Press "Enter" to skip to content

Pamięci poległych żołnierzy…

Spread the love

W ostatnich dniach kwietnia zakończył się trwający pięć lat projekt prac konserwatorskich i restauratorskich w Kościele Pokoju w Świdnicy.

Prace wykonało 33 konserwatorów dzieł sztuki pod kierunkiem mgr Ryszarda Wójtowicza i Danuty Drabik-Wójtowicz, pięciu architektów, dwóch stolarzy, a konsultowało je czterech historyków sztuki i historyków, w tym zastępca redaktora naczelnego Świdnickiego Portalu Historycznego – Sobiesław Nowotny.

Hala Pamięci po zachodniej stronie Kościoła Pokoju

Realizacja projektu Konserwacja i renowacja drewnianego obiektu zabytkowego UNESCO – Kościoła Pokoju w Świdnicy, w celu ochrony dziedzictwa kulturowego rozpoczęła się w 2016 roku. Parafia otrzymała ponad 19,7 miliona złotych z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020. Finansowanie projektu wsparł także: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Gmina Świdnica i Parafia Ewangelicko-Augsburska w Świdnicy. Łączna powierzchnia w rozwinięciu elementów wyposażenia i wystroju Kościoła Pokoju w Świdnicy wynosi ponad 20 tysięcy m2. W zakończonym projekcie konserwacji i restauracji poddano obiekty o powierzchni 4863,07 m2. Poświęcono na to… 16.094 roboczogodzin!

Hala Pamięci przed renowacją
(Foto: Ryszard Wójtowicz/Świdnica24.pl)

Konserwacji w ramach tego projektu poddano: 41 stropów, 61 słupów, przedpiersia empor na poziomie I i II Hali Polnej i Hali Zmarłych, deskowe, polichromowane okładziny ścian na poziomie I i II Hali Polnej i Hali Zmarłych, 22 odcinki schodów i ich obudów, 143 ławki wraz z podłogami i polichromowanymi zagłówkami, 6 odcinków dekorowanych przedpiersi ławek, 60 skrzyneczek do nabożeństw, posadzki na poziomie przyziemia w Hali Ołtarzowej, Hali Polnej i Hali Zmarłych, 14 lóż i przedsionków, Chór Szkolny wraz z Lożą Krawców, ścianę za ołtarzem, Halę Pamięci i 14 tablic komemoratywnych oraz drzwi wewnętrzne z okuciami, 25 sztuk drzwi wraz z zamkami, kluczami, szyldami i zawiasami, 15 epitafiów i tarcz herbowych, szklaną lampę w Hali Chrztów i 3 trakty schodowe z parteru na I piętro wraz z przedsionkami.

Trwająca od 30 lat renowacja Kościoła Pokoju pozwoliła jak do tej pory na odnowienie około 40 procent świątyni wpisanej na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Nie sposób jest opisać piękna odrestaurowanych elementów Kościoła Pokoju. Trzeba po prostu odwiedzić świątynię i przekonać się samemu.

Chcemy zwrócić uwagę na jedną z części świątyni, która odzyskała dawny blask. Jest nią Hala Pamięci, do niedawna praktycznie niedostępna dla zwiedzających i pełniąca rolę swojego rodzaju lapidarium, w którym zgromadzono niezidentyfikowane często elementy wyposażenia kościoła – części stolarki i kamieniarki, drewniane i porcelanowe elementy i szereg drobiazgów. Znajdowało się tu również 14 ogromnych, drewnianych tablic, na których wypisano nazwiska 887 żołnierzy ze Świdnicy i okolicznych miejscowości, którzy byli wyznania ewangelickiego, polegli podczas I wojny światowej.

Odnowione dębowe drzwi oddzielające Halę Zmarłych od Hali Pamięci z sentencją Zaprawdę Pan jest na tym miejscu [a ja nie wiedziałem]

 – Hala Pamięci stanowiąca obecnie przedsionek świątyni od jej zachodniej strony, powstała  w latach 1922-1923, w miejscu rozebranych starych loży cechu piernikarzy i mydlarzy. Stąd wyruszały kondukty pogrzebowe na cmentarzy przy Kościele Pokoju. Wykonawcą Hali Pamięci była firma Klein & Wolff z Wrocławia – ta sama, która w 1929 roku wzniosła Kościół Zimowy przy obecnej ulicy Księżnej Agnieszki. W Hali umieszczono 14 drewnianych tablic z nazwiskami mieszkańców Świdnicy i okolic, poległych na frontach I wojny światowej w latach 1914-1918. Inicjatywa takiego upamiętnienia poległych wyszła od ewangelickiej części mieszkańców Świdnicy. Akcja propagowana była w miejscowych gazetach, w których proszono o zgłaszanie nazwisk poległych przez ich rodziny. Nie wszystkie one jednak takich zgłoszeń dokonały. Pamiętajmy, że po I wojnie światowej w Niemczech panował chaos potęgowany ruchami rewolucyjnymi i odwracaniem się od religii. Zarówno wśród ewangelików jak i katolików wiele osób opuściło kościół, upatrując w nim tradycyjną siłę popierającą monarchię, którą utożsamiano z klęską Niemiec podczas wojny. Nie powinno więc dziwić, że cała akcja szła dość ślamazarnie. Poza tym tablice powstawały ze składek wiernych, a nie wszyscy chcieli złożyć na ten cel ofiarę. Stąd raczej na pewno tablice nie zawierają nazwisk wszystkich poległych w I wojnie światowej ewangelików – mówi historyk Sobiesław Nowotny.

Ostatecznie na 14 tablicach umieszczono nazwiska 887 żołnierzy w tym z poszczególnych miejscowości: Świdnica – 648 nazwisk; Witoszów Dolny i Górny – 44 nazwiska; Komorów – 6 nazwisk; Kraszowice – 9 nazwisk; Opoczka – 13 nazwisk; Gogołów i Wiśniowa – 9 nazwisk; Jagodnik i Jakubowice – 4 nazwiska; Milikowice Dolne – 10 nazwisk; Panków – 7 nazwisk; Boleścin – 17 nazwisk; Wiśniowa i Zawiszów – 4 nazwiska; Słotwina – 25 nazwisk; Makowice – 5 nazwisk; Bagieniec – 2 nazwiska; Tomkowa – 3 nazwiska; Bystrzyca Dolna – 21 nazwisk; Pszenno – 36 nazwisk; Wilków – 15 nazwisk i Sulisławice – 9 nazwisk.

Na czerwono zaznaczono tablicę z nazwiskami poległych żołnierzy, jaka znajdowała się niegdyś na Chórze Mieszczańskim w świdnickiej katedrze

Jako ciekawostkę warto nadmienić, że tablice z nazwiskami poległych żołnierzy ale wyznania katolickiego, zachowały się także w świdnickiej katedrze. Nie istniej już tablica, która znajdowała się na Chórze Mieszczańskim, obok ołtarza Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny, a która widoczna jest na zachowanym, archiwalnym zdjęciu (patrz obok). Kilka tablic powinno być natomiast zachowanych obok ołtarza Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, są jednak zakryte gablotami  wotami ofiarnymi.

Umieszczanie tablic pamięci w kościołach nie było jedynym sposobem upamiętnienia poległych podczas I wojny światowej żołnierzy.  W większości małych miejscowości budowano pomniki z podobnymi tablicami, które w większości zostały zniszczone po 1945 roku. W Świdnicy taki pomnik znajdował się przy obecnej ulicy Wałowej, dziś pozostał po nim tylko postument. Śmierć bliskich rodziny upamiętniały także anonsami zamieszczanymi w latach wojny w świdnickich gazetach.

Galeria (kliknij, aby powiększyć)

Ostatnio nasz współpracownik – Krzysztof Królik z Wrocławia, przesłał nam siedem takich zdjęć, które pochodzą z ówcześnie wydawanych gazet. Uwiecznieni są na nich polegli (patrz galeria poniżej):

1. Ernst von Falken-Plachecki ze Świdnicy, podporucznik 28. Pułku Piechoty, odznaczony Krzyżem Żelaznym, poległ 18 czerwca 1915 roku (jego nazwisko jest na tablicy)

2. Rudolf Dreßler ze Świdnicy, starszy szeregowy 72. Pułku Piechoty, poległy 8 czerwca 1915 roku

3. Walter Berndt z Cierni koło Świebodzic, podporucznik 5. Pułku Artylerii, poległy 4 maja 1915 roku

4. Willi Werner ze Świdnicy, porucznik 22. batalionu, poległy 9 września 1914 roku pod Tarnowką (jego nazwisko jest na tablicy)

5. Paul Goldmann ze Świdnicy, podporucznik 11. Pułku Piechoty, odznaczony Krzyżem Żelaznym, poległ 6 grudnia 1914 roku pod Montfaucon we Francji. Właściciel znanej świdnickiej firmy obuwniczej (jego nazwisko jest na tablicy)

6. Fritz Frommer z Witoszowa, podporucznik 14. Pułku Piechoty, odznaczony Krzyżem Żelaznym, poległ 2 grudnia 1914 roku w Rosji/Polsce (jego nazwisko jest na tablicy)

7. Werner von Matzdorf ze Świdnicy, chorąży 42. Pułku Artylerii Polowej, poległ 7 września 1914 roku pod Louppy we Francji (jego nazwisko jest na tablicy)

Galeria (kliknij, aby powiększyć)

Warto także wspomnieć, że na tablicach w Kościele Pokoju można odnaleźć nazwiska wielu osób związanych ze Świdnicą, a znanych z kart historii. Należą do nich m.in. pilot Manfred von Richthofen, autor kroniki Świdnicy – Wilhelm Schirrmann, czy wielu przedstawicieli znanych z różnych dziedzin życia świdnickich rodzin – Kaewel, Thiele, Neumann, Hanke, Krause, Geisler, Starke, Rosenthal, Pätzold, Bartsch czy Opitz.

Wszystkie napisy na tablicach zostały poddane renowacji podobnie jak i same tablice, które do tej pory były zdjęte i złożone w jednym miejscu, co uniemożliwiało ich pełne odczytanie. Teraz można to uczynić bez większych problemów – pełna lista wymienionych nazwisk poległych żołnierzy zostanie opublikowana na Świdnickim Portalu Historycznym po jej spisaniu z tablic.

Andrzej Dobkiewicz (Fundacja IDEA)

17 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.