Świętowanie urodzin władców z dynastii Hohenzollernów w Strzegomiu było stałym elementem życia towarzyskiego w mieście.  Obchody nie miały charakteru oficjalnego i przeważnie nie były organizowane przez władze miejskie, lecz głównie przez miejscowe towarzystwa i organizacje oraz poszczególnych restauratorów i właścicieli gospód.

To w gospodach najczęściej organizowano uroczyste obiady z okazji urodzin monarchy, którym towarzyszyła muzyka. W gospodach organizowano również z tej okazji przedstawienia teatralne lub koncerty. Sztuki teatralne były wystawione przez miejscowych amatorów lub aktorów zawodowych z wędrownych teatrów, które akurat gościły w mieście. Z miejskich towarzystw w organizacji dnia urodzin króla wyróżniają się miejscowe związki żołnierskie i bractwo kurkowe, które organizowało z tej okazji zawody strzeleckie.

Zawody strzeleckie na urodziny króla

Pierwsza informacja o zorganizowaniu zawodów strzeleckich z okazji urodzin króla pochodzi z czerwca 1834 roku z gazety „Striegauer Kreisblatt”. W ogłoszeniu prasowym nie podawano imienia króla, ponieważ wówczas każdy mieszkaniec Prus wiedział, kto jest jego władcą. Chodziło wówczas o urodziny króla Fryderyka Wilhelma III. Organizatorem obchodów było miejscowe bractwo kurkowe (Die Schützen-Gesellschaft). Turniej strzelecki miał odbyć się dniu 2 sierpnia 1834 roku. O królu Fryderyku Wilhelmie III członkowie bractwa pamiętali także w lipcu 18780 roku organizując wówczas zawody z okazji jego 100 rocznicy urodzin. W zawodach mógł wziąć udział każdy obywatel miasta, ale musiał przynieść zamiast wpisowego jakiś wyrób rzemieślniczy lub przemysłowy, owartości nie mniejszej niż 5 srebrnych groszy, który nadawałby się na nagrody.

Następna informacja o zorganizowaniu uroczystych obchodów urodzin monarchy pochodzi dopiero z czasów panowania cesarza Wilhelma I, i jest związana z obchodami jego 89 urodzin. Tym razem organizatorem było nie tylko bractwo kurkowe ale także Związek Żołnierski (Krieger Verband), Ochotnicza Straż Pożarna (freiwillige Feuerwehr), Towarzystwo Gimnastyczne (Turn-Verein) oraz Cech Cieśli (Zimmer Innung). Tym razem w ogłoszeniu nie zapraszano na zawody strzeleckie, lecz na zorganizowany wspólnie przez wymienione organizacje pochód z pochodniami przez miasto, który miał zakończyć się capstrzykiem pod pomnikiem poświęconym żołnierzom poległym w wojnach z lat 1864-1871 (Kriegerdenkmal).

Teatry i koncerty

W roku 1841 występujący wówczas w Strzegomiu teatr zadedykował przedstawienie wystawiane w dniu 15 października nowemu władcy Prus Fryderykowi Wilhelmowi IV. Na część monarchy zaprezentowano specjalny prolog wygłoszony przez pan Kellera na następnie sztukę zatytułowaną „Die Geschiwster, albo Das milde Urtheil” (Rodzeństwo albo łagodny wyrok autorstwa Ernsta Raupacha.

Z okazji urodzin króla lub członków rodziny królewskiej przedstawienia wystawiali również amatorzy z miejscowych towarzystw, jak w roku 1855, gdy w restauracji pana Romano zorganizowano przedstawienia z okazji urodzin księcia Prus (Prinzen von Preußen), późniejszego cesarza Wilhelma I z którego dochód miał zostać przeznaczony na pomoc dla weteranów wojennych. Niestety w ogłoszeniu nie podano tytułu wystawianej wówczas sztuki. Brak informacji w kolejnych numerach gazet o organizowaniu przedstawień teatralnych z okazji urodzin władców nie oznacza, że nie były one organizowane. Następne informacje o spektaklach teatralnych dedykowanych królom Prus  i cesarzom Niemiec pochodzą dopiero w końca XIX wieku. 22 marca 1880 roku z okazji swojego benefisu aktorka Auguste Schneider zadedykowała sztukę zatytułowaną „Das Vermächtniß der Königin Louise von Preuzßen” (Dziedzictwo królowej Luizy) cesarzowi Wilhelmowi I. W następnym roku Męskie Towarzystwo Gimnastyczne (Männer Turn-Verein) wystawiło na scenie  hotelu Gustava Richtera jednoaktową krotochwilę  zatytułowaną „Chassepot oder Zündnadel?” (Chodzi o nazwy karabinów odtylcowych używanych przez armię francuską i niemiecką w czasie wojny 1870-1871). Oprócz przedstawienia teatralnego członkowie towarzystwa zaproponowali również  pokaz żywego obrazu (lebendes Bild) o tytule „Gott erhalte unsern Kaiser” (Boże zachowaj naszego cesarza).

W 1894 roku Powiatowy Związek Żołnierzy (Kreis-Krieger-Verband) wystawił dla swoich członków i zaproszonych gości w hotelu „Deutscher Kaiser” przedstawienie teatralne, po którym zaproszono wszystkich na uroczysty obiad z okazji urodzin cesarza Wilhelma I.

W roku 1896 prasa lokalna zamieściła dwa ogłoszenia informujące o organizowaniu przedstawień teatralnych z okazji urodzin cesarza. Pierwszym organizatorem był Ewangelicki Związek Robotników (Evangelicher Arbeiter-Verein), który zapraszał na wieczór muzyczno-teatralny do gospody Feldschlößchen, natomiast drugim Towarzystwo Weteranów Wojennych (Militär Kameraden-Verein), które zapraszało do hotelu Richtera na przedstawienie teatralne oraz zabawę taneczną.

Uroczyste obchody 100 rocznicy urodzin zmarłego  w 1888 roku, cesarza Wilhelma I, któremu nadano przydomek Wielki obchodzono w marcu 1897 roku. Obchody rozpoczęto w niedzielę  od uroczystej mszy świętej o godzinie 10.30, po której przez miasto przeszedł pochód mieszczan ubranych odświętnie w mundury lub czarne garnitury i suknie. W poniedziałek wieczorem odbył się ponowny przemarsz ale tym razem z pochodniami. Do ogólnych obchodów dołączył się cech szewców organizując dla swoich członków, w hotelu Richtera, przedstawienie teatralne i bal.

Na zakończenie stulecia organizowano w styczniu obchody urodzin cesarza Wilhelma II.  W organizacji obchodów wyróżniało się Towarzystwo Weteranów Wojennych (Militär Kameraden-Verein). W 1898 roku zapraszało swoich członków i ich rodziny do gospody Feldschlößchen na przedstawienie zatytułowane „Lieb Vaterland kannst ruhig sein” (Droga ojczyzno możesz być spokojna). W następnych ogłoszeniach nie zaprezentowano jednak tytułów wystawianych spektakli a jedynie informowano, że poza nimi odbędą się także zabawy taneczne. Natomiast w lutym 1899 roku Ewangelicki Związek robotników wystawił na scenie gospody „Feldschlößchen” sztukę Adalberta Hoffmanna zatytułowaną „Die Einnahme von Striegau 1745“ (Zajęcie Strzegomia w 1745 roku). Podkreślono, że aktorzy wystąpią w kostiumach z okresu wojny śląskiej.

Ostatnie ogłoszenie zapowiadające wystawienie sztuki teatralnej z okazji urodzin cesarza Wilhelma II ukazało się w styczniu 1900 roku. 27 stycznia wystawiono na scenie hotelu Richtera sztukę historyczną o królowej Luizie (Königin Louise) autorstwa Friedricha Bolgera. Natomiast w poniedziałek 29 stycznia zaproszono widzów na występ gościnny Teatru Miejskiego z Wrocławia, który zaprezentował spektakl zatytułowany „Lorbeerbaum und Bettelstab” (Wawrzyn i laska żebraka) autorstwa Karla von Holtei’a.

Zabawy w gospodach

W prasie lokalnej najczęściej pojawiają się ogłoszenia właścicieli lokalnych gospód, którzy zapraszali do świętowania urodzin władców w ich lokalach lub w ogrodach. Oprócz kolacji oferowano gościom muzykę i zabawę taneczną. Najstarsze ogłoszenie dotyczy gospody pana Claara, „Zum blauen Hecht” w Grabinie i pochodzi z 1834 roku. Wstęp na taką zabawę był płatny, ale oplata dotyczyła najczęściej samej zabawy tanecznej, a za jedzenie i trunki należało płacić osobno. Najwięcej ogłoszeń informujących o świętowaniu urodzin króla lub cesarza zamieścił  Gustaw Richter, właściciel hotelu znajdującego się przy Promenadzie. Równie często ogłoszenia wydawali właściciele gospody „Zum blauen Hecht”, „Feldschlößchen” i „Zum Kronprinzen”. Śmiało można stwierdzić, że każda gospoda organizowała urodziny króla, nawet jeśli nie zamieszczały ogłoszeń w prasie lokalnej.

Nawet oddalona od miasta i położona pod szczytem Góry Krzyżowej  restauracja zamieściła w prasie lokalnej kilka ogłoszeń zapraszających na świętowanie urodzin monarchy. Ciekawostką jest, że w ogłoszeniu z marca 1874 roku zaznaczono, że w spotkaniu towarzyskim z okazji urodzin cesarza wstęp mają przyzwoicie goście (Anständige Gäste haben Zutritt). W innym ogłoszeniu z roku 1882 zapraszano na koncert na fortepian i skrzypce. Również na obchody 100-lecia urodzin cesarza Wilhelma I dzierżawca restauracji R. Michael zapraszał na kolację w oświetlonym ogrodzie przy pełni księżyca i oferował dobre wina i piwa, wspaniałe ciasta oraz zimny bufet.

Jednak najczęściej publikowane ogłoszenie nie podają dodatkowych informacji, poza datą imprezy i zaproszeniu na tańce.

Urodziny monarchy jak święto szkolne

Pierwsze urodziny króla i cesarza świętowano w strzegomskiej szkole średniej w tym samym roku, w którym ją otworzono. Ponieważ szkoła jeszcze nie posiadała własnego budynku uroczystości, tak jak i lekcje, odbyły się 22 marca w sali ratusza. Obchody urodzin króla w ratuszu szkoła świętowała do roku 1874. Pierwsze obchody we własnym budynku odbyły się w marcu 1875 roku. Potem już co roku urodziny cesarza były obchodzone na auli szkolnej. Ogłoszenia informujące o uroczystościach szkolnych są zawsze bardzo podobne do siebie i zawierają tylko podstawowe informacje, czyli czas i miejsce uroczystości. Wyjątek stanowi ogłoszenie z roku 1883, w którym poinformowano, że odbędzie się między innymi wykład  doktora Kroll’a zatytułowany: „Einfluss des grossen Kurfürsten auf die geistige Entwicklung seines Volkes” (Wpływ Wielkiego Elektora na duchowy rozwój narodu).

Zakończenie

Strzegomianie najchętniej spędzali urodziny króla, a później cesarza w licznych strzegomskich gospodach, taki sposób świętowania, bez wielkich uroczystości, długich przemówień oficjeli, natomiast przy muzyce i piwie był dla nich najprzyjemniejszy. To nie znaczy, że nie odbywały się oficjalne uroczystości, przeprowadzane  w sposób bardziej formalny. Były one organizowane przez wszelkiego rodzaju towarzystwa i szkołę miejską ale po części oficjalnej zawsze następowała część mniej oficjalna, czyli uroczysty obiad, tańce przy muzyce, występy teatrów amatorskich.

Marek Żubryd

6 LIKES