pierwszych polskich podręczników szkolnych w Świdnicy.

W maju 1947 roku Edward Laskowski zwrócił się do starostwa Powiatowego w Świdnicy o zezwolenie na powrót do swojego rodowego nazwiska Wolfram. Mimo problemów z jakimi borykało się miasto w pierwszych powojennych miesiącach, rodzinie Wolframów żyło się nieźle, a głównym źródłem utrzymania był sklep z artykułami szkolnymi. W maju 1949 roku, w ramach „walki” z prywatnym sektorem handlowym Edward Wolfram otrzymał wypowiedzenie prawa użytkowania lokalu ze sklepem w Rynku. Mimo pisanych odwołań decyzja utrzymana została w mocy, a jedynym pozytywnym aspektem odebrania placówki handlowej było to, że mógł w niej dalej pracować, już jako członek Powszechnej Spółdzielni Spożywców, która ów sklep otrzymała w zarząd. W handlu – najpierw w Świdnicy, potem we Wrocławiu, Edward Wolfram senior przepracował kilkadziesiąt kolejnych lat, aż do przejścia na emeryturę. Ze związku z Eugenią Wolfram urodziło mu się trzech synów – Marek. Henryk i Edward, z których żyje już tylko ten ostatni. Edward Wolfram senior zmarł 10 sierpnia 1985 roku, a Eugenia Wolfram 17 marca 2000 r.