Press "Enter" to skip to content

Marcinowice – historia wsi do 1945 r.

Spread the love

Wieś Marcinowice (powiat świdnicki), leżąca przy głównej drodze ze Świdnicy do Wrocławia, powstała prawdopodobnie już w okresie XIII wieku.

Według dokumentu księcia śląskiego Henryka Brodatego z 1204 r., który obecnie uznawany jest za fałszerstwo, dochody tzw. podwornego ze wsi Marcinowice, przypadać miały w udziale klasztorowi św. Wincentego we Wrocławiu z przeznaczeniem na „obuwie” dla zakonników. Chociaż sam dokument uznawany jest za fałszerstwo, to fakt istnienia wsi Marcinowice już w początkach XIII wieku wydaje się być prawdopodobny, tym bardziej, iż wezwanie tutejszego kościoła – św. Wacława – jest niezmiernie rzadkie na Dolnym Śląsku i wydaje się pochodzić z czasów słowiańskich. Dla całego XIII wieku nie posiadamy wszakże żadnych innych wzmianek dotyczących wioski. Pierwsza pewna informacja źródłowa o istnieniu wsi pochodzi dopiero z 1307 r., kiedy to biskup wrocławski Henryk z Wierzbnej potwierdził kościołowi w Wierzbnej dziesięcinę małdratową z wioski Marcinowice – a dokładniej rzecz biorąc z części wsi, która położona jest w pobliżu tamtejszego kościoła. W 1318 r. wieś pojawia się po raz drugi w źródłach; wymieniono ją bowiem w rejestrze dziesięcinowym dziekana Gabriela z Rimini. Przy okazji wspomniano również tutejszego proboszcza o imieniu Tantinus.

Pozdrowienia z Marcinowic z 1899 r. (Kolekcja: Sławomir Bogusławski)

W tym okresie wieś przeniesiona już z pewnością została na prawo niemieckie, a jej grunta na nowo zostały wymierzone. Co ciekawe, wieś składała się z dwóch dużych części: 1) leżącej w pobliżu kościoła oraz 2) położonej przy majątku ziemskim (czyli przy drodze do Zebrzydowa. Oba działy wsi posiadały własnych właścicieli ziemskich, czyli rycerzy. Oprócz tego wieś składała się z dużych gospodarstw chłopskich (tzw. bogatych kmieci), których istnienie wspominane jest jeszcze w 1785 r.

W II poł. XIV wieku właścicielem całej wsi był Heinlein von der Czirle – przedstawiciel słynnego śląskiego rodu, który zmarł jeszcze przed 1371 r. Jego majątek, być może ze względu na małoletniość jego dzieci, przejęła księżna świdnicko-jaworska Agnieszka, która w 1371 r. oddała go w posiadanie Reyntschemu von der Czirle. Tenże zaledwie rok później sprzedał swój majątek w Marcinowicach swemu bratu Heinrichowi. Wydaje się, że w 1385 r. wieś ponownie składała się z dwóch działów; pierwszy należał do Nickela vom Zeisberga, drugi zaś do Heinricha Bolczheina (von Bolcze). Potomkowie obu rodów wspominani są na tutejszych majątkach jeszcze w początkach XV w. W 1402 r. część należącą do rodziny von Zeisberg zakupił rycerz Hannos Possold von Seiferdau (z Zebrzydowa). O kolejnych właścicielach wsi dowiadujemy się dopiero ze źródeł pochodzących z okresu nowożytnego; w latach 1548-1594 wieś należała do rodziny von Seidlitz, której członkowie przeprowadzili reformację w duchu nauki Marcina Lutra we wsi. W okresie wojny trzydziestoletniej jedną z części wsi posiadał rycerz von Zisk, zaś drugą znany świdnicki mistyk, historiograf i poeta Daniel Czepko von Reigersfeld. W 1653 r. doszło do kontrreformacji w Marcinowicach, tutejszy kościół oddany został na potrzeby kultu katolickiego, zaś majątek rodziny von Tschirnhaus (dział pierwszy) oraz dobra Daniela Czepki zostały skonfiskowane przez cesarza i przekazane zakonowi jezuitów ze Świdnicy. Marcinowice stanowiły odtąd aż do 1776 r. własność zakonną.

Marcinowice w 1915 roku

W 1785 r. na terenie wsi mieszkało 338 osób, z czego 20 było bogatymi chłopami, 15 zagrodnikami, 17 chałupnikami. Stał tu również młyn wodny. Po kasacie jezuitów ich majątek przejęło państwo pruskie, które sprzedawało go w formie parceli chłopom chętnym do zakupu ziemi. Jednakże gros majątku pozostała w rękach rodziny Barchewitz, która zakupiła go w 1824 r. Gospodarowali oni na 166 ha ziemi uprawnej, a w skład tutejszych dóbr wchodziły również drobne obszary leśne i cegielnia. W 1876 r. zysk z majątku Hugona Barchewitza szacowano na 2031 talarów.

Ostatnimi właścicielkami dawnych dóbr rycerskich w Marcinowicach w 1937 r. były: pani Ruth von Lindeiner zwana von Wildau, z domu Barchewitz i panna Helene Barchewitz. Inspektorem majątku, w którego skład wchodziły również dobra w pobliskich Stefanowicach, był Reinhold Heide. Na zakończenie warto wspomnieć, iż 31 maja 1642 r. w pobliżu wsi, na tzw. Kamienistym Polu, doszło do dużej bitwy między wojskami cesarskimi, dowodzonymi przez księcia Franza Albrechta von Sachsen-Lauenburg, a wojskami szwedzkimi pod dowództwem generała von Königsmarcka. Szwedzi odnieśli tu wspaniałe zwycięstwo, a cesarscy stracili 40 sztandarów, 4 działa oraz całą kasę regimentową. Śmierć poniosło około 1800 żołnierzy (głównie po stronie cesarskiej), którzy pochowani zostali we wspólnej mogile w pobliżu wsi Gruszów. Stoczona tu bitwa weszła do historii powszechnej pod nazwą „potyczki pod Marcinowicami i Szczepanowem”

Sobiesław Nowotny

13 LIKES

2 komentarze

  1. Marcin Marcin 22 lutego 2023

    Wiadomo, w którym dokładnie miejscu jest ta mogiła pod Gruszowem?

  2. Sobiesław Nowotny Sobiesław Nowotny 22 lutego 2023

    Niestety dokładna lokalizacja tego miejsca nie jest znana. Nie można wykluczyć, że chodzi tu o ziemny kopiec w lesie koło Gruszowa, zwykle interpretowany jako „grodzisko czy też gródek stożkowaty”. Nikt jednak w tym miejscu nigdy nie prowadził żadnych badań archeologicznych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.