Press "Enter" to skip to content

Szymanów – historia wsi do 1945 r.

Spread the love

Miejscowość Szymanów, położona na terenie gminy Dobromierz nad Szymanowskim Potokiem, powstała w I poł. XIV wieku jako wieś założona na prawie niemieckim.

Po raz pierwszy pojawia się w źródłach historycznych w 1335 r., kiedy to na jej terenie wspomniano istnienie kościoła pw. św. Jadwigi Śląskiej. Fakt istnienia kościoła w tej wsi wskazuje na jej powstanie przed datą pierwszej wzmianki o Szymanowie.

Nie znamy co prawda jej założyciela, lecz przypuszczać należy – co wynika z pierwszej formy jej nazwy (w 1335 r. wspomniano ją jako Simonis villa), iż lokatorem Szymanowa był bliżej nieznany Szymon. Wieś zobowiązana była do zapłaty na rzecz biskupa wrocławskiego rokrocznej dziesięciny w wysokości 22 skojców bez 7 fenigów. Przypuszczalnie w tym czasie znajdowała się ciągle w momencie tworzenia i składała się z dużego folwarku rycerskiego oraz kilku gospodarstw osiedlonych tu kmieci (w późniejszym czasie wieś liczyła aż 34 gospodar­stwa tzw. bogatych chłopów). Na podstawie źródeł nie można natomiast potwierdzić infor­macji przytaczanych przez lokalnych niemieckich historyków, iż miejscowość ta istniała już w 1305 r. i założona została przez cystersów z odległego Henrykowa. Tym bardziej nie można uznać za prawdziwą informacji, iż tutejszy kościół jest fundacji żony Henryka Brodatego, księż­nej św. Jadwigi, której został poświęcony. W czasach jej życia miejscowość ta po prostu nie ist­niała.

O pierwszych właścicielach wsi dowiadujemy się dopiero za sprawą dokumentu 1391 r.; w tym czasie Szymanów i pobliskie Olszany należały do Conrada von Predil (Predel). W 1403 r. Conrad zapisał swemu bratu Burghardowi cały majątek na wypadek, gdyby umarł wcze­śniej od niego. Jednakże już w 1407 r. jako właściciel wsi wymieniany jest Ruland von Predil (Predel). W okresie XV wieku wieś należała do rodu von Czirn (ich herb do dnia dzisiejszego widoczny jest na kapliczce ufundowanej przez Hansa von Czirna w 1498 r., stojącej obecnie na dawnym cmentarzu przykościelnym w Szymanowie). Pod koniec średniowiecza wieś składała się z dwóch folwarków rycerskich, tzw. dolnego i górnego majątku, oraz szeregu gospodarstw bogatych chłopów (w 1576 r. łącznie 27). Przypuszczać należy, iż rodzina von Czettritz, która przejęła władztwo gruntowe nad wioską w I poł. XVI wieku (ostatni przedstawiciel tego rodu Abraham von Czettritz zasiadał na tutejszym majątku w 1626 r.), zaprowadziła na terenie Szymanowa reformację. Naukę reformacyjną przyjęła wówczas również większość mieszkań­ców wsi. Znany jest też szereg działających tu pastorów: Jacob Knothe (1547 r.), Daniel Poppe (1611 r.), George Peuker (1620 r.). 28 stycznia 1654 r. komisja redukcyjna oddała tutejszy kościół na potrzeby wyznania katolickiego. W tym czasie wieś należała do Karla Christopha von Zedlitza.

Szymanów w latach 30. XX wieku – fragment wsi, karczma sądowa Ernsta Kattge oraz pomnik wojenny (Kolekcja: Edward Hałdaś)

Dzięki relacji protokolanta komisji wiadomo, iż Szymanów ucierpiał straszliwie w okresie wojny trzydziestoletniej – folwark i kościół są spalone, metal ze stopionych dzwo­nów przechowywany jest w Dobromierzu. Z 20 łanów należących do wsi zaledwie 6 było obsiewanych. Ludność wyznania ewangelickiego należała początkowo do parafii Kościoła Po­koju w Jaworze, po czym od II poł. XVIII wieku do kościoła ewangelickiego w Dobromierzu. Z dalszych rodów posiadających majątek w Szymanowie wymienić należy rodzinę: von Land­scron (1721 r.), von Sternberg (1785 r.), von Nimptsch (1789 r.), von Seherr-Thoß (do 1945 r.). W 1785 r. wieś zamieszkiwało 376 osób, z czego 14 było bogatymi chłopami (tzw. kmiecie), 38 zagrodnikami, 9 chałupnikami. Na terenie wsi stał młyn wodny. W 1797 r. ewangelicy uzyskali własną szkołę wyznaniową. W 1801 r. wieś liczyła 521 osób (w tym 444 ewangelików i 77 ka­tolików).

Około połowy XIX wieku, po zniesieniu ograniczeń przymusu cechowego na terenie Szymanowa osiedlili się rzemieślnicy – w łącznej liczbie 14, jak również 3 handlarzy. W 1845 r. mieszkało tu 535 mieszkańców (w tym 70 katolików). Tutejszy majątek nastawiony był na hodowlę owiec merynosów (1047 sztuk) oraz bydła (246 sztuk). Do dóbr rycerskich należały w tym czasie dwa folwarki (górny i dolny), jak również dwa gospodarstwa chłopskie (Friedegut i Reichgut – nazywane tak od nazwisk chłopów, ich dawnych właścicieli) i obejmowały łącznie 372 ha (z czego 320 ha to pola uprawne). Z ciekawostek związanych z historią wsi warto wspo­mnieć, iż w ścianach stodoły należącej do majątku zamontowano na pamiątkę kule armatnie pochodzące z bitwy pod Dobromierzem, która rozgrywała się w pobliżu wsi w 1745 r. Lokalna nazwa topograficzna Czarny Rów (niem. der schwarze Graben) pochodzić ma z okresu wojny trzydziestoletniej i odnosić się ma do zarazy, która szerzyła się tu i dziesiątkowała w tym czasie ludność Szymanowa.

Sobiesław Nowotny

7 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.