Po raz kolejny dzięki naszemu współpracownikowi Krzysztofowi Królikowi z Wrocławia możemy Czytelnikom Świdnickiego Portalu Historycznego zaprezentować wycinki z prasy polskiej – tym razem z początku XX wieku, które przynoszą nam informacje o Świdnicy.
Poprzednio dzięki uprzejmości i benedyktyńskiej pracy w wykonaniu Krzysztofa Królika w wyszukiwaniu takich informacji, mogliśmy Państwu zaprezentować notatki z XIX wieku (czytaj tutaj: Z XIX-wiecznej prasy polskiej…) oraz z pierwszych lat powojennych (czytaj tutaj: Wycinki prasowe 1946-1947 (cz. 1), Wycinki prasowe 1947 r. (cz. 2). Większość informacji dotyczy wszelkiej maści afer kryminalnych, o których rzadko pisze się w opracowaniach poświęconych miastu, a które były częścią składową jego ówczesnego kolorytu.
Obecnie prezentowane wycinki pochodzą z Gazety Ludowej, Gazety Opolskiej i Górnoślązaka, wydanych się na Śląsku w latach 1911-1913. Zaczynamy od Gazety Ludowej…
Gazeta Ludowa z 16 kwietnia 1911 r.
Informacja dotyczy zapomnianej afery szpiegowskiej ze Świdnicą w tle, która miała miejsce jeszcze przed I wojną światową. Niestety, jak na razie nie udało się odnaleźć w źródłach żadnych szczegółów tej afery. W krótkiej notatce czytamy:
Świdnica. (Szpiegostwo). Uwięziono tu osiem osób, podejrzanych o uprawianie szpiegostwa. Chodzi mianowicie o fakt włamania się do kancelarii koszar stojącego tam pułku grenadierów nr. 10 [od red.: tzw. Czerwone Koszary przy obecnej ulicy Armii Krajowej], celem wykradzenia tajnych dokumentów, odnoszących się zwłaszcza do mobilizacji. Włamano się do kancelarii tego pułku dnia 22 lub 23 grudnia 1909 r. Żelaznej kasy nie zdołano rozbić, natomiast z dwóch drewnianych skrzyń zabrano dokumenty, które sprzedano Rosji. Dopiero w lecie ubiegłego roku wyśledzono sprawców włamania, a obecnie policja dostała ich w swoje ręce.
Gazeta Ludowa z 20 czerwca 1911 r.
Ciąg dalszy afery szpiegowskiej. Po aresztowaniu w kwietniu ośmiu osób z nią związanych, już w czerwcu odbyła się rozprawa sądowa i zapadł wyrok.
Wyrok w głośnej sprawie szpiegowskiej Remane’a zapadł. Mocą tego wyroku został Remane na 10 lat domu karnego i 10 lat utraty praw honorowych skazany, a siostra jego za współudział w szpiegostwie na półtora roku domu karnego i trzy lata utraty praw honorowych. Oskarżonym udowodniono, że ukradli z magazynów wojskowych w Gliwicach i Świdnicy karabiny oraz rysunki wojskowe i sprzedali je rzędowi francuskiemu i rosyjskiemu, nadto usiłowali sprzedać tak karabiny jak i tajemnice wojskowe rządowi austriackiemu, lecz ten uwiadomił o tem władze pruskie.
Gazeta Ludowa nr 136/1911 r.
Mamy też sprawę obyczajową. Okazuje się, że i w dawnej Świdnicy panny dawały się nabierać na obietnice małżeństwa. Być może bohater tej afery był krewnym urzędnika pocztowego Gustawa Fülle, który mieszkał w tym czasie na Freiburgerstrasse 20 [obecnie ul. Ofiar Oświęcimskich].
Świdnica. Na dwa lata więzienia i 3 lata utraty praw honorowych skazała tutejsza izba karna niejakiego Franciszka Fülla, który oszukiwał młode panny obiecując im, że się z nimi ożeni. Na podstawie takich obietnic wyłudzał oskarżony od swych „narzeczonych” pieniądze. Sprawki amanta wydały się, a sąd świdnicki skazał go na powyższą karę.
Gazeta Ludowa z 17 sierpnia 1911 r.
W sierpniowym wydaniu gazeta donosiła o tragedii, jaka miała miejsce w rodzinie niejakiego Puffy…
Świdnica. (Nieszczęście). Rozjuszona krowa pobodła okropnie 8-letniego synka Puffy. Natychmiast przywołany lekarz nakazał, aby chłopaka umieszczono w pewnej wrocławskiej klinice. Zanim jednak dojechano na dworzec, chłopak już umarł.
Gazeta Ludowa z 26 października 1911 r.
W tym wydaniu gazety znajdują się dwie informacje ze Świdnicy – o defraudacji pieniędzy oraz o tragedii w rodzinie świdnickiego stolarza. Nazwisko tego ostatniego podawane jest jako Derner, niewykluczone jednak, że chodzi o Karla Dörnera, zamieszkałego w owym czasie w Świdnicy przy w domu przy ulicy Nonenstrasse 6 (obecnie Siostrzana), którego był właścicielem. Z zawodu był stolarzem, chociaż w notatce wspomina się o nim także omyłkowo jako o dekarzu. Udało się ustalić w źródłach, że August Karl Dörner urodził się 17 października 1853 roku w Dzierżoniowie i był synem pastucha Wilhelma Dörnera a na swoje życie targnął się cztery dni po swoich 58 urodzinach, 21 października 1911 r. Wcześniej – o czym w notatce – tragicznie zginęła jego żona – Ida Dörner z domu Ansorge.
Natomiast kupiec Ernst Berg wymieniany jest w księgach adresowych, jako zamieszkały przy ówczesnej Freiburgerstrasse 25 (obecnie ulica Ofiar Oświęcimskich).
Świdnica. (Tragiczny los). Wielkie nieszczęście spotkało rodzinę stolarza Dernera. Syn stolarza bowiem zachorował ciężko na umyśle, wskutek czego musiano oddać go do zakładu dla obłąkanych. Z rozpaczy wyskoczyła żona stolarza na ulicę, przyczem nieszczęśliwa poniosła śmierć na miejscu. Wobec nieszczęść, które nagle spadły na dekarza Dernera, postanowił i on sobie odebrać życie. Na drugi dzień znaleziono go powieszonego na drzewie przy placu Małgorzaty.
(Sprzeniewierzenie). 41-letni kupiec Ernest Berg, kierownik tutejszej fabryki rękawiczek, sprzeniewierzył większą sumę pieniężną i przepadł bez wieści.
Gazeta Ludowa z 28 listopada 1911 r.
O kolejnym samobójstwie Gazeta donosiła zaledwie dwa dni później. Tym razem popełnił je świdnicki nauczyciel. Niestety w informacji prasowej nie ma wyjaśnienia co skłoniło skądinąd inteligentnego człowieka do takiego kroku. Udało się ustalić, że Heinrich Krause był nauczycielem niższej szkoły realnej w Świdnicy. Urodził się 12 maja 1847 roku w Wińsku (powiat wołowski), jako syn mistrza siodlarskiego Adolfa Krause. W informacji popełniono błąd, podając, że Heinrich Krause popełnił samobójstwo w lecznicy. Tymczasem to tragiczne zdarzenie miało miejsce po jego powrocie ze szpitala do domu przy ówczesnej Untere Wilhelmstrasse 3 (obecnie Aleja Niepodległości). W wieku 64 lat Krause rzucił się z okna swojego mieszkania na III piętrze 17 października 1911 r.
Świdnica. (Uparty samobójca). Przed paru tygodniami usiłował popełnić nauczyciel tutejszej szkoły wydziałowej Krause samobójstwo. W tym celu napił się kwasu solnego. Płyn był jednak rozcieńczony wodą i wskutek tego udało się lekarzom samobójcę uratować. W tych dniach przewieziono go z mieszkania do lecznicy [od red.: na odwrót]. Stąd jednak wyskoczył przez okno trzeciego piętra na podwórze i zabił się na miejscu.
Gazeta Ludowa z 15 grudnia 1911 r.
Niepohamowane pożądanie było przyczyną występku, określonego jako wręcz zbrodnia. I słusznie, bo trudno inaczej myśleć o gwałcie. Udało się jedynie ustalić, że sprawca miał na imię Reinhold i mieszkał przy Burgstrasse 19 (obecnie ulica Grodzka). Jego dalsze losy nie są znane. Personaliów panny nie zdołano ustalić.
Świdnica. (Zbrodnia). Posiedzicie Kinematografu Schuster dopuścił się ciężkiej zbrodni przeciw moralności na swej kasjerce, córce pewnego tutejszego urzędnika. Wskutek tego dziewczyna ciężko zachorowała. Schuster zbiegł po dokonaniu zbrodni.
Gazeta Ludowa z 20 marca 1912 r.
Zamieszczono statystyczne dane z wybranych miast Śląska na temat śmiertelności za czwarty kwartał 1911 roku. Na szczególną uwagę zasługuje stosunkowo wysoka śmiertelność – przede wszystkim na Górnym Śląsku – dzieci do 12 miesiąca życia.
Śmiertelność ludności na Śląsku. W czwartym Kwartale ub. roku zmarło w miejscowościach ponad 15 tysięcy mieszkańców na 1000 osób: Głogów 12, Kłodzk, Laurahuta 13, Gliwice 14, Brzeg, Zgorzelice, Katowice 15, Lignica, Racibórz, Rychbach [Dzierżoniów) 16, Wrocław, Zielonagóra, Król-Huta, Nysa, Siemianowice, Zaborze 17, Jeleniagóra, Prudnik 18, Bielawa, Bytom, Starawoda, Mysłowice, Bismarckhuta, Opole, Zabrze 19, Świdnica, Rozbark 20, Bolesławice 21, Świętochłowice, Bogusławice, Lipiny 22, Wałbrzych 25. Wypadki śmiertelne w porównaniu z kwartałem poprzednim znacznie zmalały.
Dzieci poniżej roku zmarło: Wrocław 525, Król-Huta 124, Zabrze 110, Bytom 94, Gliwice 90, Lignica 71, Świętochłowice 53, Zgorzelce 43, Bogusławice, Zabobrze 42, Starawoda, Nysa, Rozbark 39, Bismarckhuta, Opole 38, Lipiny 35, Wałbrzych 34, Brzeg, Świdnica 29, Katowice, Siemianowice 28, Mysłowice 26, Bielawa 24, Laurahuta 23, Jeleniagóra, Racibórz 22, Bolesławice, Prudnik 18, Zielonagóra 15 Rychbach 13, Kłodzk 12, Głogów 11. Wypadki śmiertelne zmniejszyły się w stosunku do kwartału poprzedniego w niektórych miejscowościach w czwórnasób.
Gazeta Ludowa z 16 czerwca 1912 r.
W kronice wydarzeń ze Śląska opublikowana została informacja o makabrycznej zbrodni, jakiej dopuszczono się w miejscowości Bożyszcz (?).
Świdnica. (Ojciec-pijak). Przed tutejszym sądem przysięgłych stawał Kruczek Augustyn Weiss z Bożyszcz. W. powróciwszy pewnego razu pijany do domu utopił w stawie swe dwuroczne dziecko i trzem dalszym usiłował ten sam los zgotować. Za to skazał go sąd na 10 lat domu karnego i 10 lat utraty praw obywatelskich.
Gazeta Ludowa z 22 sierpnia 1912 r.
A tu mamy do czynienia z ciekawym przypadkiem mężczyzny, któremu nie tylko nie przeszkadzała rozwiązłość jego o żony, ale jeszcze na dodatek czerpał z niej korzyści. Ów rajfur – Paul Giselle wymieniany jest w księdze adresowej Świdnicy jako zamieszkały przy ówczesnej Züchnerstrasse 5 (obecnie ulica Przechodnia).
Świdnica. (Brudny proceder). Tutejsza izba karna skazała robotnika Pawła Gesella za rajfurstwo na rok i 3 miesiące więzienia oraz trzy lata utraty praw obywatelskich. Zasądzony nie tylko żonie swej oddającej się rozpuście w tem nie przeszkadzał, lecz jeszcze z zarobku swej rozpustnej żony pokrywał własne wydatki. Rozprawy odbyły się przy drzwiach zamkniętych.
Gazeta Ludowa z 28 września 1912 r.
Gazeta w krótkiej notatce donosiła o próbie samobójczej Paula Schroedera, o którym nie udało się ustalić nic bliższego.
Świdnica. (Samobójstwo stróża). Na placu Wilhelma [od red.: Wilhelm Platz, obecnie plac Grunwaldzki] strzelił sobie w celu samobójczym stróż Paweł Schroeder w piersi z rewolweru. Ciężko rannego umieszczono w szpitalu.
Cdn.
Andrzej Dobkiewicz & Sobiesław Nowotny
(Fundacja IDEA)
11 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!