…czyli o pograniczach fikcji literackiej i prawdy historycznej
„Christ ist erstanden!…” („Chrystus zmartwychwstał!…”)[1] Wojenna pieśń triumfalna (hymn) Zakonu Krzyżackiego
Poprzez fikcję literacką autor tekstu rozumie tutaj sienkiewiczowskie opisanie sceny bitewnej śmierci tytułowej postaci. Natomiast poprzez prawdę historyczną, jak najwierniejsze odtworzenie w świetle dostępnych dokumentów i literatury, faktu istnienia owego rycerza śląskiego i jego udziału w wojennych zmaganiach polsko-krzyżackich w początkach XV stulecia[2].
***
Tytułowa postać, Kunc Adelsbach herbu własnego, to nie tylko bohater słynnej powieści historycznej, a zarazem popularnej i sztampowej lektury szkolnej „Krzyżacy”[3], autorstwa Henryka Sienkiewicza (1846-1916)[4], ale jak się okazuje postać historyczna, Kuncze Adelsbach[5]. Rycerz zaciężny chorągwi śląskiej prowadzonej pod komendą osobistą księcia Konrada VII (po 1396-1452) zw. Białym, Pana na Oleśnicy, Sycowie i Koźlu[6]. Warto przy tym odnotować, iż młody książę (liczył sobie ok. 14 lat)[7] był paziem na krakowskim dworze królowej Polski, Anny Cylejskiej (1381-1416), drugiej żony króla Polski Władysława II Jagiełły (przed 1362-1434). W roku bitwy grunwaldzkiej był gościem (pro exercenda arte milicie) na dworze wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego Ulryka von Jungingena w Malborku. Przeżył bitwę i dostał się do niewoli polskiej (pojmany przez czeskiego rycerza najemnego Josta z Salcu)[8], z której za sprawą łaski królewskiej, jesienią 1410 r. lub wiosną 1411 r. został zwolniony i udał się na Litwę[9].
Henryk Sienkiewicz, tak oto barwnie przedstawiał pojedynek i śmierć tytułowego bohatera na polach Grunwaldu, pisząc: „[…] Tamże Paszko Złodziej z Biskupic [rycerz Paweł (Paszko) Młodszy (Iunior), zw. Złodziej z Biskupic herbu Niesobia, walczący w składzie Chorągwi (Wielkiej) Ziemi Krakowskiej, prowadzonej przez miecznika krakowskiego, Zyndrama z Maszkowic herbu Słońce – przyp. autora][10] zabił sławnego brata Kunca Adelsbacha. Kunc, gdy ujrzał przed sobą wielkoluda z krwawym toporem w dłoni, na którym wraz z krwią przylepły kudły ludzkie, zląkł się w sercu i chciał się oddać w niewolę. Ale Paszko nie dosłyszawszy go wśród wrzawy podniósł się w strzemionach i rozciął mu głowę wraz ze stalowym hełmem, jakby ktoś rozciął jabłko na dwoje […]”[11].
Pisarz, prócz obdarzenia sławą, jak też nazywając „bratem”, co pozwala przypuszczać, że być może uważał Kunca za członka (rycerza) zakonu, a nie za najemnika rodem ze Śląska, następnie uśmiercił poprzez wplątanie w starcie z rycerzem koronnym, który również de facto istniał.
Rzecz jasna, przytoczony wyżej fragment, stanowi jedynie wymysł, pewną kompilację, autora powieści, który nie miał jakiegokolwiek potwierdzenia w relacjach na temat bitwy. Ponadto, co bardzo istotne, Kunc Adelsbach, nie uczestniczył w starciu, gdyż nie znajdował się wówczas na służbie zakonnej, o czym będzie wspomniane w dalszych akapitach.
Jan Długosz (1415-1480) w Rocznikach, relacjonował końcową fazę bitwy grunwaldzkiej, pisząc: „[…] Po rozbiciu taboru nieprzyjacielskiego wojsko królewskie przybyło na wzgórze, na którym znajdował się stały obóz wrogów i zobaczyło wiele oddziałów nieprzyjacielskich, jazdy i piechoty rozproszonych w ucieczce, jak błyszczały w promieniach słońca odbijających się w zbrojach, które niemal wszyscy mieli na sobie. Urządziwszy dalszy pościg za nimi, [wojsko polskie] wpadło na pewne mokradła, rzuciło się na wrogów i pokonawszy garstkę, która odważyła się stawić opór, na rozkaz króla, by rycerze zaniechali rzezi, pozostały oddział pędzono nietknięty, nie dopuszczając się krwawych gwałtów […]”[12].
Nawet J. Długosz, relacjonując pogoń wojsk królewskich za uchodzącym z pola bitwy wrogiem, nie ujmował zagadnienia w sposób szczegółowy, a tym bardziej nie wchodził w personalia, przedstawiając np. pojedynki, tak jak to uczynił Sienkiewicz w „Krzyżakach”. Choć trzeba mieć na względzie fakt, że relacja Długosza stanowiła stricte opis kronikarski post factum, momentami nie wolny od emocji, błędów i prywatnych ocen autora. „Krzyżacy” z kolei to powieść historyczna, umieszczona w kontekście epoki, napisana w okresie, gdy państwo polskie nie istniało, ale na pamiątkę dawnej świetności. Obydwa dzieła ujęte z zupełnie innych perspektyw i motywacji, aczkolwiek oparte na relacjach, ustnych w przypadku Długosza (ojciec kronikarza, Jan Długosz z Niedzielska herbu Wieniawa uczestniczył w bitwie, a stryj, kanonik Bartłomiej z Kłobucka odprawiał jedną z trzech mszy świętych dla króla Polski Władysława II Jagiełły)[13] i pisanych w przypadku Sienkiewicza.
Wspomniana uprzednio, chorągiew śląska wzięła udział w batalii grunwaldzkiej (15 lipca 1410 r.) jako chorągiew zaciężna złożona z przedstawicieli rodów rycerstwa śląskiego i łużyckiego[14]. Według kronikarza dziejów Królestwa Polskiego, kanonika krakowskiego, Jana Długosza (1415-1480) herbu Wieniawa: „Czwarta, z godłem orła czarnego w polu żółtem, chorągiew Konrada białego [Kantnera][15] księcia oleśnickiego, który sam tylko z pomiędzy książąt Szlązkich z ludem swoim osobiście w tej bitwie walczył, lubo i inni książęta Szlązcy bez przystawienia posiłków zbrojnych byli w niej obecnemi”[16].
Jak liczna była wspomniana chorągiew księcia oleśnickiego ? Otóż, współcześnie szacuje się, iż mogła liczyć nieco ponad 200 kopii, tj. rycerzy konnych. Według danych zawartych w krzyżackiej księdze żołdu (Soldbuch) z 1410 r. zakon opłacił ogółem 5751 rycerzy zaciężnych, przy czym bezpośredni udział w bitwie grunwaldzkiej wzięło 3712 zbrojnych. Pośród tej grupy znalazło się 229 Ślązaków i Łużyczan tworzących wspomnianą zaciężną chorągiew śląską. Zachowała się do naszych czasów niezwykle cenna, imienna lista rycerzy z przeszło 100 rodów śląskich i z kilku łużyckich, opublikowana drukiem po raz pierwszy (1880 r.) we Wrocławiu (Breslau)[17].
Pojawia się w tym miejscu równie istotna kwestia, a mianowicie udziału rycerstwa ze Śląska i Łużyc w tzw. Wielkiej Wojnie (1409-1411) po stronie Zakonu Krzyżackiego[18].
Ponadto, polskie badania naukowe wykazały również udział rycerstwa śląskiego po stronie Królestwa Polskiego. Wspomniana wojna była w swojej istocie starciem bratobójczym, gdyż część księstw opowiedziała się po stronie zakonu, a część po stronie monarchii piastowsko-jagiellońskiej[19].
Dalej wypada również wspomnieć o rycerskim rodowodzie bohatera powieści „Krzyżacy”, a więc przybliżenia miejsca na Śląsku, z którego się wywodził (siedziba rodowa), co nastąpi w kolejnych akapitach.
Rycerski ród[20] Adelsbachów pojawił się na piastowskim Śląsku w XIII stuleciu, wiążąc dalsze losy z dworem książęcym. Dokumenty, bezsprzecznie poświadczają obecność rodu od 1290 r.[21] Nazwisko stanowi językową (werbalną) emanację obcego, napływowego, a więc germańskiego rodowodu[22]. Ponadto, pomocne w ustaleniach będą tutaj zagadnienia związane z akcją kolonizacją na prawie niemieckim (geneza, osadnictwo i rozmieszczenie), a dalej także heraldyka, sfragistyka i genealogia rodów rycerskich na Śląsku, przynajmniej dla okresu od XIII do 1. połowy XV wieku[23].
Wspomniany wiek XIII i pojawienie się właśnie w tym okresie obcego, bądź, co bądź rodu rycerskiego na Śląsku, jakim byli Adelungesbachowie (Adelsbachowie), zbiegło się bowiem w czasie z akcją kolonizacyjną na prawie niemieckim, która zawędrowała w rejon Przedgórza Sudeckiego w okresie panowania księcia Henryka I Brodatego (przed 1168-1238)[24]. Struga, tj. posiadłość rodowa, znalazła się na południowo-zachodniej rubieży pogranicznej księstwa wrocławskiego (później, od ok. 1277/1278 r. księstwa jaworskiego i świdnickiego), obszarze wyznaczonym pod kolonizację (wyspa osadnicza) w wąskich dolinach śródgórskich, wzdłuż cieków wodnych, wokół Szczawna (Salzborn). Wspomina o wsiach uprzywilejowanych w tymże rejonie przywilej księcia śląskiego, Henryka I Brodatego, wydany w Niemczy w 1221 r. dla sołtysa wsi Budzów (Schönwalde), Menolda, a przywołany na kartach Księgi Henrykowskiej[25].
Prof. S. Ekdahl (2010 r.), podążając za herbarzami niemieckimi z XIX wieku, wykazuje jako gniazdo rodowe, wymienioną Strugę (Adelsbach) i inne, rozproszone posiadłości rodowe znajdujące się w różnych okresach, głównie w okolicach Wrocławia (Breslau), Ziębic (Münsterberg) i Oleśnicy (Oels). Równolegle ród Adelungspachów wywodzi ze Strugi również wrocławski archeolog, dr A. Boguszewicz (2010 r.)[26].
Istotnych informacji i wskazówek bibliograficznych na temat rodu Adelsbach, dostarcza niemiecki leksykon szlachty autorstwa E. H. Kneschke (1859 r.). Autor podawał, iż była to stara rodzina szlachecka (rycerska), potwierdzona dokumentami już w 1294 r., a jako siedzibę rodową, wspomnianą przez S. Ekdahla (2010 r.), wieś Strugę (Adelsbach), położoną nieopodal Świebodzic (Freiburg in Schlesien) i Wałbrzycha (Waldenburg in Schlesien) w ówczesnym księstwie świdnicko-jaworskim (Fürstenthum Schweidnitz und Jauer)[27].
Prof. M. Cetwiński (1982 r.) z kolei wywodził ród piszący się w XIII i XIV wieku jako Adelungesbach z innej rodziny o rodowodzie obcym (niemieckim), napływowym, tj. od Reichenbachów[28].
Prof. M. L. Wójcik (2018 r.) z Wrocławia kwestionuje całość dotychczasowych ustaleń, a więc nie utożsamia Adelunegsbachów z Adelsbachami, motywując wywód brakiem dowodów źródłowych, które by potwierdzały bezpośrednie więzy krwi. Ponadto, wyklucza pochodzenie od Reichenbachów. Chodzi przy tym również o odmienne herby rodowe i pieczęcie[29].
Obok zaprezentowana została również heraldyka i sfragistyka rodowa, która obrazuje zmianę herbu, jak też zapisu nazwiska rodowego.
Adelsbach to nie tylko nazwisko rodowe, ale także jednostkowa nazwa miejscowa (toponim, ruronim) na Śląsku, która występowała, co najmniej od końca XIII wieku, aż do maja 1945 r. Chodzi tutaj o jedną i najprawdopodobniej, jedyną na Śląsku wieś (dorf, villa), noszącą właśnie nazwę Adelsbach[30] (od maja 1945 r. do początków listopada 1946 r. pod ludową nazwą Strumyk, a od 12 listopada 1946 r. pod oficjalną, polską nazwą urzędową Struga)[31], znajdującą się pomiędzy Świebodzicami (Vriburg, później Freiburg in Schlesien), a Szczawnem-Zdrój (Salzborn, później Bad Salzbrunn) nad potokiem Czyżynka (Zeiss Flüβ, Zeisbach)[32], prawym dopływem Strzegomki (Striegebach, Streigauer Wasser)[33].
Ślady osadnictwa na terenie Strugi w świetle badań archeologicznych założenia zamkowo-pałacowego datuje się na 2. połowę XIII wieku, a pod koniec owego stulecia, wieś stanowiła już posiadłość rycerską[34]. Tradycja niemiecka założenie (lokację) wsi przypisuje jednemu spośród rycerzy i dostojników na dworze księcia śląskiego Henryka I Brodatego (przed 1168-1238)[35]. Autor herbarza pruskiego (1836 r.), Leopold von Zedliz-Neukirch pisze, iż w świetle zachowanych dokumentów śląskich (jakich ?, autor nie przytacza chociażby jednego źródła) ród (autor podaje, iż w chwili publikacji dzieła był już uznany za wymarły) był obecny na Śląsku już w XIII wieku, a przedstawiciele (przynajmniej według legendy)[36] walczyli w bitwie z Tatarami (Mongołami) na Dobrym Polu pod Legnicą (9 kwietnia 1241 r.)[37]. Dalej, wspomina z kolei o innym rycerzu (Hanko [Hanne] von Adelsbach), który służył z kolei na dworze księcia legnickiego i wrocławskiego Henryka V Grubego (ok. 1248-1296)[38].
Opis podróżnika, K. F. Moscha z 1821 r. wskazywał, iż „[…] Adelsbach leży w nieskiey dolinie, która się ciągnie od Hochwaldu [Berg Hochwald, góra Chełmiec – przyp. autora], i składa z zamku i kościoła piękne zabudowanie […]”. Autor, co istotne nie podawał spolszczenia pierwotnej nazwy niemieckiej[39]. Prawdopodobnie lokacja wsi odbyła się według prawa niemieckiego (ius Teutonicum)[40], a na tzw. surowym korzeniu (in cruda radice), poprzez karczunek i wypalanie, chociażby z uwagi na właściwości (duże zalesienie) i położenie (w dolinie, wzdłuż cieku wodnego) terenu w oparciu o system leśno-łanowy (Waldhufendorf)[41]. Osada zalicza się do typu (układu) łańcuchowego. Nowo lokowana wieś na przełomie XIII i XIV stulecia leżała na terytorium okręgu administracyjnego (wiechbild) świebodzickiego, a później świdnickiego[42]. Wówczas istniało tutaj wolne sołectwo (freischoltiβ, scultetia)[43], a wieś administracyjnie była z kolei powiązana z pobliskim zamkiem Cisy (Zeiskenburg)[44]. Następnie, wieś Adelsbach (Adelungesbach) została objęta prawem mili (Meilenrecht), które to prawo, Piastowicz, książę świdnicki i jaworski, Bolko II Mały (1312-1368) nadał sąsiednim Świebodzicom (Vriburg, Vriburch) na mocy przywileju renowacyjnego (odnowienie prawa miejskiego) z dnia 1 kwietnia 1337 r. (prawo obowiązywało aż do 1651 r.)[45]. Znajdowały się na terenie ówczesnej wsi, rycerska wieża mieszkalna[46] (datowana na 2. połowę XIV w.)[47], karczma (cretscham)[48], folwark (vorwerk)[49] i niewielki kościół (kirche) parafialny (Pffarkirche B. Mariae V. [Virginis], lub też Pffarkirche Sankt Mariae Virginis), wzmiankowany czterokrotnie, bo w 1305[50], 1376[51], 1377[52] i 1382 r. („kirchlehne zur Adelungisbach”, lenno kościelne)[53].
Pozostaje jeszcze wykazać faktyczną tożsamość postaci literackiej z postacią historyczną w świetle źródeł i opracowań na temat wojsk zakonnych. Otóż, Kunc Adelsbach to rycerz śląski, wówczas już najpewniej poddany króla czeskiego (po przejściu księstw śląskich pod panowanie czeskie), rodowodu niemieckiego, który choć nie brał udziału w bitwie grunwaldzkiej, istotnie znajdował się w służbie zaciężnej Zakonu Krzyżackiego w 1410 r.[54].
Bodajże, pierwszym spośród badaczy, który odnalazł w dokumentach, a następnie wymienił postać Kunca Adelsbacha w roli rycerza zaciężnego na żołdzie Zakonu Krzyżackiego był wrocławski historyk-archiwista, a także badacz dziejów Śląska, dr P. Pfotenhauer (1880 r.)[55].
Szwedzki badacz problematyki krzyżackiej, prof. S. Ekdahl na łamach części II Księgi żołdu Zakonu Krzyżackiego 1410/1411 (2010 r.) wspomina o Kuncze Adelsbachu, pisząc, iż był on jednym z najemników zwerbowanych jesienią 1410 r., a więc po bitwie grunwaldzkiej (15 lipca 1410 r.) i bitwie koronowskiej (10 października 1410 r.), przez wielkiego szafarza zakonu (Groβschäfer des Deutschen Ordens), którym był Georg von Wirsberg, pełniący urząd najpewniej od 1406 r.[56]. Wspólnie z Klausem von Zeiskenberg (Czegenberg) wystawił 7 kopii (Spieβe), czyli rycerzy konnych i 2 pieszych, kuszników lub łuczników (Schützen), a służbę dla zakonu rozpoczęli 16 października 1410 r. w Krośnie (obecnie Krosno Odrzańskie) nad Odrą (Crossen an der Oder). Później (od 11 grudnia 1410 r.) znaleźli się wśród najemników i pod opieką Konrada von Reibnitza[57].
Germański (niemiecki) rodowód zdają się tutaj potwierdzać personalia rycerza, a więc imię (Kunc) i nazwisko rodowe (Adelsbach). Imię Kunc to zdrobnienie, czasem też występujące w formach Koncze, Cuncze, Kuncze, Kuncz, Kunz, Kunze, czy Kuno, którego polskim odpowiednikiem było (i jest do dziś) imię Konrad. Stanowiło imię dwuczłonowe (Kon-│-rad). Pierwszy człon pochodził od staro-wysoko-niemieckiego kuoni, a nowo-wysoko-niemieckiego kühn, co tłumaczy się jako „śmiały, odważny”. Drugi człon, tj. rāt, rath, oznaczał „doradcę”. Konrad (Kunc), więc to „ten, co udziela śmiałych rad”[58].
Jeśli idzie o nazwisko rodowe w wersji Adelsbach, było to złożenie dwuczłonowe (Adels-│-bach), składająca się z przedrostka w rzeczowniku Adels– (szlachecki) i końcówki w rzeczowniku –bach (potok). Nazwisko to, najprawdopodobniej dało początek nazwie miejscowej, nazwie wsi (Adelsbach)[59].
Odmienną propozycję etymologiczną nazwiska w wersji Adel(unge)sbach, wysuwał H. A. Adamy (1888 r.). Badacz stawiał tezę mówiącą o pochodzeniu nazwy od imienia założyciela (Adeling vel Adelung). Wyraźnie zaliczał nazwę wsi w poczet niemieckich nazw miejscowych (Deutsche Ortsnamen). Kwalifikował z kolei do grupy 12, która to obejmowała nazwy miejsc, wywodzące się od imion założycieli albo słów, które stały się nierozpoznawalne w mowie ludowej z powodu przesunięć i skrótów (Ortsnamen, hergeleitet von dem Namen der Gründer, aber unkenntlich geworden im Munde des Volkes durch Lautverschiebungen und Abkürzungen)[60].
Współcześnie, wieś (sołectwo) Struga, której nazwa znaczeniowo nawiązuje do cieku wodnego, leży w granicach gminy Stare Bogaczowice, wchodzącej w skład powiatu wałbrzyskiego, położonego na terytorium województwa dolnośląskiego[61].
Jacek Ziaja
[1] Sienkiewicz H., Krzyżacy, t. II, Warszawa 1960, s. 522. Por. także: Kwiatkowski K., „Christ ist erstanden…” i chrześcijanie zwyciężają!: sakralizacja w porządku liturgicznym zbrojnej walki przeciwko poganom jako element określający tożsamość członków korporacji zakonu niemieckiego w Prusach, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, 4, 2009, s. 487.
[2] Szerzej o pograniczach fikcji literackiej i prawdy historycznej w powieści historycznej „Krzyżacy” H. Sienkiewicza dla szczególnie zainteresowanych tematem: Bujnicki T., „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza. Lektury obowiązkowe, „Życie Literackie”, nr 15, 1969, s. 5; Bujnicki T., „Krzyżacy” – bliski i daleki świat historii, „Ruch Literacki”, z. 4, 1985, s. 279-293; Bujnicki T., Świat historyczny „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza, „Pamiętnik Literacki”, z. 4, 1987, s. 127-157; Gawryjołkowa I., O „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, „Polonistyka”, nr 4, 1958, s. 66; Habryn A., „Krzyżacy” Henryka Sienkiewicza: adaptacja filmowa w zestawieniu z powieścią, Warszawa 1972; Kosman M., Na tropach bohaterów „Krzyżaków”, Warszawa 1995; Kuczyński S. M., Rzeczywistość historyczna w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, Warszawa 1963; Meresiński S., Wizja średniowiecza w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, „Język Polski w Szkole dla klas IV-VIII”, z. 2, 1988/1989, s. 250-254; Ruszała J., Prawda i zmyślenie w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, „Język Polski w Szkole”, nr 3, 1994/1995, s. 49-57; Wolny K., Opis bitwy pod Grunwaldem w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza jako wzór reportażu historycznego, [w:] „Studia Humanistyczne”, t. 8, 1997, s. 35-42; Jodełka-Burzecki T., O „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, Warszawa 1958; Misztal J., O „Krzyżakach” prawie wszystko, „Inspiracje. Biuletyn Informacyjny”, nr 23, 1990, s. 13-20.
[3] Pierwodruk powieści ukazał się równocześnie na łamach warszawskiego „Słowa” i „Tygodnika Ilustrowanego” na przestrzeni lat 1897-1900. Całość została wydana drukiem w Warszawie w 1900 r., kiedy to autor obchodził 25-lecie twórczości literackiej. Zob. Kija J., Źródła historyczne „Krzyżaków” Sienkiewicza, „Pamiętnik Literacki. Czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”, 55/3, 1964, s. 83, [Dostęp: prywatne zbiory autora].
[4] Autor w dniu 10 grudnia 1905 r. został laureatem literackiej Nagrody Nobla: Literacka nagroda Nobla dla Henryka Sienkiewicza, Muzeum Historii Polski (MHP), [Dostęp: https://muzhp.pl/pl/e/1369/literacka-nagroda-nobla-dla-henryka-sienkiewicza].
[5] Krzyżacy Henryka Sienkiewicza – prawda i fikcja (Olimpiada Historyczna), Polskie Towarzystwo Historyczne (PTH), [Dostęp: http://pth.net.pl/krzyzacy-henryka-sienkiewicza-prawda-i-fikcja].
[6] Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej. Informator genealogiczno-heraldyczny, t. I: A–C, Katowice 2002, s. 45. Szerzej o postaci księcia: Jasiński K., Rodowód Piastów Śląskich, Kraków 2007, s. 442-444; Böhm M., Konrad VII Biały (ok. 1394 ? – 14 lutego 1452 r.). Pan Oleśnicy i Koźla. Książę zapomniany, Opole 2012.
[7] K. Jasiński przesuwa datę urodzin księcia na ok. 1390 r., tak więc w momencie bitwy pod Grunwaldem, dowodząc chorągwią Konrad liczyłby ok. 20 lat, co wydaje się być bardziej prawdopodobnym: Jasiński K., Rodowód Piastów Śląskich, Kraków 2007, s. 443.
[8] Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga 10–11 (1406–1412), pod red. Garbacika J. i Pieradzkiej K., Warszawa 2009, s. 113; Rajman J., Czy duchowni kronikarze potrafili opisać „wielkie starcie”? Uwagi o bitwie, liczebności i stratach obu armii w świetle źródeł i nowszej historiografii polskiej, „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, 11, 2011, s. 69.
[9] Ibidem, s. 443. Zob. także: Kwiatkowski K., Niewola księcia pomorsko‑szczecińskiego Kazimierza [V] po bitwie grunwaldzkiej (1410/1411) – obserwacje historycznokulturowe, „Studia z Dziejów Średniowiecza”, nr 21, 2017, s. 114.
[10] Paweł (Paszko) Młodszy (Iunior), zw. Złodziej z Biskupic (?-po 1445) herbu Niesobia, syn, kasztelana bieckiego, Pawła (Paszka) Starszego, zw. Złodziej z Biskupic i Pilchowic (?-1403), a także brat m.in. Pełki i Świętochny. Rycerz wojsk Królestwa Polskiego, miecznik krakowski (1416-1426), starosta biecki (1426-1430 i 1434-1435), kasztelan małogoski (1426-1437) i kasztelan zawichojski (1440-1445). Według J. Długosza (1415-1480) był dziedzicem Biskupic pod Czchowem (obecnie Biskupice Melsztyńskie w gminie Czchów, powiatu brzeskiego, województwo małopolskie). Zob. Klein A., Sekunda N., Czernielewski K. A., Banderia Apud Grunwald, Cz. I: Chorągwie polskie pod Grunwaldem, Łódź 2000, s. 20; Krzepela J., Rody ziemiańskie XV i XVI wieku zestawione według dzielnic, w których były osiedlone, Kraków 1930, s. 3 (I. Rody o nazwiskach gniazdowych); Biskupice Melsztyńskie, [w:] Gmina Czchów, [Dostęp: https://www.czchow.pl/index.php/zaproszenie-do-czchowa/informacje-o-gminie/32-biskupice-melsztynskie]; Biskupski hr. Niesobia, [w:] Genealogia Polska. Genealogia rodów Rzeczypospolitej, [Dostęp: https://polishgenealogy.blogspot.com/2008/08/biskupski.html]; Wolski M., Drogi i bezdroża średniozamożnej szlachty do stanu magnackiego. Wewnątrzrodzinne uwarunkowania awansu w czasach wczesno nowożytnych, [w:] Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczpospolitej w XVI–XVIII wieku, pod red. Dubas-Urwanowicz E., Kupczewskiej M., Łopateckiego K., i Urwanowicza J., Białystok 2019, s. 16; Jaszczołt W., Dokument Władysława Jagiełły dla Abrahama Chamca z 1 VII 1390 roku – najstarsze znane nadanie dóbr ziemskich na Podlasiu, [w:] „Białostockie Teki Historyczne”, t. 4, 2006, s. 56 (kasztelan biecki, Paweł (Paszko) Złodziej (Starszy) z Biskupic i Pilchowic herbu Niesobia); Biskupscy hr. Niesobia, [w:] Teki Dworzaczka, Biblioteka Kórnicka PAN, [Dostęp: http://teki.bkpan.poznan.pl/search.php?section=3&single=&fileno=1&page=93&expr=&highlight=0].
[11] Sienkiewicz H., Krzyżacy, t. II, Warszawa 1960, s. 519. Por. Pol K., Szkolne zmagania z narracją historyczną w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza, [w:] „Jednak Książki. Gdańskie Czasopismo Humanistyczne”, nr 10 (Ponowoczesne lekcje polskiego – rozpoznania i propozycje), 2018, s. 59 (całość: s. 55-66).
[12] Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Księga 10–11 (1406–1412), pod red. Garbacika J. i Pieradzkiej K., Warszawa 2009, s. 134-135. Por. Pol K., Szkolne zmagania z narracją historyczną w „Krzyżakach” Henryka Sienkiewicza…, s. 60.
[13] 600 lat temu urodził się Jan Długosz, kronikarz dziejów Polski, (data publikacji cyfrowej: 30.11.2015 r.; aktualizacja: 14.07.2016 r.), Dzieje.pl Portal Historyczny, [Dostęp: https://dzieje.pl/aktualnosci/600-lat-temu-urodzil-sie-jan-dlugosz-kronikarz-dziejow-polski].
[14] Szelińska W., Śląsk w piśmiennictwie Jana Długosza, Kraków 1993, s. 145-146.
[15] Autor kroniki błędnie przypisał przydomek „Kantner” („Kącki”) do księcia oleśnickiego Konrada VII Białego. Otóż przydomkiem „Kantner” („Kącki”) legitymował się brat Konrada VII Białego, książę oleśnicki i wołowski, Konrad V (przed 1387-1439). Por. Jana Długosza Roczniki czyli…, s. 108; Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej. Informator genealogiczno-heraldyczny, t. I: A–C, Katowice 2002, s. 45.
[16] Jana Długosza kanonika krakowskiego dziejów polskich ksiąg dwanaście, t. IV, Kraków 1869, s. 39. Por. Jana Długosza Roczniki czyli…, s. 108.
[17] Pfotenhauer P., Schlesier im Dienste des deutschen Ordens im Jahre 1410, [in:] Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Bd. XV, Breslau 1880, s. 203-213; Ekdahl S., Das Soldbuch des Deutschen Ordens 1410/1411, T. II: Indices mit personengeschichtlichen Kommentaren, Köln-Weimar-Wien 2010 (autor wylicza 822 zaciężników, podając krótkie biogramy i wskazówki genealogiczne, itp. informacje); Jurek T., Das Soldbuch des Deutschen Ordens 1410/1411, Teil II: Indices mit personengeschichtlichen Kommentaren, bearb. von Sven Ekdahl (Veröffentlichungen aus den Archiven Preussischer Kulturbesitz, Bd. 23,II), Böhlau Verlag, Köln-Weimar-Wien 2010, ss. 6 nieliczb. + 410, [w:] „Roczniki Historyczne”, R. 76, 2010, s. 322-325 (recenzja); Imiołczyk E., Zaciąg w wojsku krzyżackim, „Archeologia żywa. Magazyn popularnonaukowy”, nr 4 (66), 2017, s. 82.
[18] Ekdahl S., Das Soldbuch des Deutschen Ordens 1410/1411, T. I-II, Köln-Weimar-Wien 2010; Imiołczyk E., Zaciąg w wojsku krzyżackim, „Archeologia żywa”, s. 82-83. Zob. także: Rajman J., Czy duchowni kronikarze potrafili opisać „wielkie starcie”? Uwagi o bitwie, liczebności i stratach obu armii w świetle źródeł i nowszej historiografii polskiej, „Res Gestae. Czasopismo Historyczne”, 11, 2011, s. 40.
[19] Prochaska A., Codex Epistolaris Vitoldi Magni Ducis Lithuaniae 1376–1430, Kraków 1882, s. 211-212 (listy nr 450 i 451); Maleczyńska E., Udział Śląska w zmaganiach polsko-niemieckich pierwszej połowy XV wieku, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, I (półrocznik), 1946, s. 25-26.
[20] Ród rycerski rozumiany tutaj przede wszystkim jako wspólnota krwi (płaszczyzna genealogiczna, filiacja i koicja wraz z koligacjami) i/lub znaku herbowego i pieczęci (płaszczyzna heraldyczno-sfragistyczna), a także majątku (płaszczyzna stanu posiadania) oraz osiedlenia (rozsiedlenia; podziały na linie).
[21] Codex Diplomaticus Silesiae, Bd. VII: Regesten zur Schlesischen Geschichte, Th. III: Bis zum Jahre 1300, Breslau 1886, s. 133 (regest nr 2125: Heinmann von Adellungesbach; 23.07.1290 r.).
[22] Przedstawiciele rodu figurują w dokumentach książęcych z przełomu XIII i XIV w.: Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982, s. 110 (C. 239: Heinman z Adelungesbach); Zawadzki T., Dwory i otoczenie Piastów świdnicko-jaworskich (1278–1368), Katowice 2022 (rozprawa doktorska), s. 140. Szerzej na temat genezy i lokacji wsi Struga (Adelsbach): Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010, s. 101 i n.
[23] Ważniejsze prace: Jurek T., Obce rycerstwo na Śląsku do połowy XIV wieku, Poznań 1996; Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Pochodzenie. Gospodarka. Polityka, Wrocław 1980; Cetwiński M., Rycerstwo śląskie do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982; Cetwiński M., Sołtys Menold, czyli fiasko książęcych planów (z „Księgi henrykowskiej”), [w:] „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, 4, 1999, s. 29-35; Jurek T., Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, t. I-III, Poznań 2000-2007; Ekdahl S., Das Soldbuch des Deutschen Ordens 1410/1411, T. II: Indices mit personengeschichtlichen Kommentaren, Köln-Weimar-Wien 2010, s. 18; Wójcik M. L., Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej, t. I, Kraków-Wrocław 2018; Zawadzki T., Dwory i otoczenie Piastów świdnicko-jaworskich (1278–1368), Katowice 2022 (rozprawa doktorska).
[24] Kutrzeba S., Historya ustroju Polski w zarysie, t. I: Korona, Lwów 1920, s. 30-31; Krenkel A., Die Stadt Freiburg in Schlesien und ihr Verhältnis zur Grundherrschaft in vorpreussischer Zeit. Ein Beitrag zur Geschichte schlesischer Mediatstädte, Freiburg in Schlesien 1922 (rozprawa doktorska), s. 17-18 i 21; Kuczyński S. M., Bitwa pod Legnicą 1241 r., „Śląsk. Miesięcznik Ilustrowany”, R. I, nr 1 (marzec), 1946, s. 7-8; Szyperski A., Polskość Wałbrzycha i okolicy w świetle najstarszych nazw geograficznych, Wałbrzych 1956, s. 3, 6 i 8. Por. także: Sadowski T., Poczet książąt Wrocławia, Wrocław 1999, s. 54 Galas A., Galas A., Dzieje Śląska w datach, Wrocław 2001, s. 37-38; Pregiel P., Przerwa T., Dzieje Śląska, Wrocław 2005, s. 36-38.
[25] Smolka S., Henryk Brodaty. Ustęp z dziejów epoki piastowskiej, Lwów 1872, s. 88; Kaczmarczyk Z., Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, Poznań 1945, s. 76-77; Grodecki R., Księga Henrykowska, Poznań-Wrocław 1949, s. 125-126 (Księga I. 9: Pierwszy traktat o Schönwalde); Szyperski A., Jeszcze o chrztach topograficznych, „Śląsk. Miesięcznik Ilustrowany”, R. I, nr 5-6 (lipiec-sierpień), 1946, s. 31; Cetwiński M., Sołtys Menold, czyli fiasko książęcych planów (z „Księgi henrykowskiej”), [w:] „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego”, 4, 1999, s. 29-35; Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Warszawa 2006, s. 203 i 206 (wiodąca rola wsi Salzborn, czyli obecnego Szczawna Zdroju w granicach Wałbrzycha, a później także osadnicza rola Freiburga (Vriburg), czyli obecnych Świebodzic); Świebodzice. Zarys monografii miasta, pod red. Matwijowskiego K., Wrocław-Świebodzice 2001, s. 40-41.
[26] Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej. Informator genealogiczno-heraldyczny, t. I: A–C, Katowice 2002, s. 62; Ekdahl S., Das Soldbuch des Deutschen Ordens 1410/1411, T. II: Indices mit personengeschichtlichen Kommentaren, Köln-Weimar-Wien 2010, s. 18. Por. Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010, s. 67.
[27] Gauhe J. F., Des heilgen Römisches Reichs genealogisch-historisches Adels-Lexicon, Bd. II, Leipzig 1740, s. 3025-3026; Kneschke E. H., Neues allgemeines deutsches Adels-Lexicon, im Vereine mit mehreren Historikern, Bd. I [Aa–Boyve], Leipzig 1859, s. 12; Pfotenhauer P., Die fünfzig Ritter von 1294, [in:] Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Bd. XVI, Breslau 1882, s. 163-164.
[28] Cetwiński M., Obce rycerstwo na Śląsku do końca XIII w. Biogramy i rodowody, Wrocław 1982, s. 110 (biogram nr C. 239). Por. Wójcik M. L., Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej, t. I, Kraków-Wrocław 2018, s. 112-114 (Adelungsbach); Zawadzki T., Dwory i otoczenie Piastów świdnicko-jaworskich (1278–1368), Katowice 2022, s. 140.
[29] Wójcik M. L., Pieczęcie rycerstwa śląskiego w dobie przedhusyckiej, t. I, Kraków-Wrocław 2018, s. 112-113 (Adelungsbach).
[30] Pałac w Strudze (XV w.), [w:] Zabytek.pl – serwis internetowy Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID), [Dostęp: https://zabytek.pl/pl/obiekty/struga-palac].
[31] Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 roku o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości w Województwie Wrocławskim (Dz. U. RP 1946 Nr 142, poz. 262), s. 1 (tabela), [Dostęp: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WMP19461420262].
[32] Szerzej o potoku i etymologii: Czyżynka, [w:] Elektroniczny słownik hydronimów Polski (ESHP), [Dostęp: https://eshp.ijp.pan.pl/search/results/53626].
[33] Szerzej o rzece i etymologii: Strzegomka, [w:] Elektroniczny słownik hydronimów Polski (ESHP), [Dostęp: https://eshp.ijp.pan.pl/search/results/330623].
[34] Sinapius J., Schlesische Curiositäten…, Bd. I, Leipzig 1720, s. 234; Rosiek A., M., Siedziby rycerskie w księstwie świdnicko-jaworskim do końca XIV wieku, Kraków 2010 (praca licencjacka), s. 101 (Aneks I: Własność rycerska w księstwie świdnicko-jaworskim do końca XIV wieku – tabela), [Dostęp: prywatne zbiory autora]; Boguszewicz A., Corona Silesiae…, s. 67 i 101.
[35] Struga [w:] Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska (e-SENGŚ), [Dostęp: https://sengs.e-science.pl/toponyms/concrete/59506/].
[36] Prawdopodobnie chodzi tutaj o tzw. legendę o 7 lub 8 poległych paziach niemieckich, broniących w walce do upadłego księcia Henryka II Pobożnego, którzy wraz z nim polegli na polu bitwy. Narodził się w ten sposób mit o męstwie i chwale bitewnej rycerstwa niemieckiego. Wreszcie, doszło również do zawiązania się tzw. Bractwa z Dobrego Pola (Bractwa Dobrego Pola), które zrzesza stare niemieckie rody szlacheckie (rycerskie), których to przodkowie bili się przeciwko Tatarom (Mongołom) na Dobrym Polu (Wolstat, Bonus Campus) pod Legnicą (Liegnitz) w dniu 9 kwietnia 1241 r. podczas I najazdu na ziemie litewskie i piastowskie.
[37] Klapper J., Die Tatarensage der Schlesier, [w:] Mitteilungen der Schlesischen Gesellschaft für Volkskunde, Bd. XXXI/XXXII (1930/1931), Breslau 1931, s. 163 (autor wskazuje na Kodeks Lubiński (o św. Jadwidze Śląskiej) z 1353 r. i znajdujące się tam herby rycerstwa śląskiego). Por. Humeńczuk G., Ikonografia jako jedna z form wypowiedzi tworzących mit bitwy legnickiej w świadomości społecznej, [w:] Bitwa pod Legnicą 1241 w sztukach plastycznych 1353–1991, pod red. Jeleńskiej-Hombek W., Legnica 1991, s. 6; Jurek T., Herby rycerstwa śląskiego na miniaturach Kodeksu o św. Jadwidze z 1353 roku, „Genealogia. Studia i Materiały”, 3, 1993, s. 9-36; Bunar P., Sroka S. A., Słownik wojen, bitew i potyczek w średniowiecznej Polsce, Kraków 2004, s. 46-47.
[38] Zimmermann F. A., Beiträge zur Beschreibung von Schlesien, Bd. V, Brieg 1785, s. 404; Zedlitz-Neukirch von L., Neues preußisches Adelslexicon…, Bd. I (A–D), Leipzig-Reichenbach 1836, s. 81 (Die Herren von Adelsbach). Por. także: Kneschke E. H., Neues allgemeines deutsches Adels-Lexicon…, s. 12; Jurek T., Obce rycerstwo na Śląsku do połowy XIV wieku, Poznań 1996, s. 142.
[39] Mosch K. F., Wody mineralne Szląskie i Hrabstwa Glackiego, Wrocław 1821, s. 205.
[40] Szerzej o procesie lokacji, prawie niemieckim i jego odmianach (pojęcia i definicje): Dybek E., Lokacje na prawie niemieckim in cruda radice w południowej części województwa krakowskiego w latach 1334–1434, „Roczniki Humanistcyzne”, t. XLI, z. 2, 1993, s. 5-7.
[41] Szerzej o nowym typie uprawy roli, wsi, prawie lokacyjnym i kolonizacji: Czapliński W., Galos A., Krota W., Historia Niemiec, Wrocław 2010, s. 150-151; Historia Śląska, pod red. Czaplińskiego W., Wrocław 2002, s. 55-57.
[42] Boguszewicz A., Corona Silesiae. Zamki Piastów fürstenberskich na południowym pograniczu księstwa jaworskiego, świdnickiego i ziębickiego do połowy XIV wieku, Wrocław 2010, s. 101.
[43] Urząd sołtysa pojawił się na ziemiach zarządzanych przez Piastów na przełomie XII i XIII stulecia we wsiach lokowanych na prawie niemieckim: Kutrzeba S., Historya ustroju Polski w zarysie, t. I: Korona, Lwów 1920, s. 32-33 (o sołtysach); Sołectwo – studium prawnoustrojowe, pod red. Gołębiowskiej A. i Zientarskiego P. B., Warszawa 2017, s. 19-20. Wspomina o istnieniu wolnego sołectwa (Freischoltiβ): Knie J. G., Alphabetisch-statistisch-topographische Uebersicht der Dörfer, Flecken, Städte und anderen Orte der Königlich Preuβische Provinz Schlesien…, Breslau 1845, s. 1 (Nieder-Adelsbach und Zeiskenschloβ).
[44] Boguszewicz A., Corona Silesiae…, Wrocław 2010, s. 87.
[45] Würffel J. F. W., Rieck G., Lungmus B., Erste vollständige Chronik der Stadt Freiburg in Schlesien nach den Original-Quellen (Chronik von Freiburg in Schlesien 1220–1937), Freiburg in Schlesien 1937, s. 7; Świebodzice. Zarys monografii miasta, pod red. Matwijowskiego K., Wrocław-Świebodzice 2001, s. 50-51.
[46] Brzustowicz G. J., Średniowieczne rezydencje rycerskie na ziemi choszczeńskiej, „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”, nr 11, 2004, s. 31 (krótka charakterystyka wieży rycerskiej).
[47] Boguszewicz A., Corona Silesiae…, s. 101-102.
[48] Istnienie karczmy poświadczone dokumentem z maja 1366 r.: Jurek T., Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, t. I: 1366-1376, Poznań 2004, s. 24 (Landbuch A: nr 116).
[49] Poświadczony w 1382 r. Por. Pflug K., Regesten zur Geschichte der Stadt Waldenburg in Schlesien…, Waldenburg in Schlesien 1878, s. 5. Zob. także: Jurek T., Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, t. I: 1366-1376, Poznań 2004, s. 245-246 (Aneks: nr A83).
[50] „Item Adlungesbach marce, ecclesia gracia [H(eilige)s. Ecclesia gracia marce] percipit fertones”. Cytat za: Markgraf H., Schulte J. W.,Codex Diplomaticus Silesiae, B. XIV: Liber fundationis Episcopatus Wratislaviensis, Breslau 1889, s. 85 (B. Registrum Wratislaviense 478-497).
[51] Neuling H., Schlesiens ältere Kirchen und kirchliche Stiftungen nach ihren frühesten urkundlichen Erwähnungen. Ein Beitrag zur schlesischen Kirchengeschichte, Breslau 1884, s. 1 (Adelsbach bei Waldenburg: „rector ecclesiae in Adlungisbache”); Lutsch H., Die Kunstdenkmäler der Landkreise des Regierungs Bezirks Breslau, Bd. II, Breslau 1889, s. 233 (Nieder-Adelsbach); Neβ D., Schlesisches Pfarrerbuch, Bd. VII: Regierungsbezirk Liegnitz, Th. II: Die Kirchenkreise: Haynau, Hirschberg, Jauer, Landeshut, Liegnitz, Löwenberg I, Löwenberg II, Leipzig 2016, s. 234 (Adelsbach und Liebersdorf: zredukowany 12 lutego 1654 r.).
[52] Pflug K., Regesten zur Geschichte der Stadt Waldenburg in Schlesien…, Waldenburg in Schlesien 1878, s. 5
[53] Jurek T., Landbuch księstw świdnickiego i jaworskiego, t. I: 1366-1376, Poznań 2004, s. 245-246 (Aneks: nr A83).
[54] Sękowski R., Herbarz szlachty śląskiej…, t. I: A–C, Katowice 2002, s. 62.
[55] Pfotenhauer P., Schlesier im Dienste des Deutschen Ordens im Jahre 1410, [in:] Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens, Bd. XV, h. (heft) 1, Breslau 1880, s. 204.
[56] Otóż, takich wielkich szafarzy było w państwie zakonnym dwóch (wielki szafarz królewiecki i wielki szafarz malborski). Pierwszy rezydował w Malborku (Malbork) i specjalizował się w handlu produktami gospodarki leśnej, a drugi w Królewcu (Königsberg), specjalizując się w handlu bursztynem, lnem i wyrobami z drewna. Szafarzowi w Królewcu podlegali urzędnicy bursztyniarscy, czuwający nad zbieraniem bursztynu u wybrzeży Bałtyku i odsprzedawaniem surowca w pierwszej kolejności właśnie szafarzowi królewieckiemu. Por. Kuczyński S. M., Wielka Wojna z Zakonem Krzyżackim w latach 1409–1411, Warszawa 1987, s. 69-70 i 71; Bartkowiak M., Towarzystwo Jaszczurcze w latach 1387–1437, [w:] „Roczniki Towarzystwa Naukowego w Toruniu”, R. LI (51), z. 2 (za rok 1946), Toruń 1948 s. 30-33, 36-38 i 40-41. Zob. także: Samsonowicz H., Erich Maschke, Die Schäfer und Lieger des Deutschen Ordens in Preussen, Sonderdruck aus „Hamburger Mittel- und Ostdeutschen Forschungen”, t. II, Hamburg 1960, s. 97–145, „Przegląd Historyczny”, 52/1, 1961, s. 184 (recenzja); Radoch M., Codzienne wydatki wielkiego marszałka zakonu krzyżackiego z lat 1433–1435, „Echa Przeszłości”, XXI/2, 2020, s. 12 (przypis dolny).
[57] Ekdahl S., Das Soldbuch des Deutschen Ordens 1410/1411, Teil II: Indices mit personengeschichtlichen Kommentaren, Köln 2010, s. 18.
[58] Breza E., Niektóre rzadsze imiona męskie (IV), [w:] „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LX (60), 2014, s. 45; Zob. także: Malec M., Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce, Kraków 1994, s. 261-262; Sarnowska-Giefing I., Z onomastykonu kultury. Imiona Bambrów poznańskich w XVIII wieku – rekonesans badawczy, [w:] „Prace językoznawcze”, XXIII/2, 2021, s. 176 (imię Konrad nosił pierwszy król z dynastii frankońskiej, urodzony w Bambergu w X w.); Łobodzińska R., Imiona pochodzenia germańskiego w polskim systemie imienniczym, [w:] Jednotlivé a všeobecné v onomastike. 18. slovenská onomastická konferencia, pod red. Ološtiak M., Prešov 2012, s. 101; Złotkowski P., O pochodzeniu nazwy uroczyska Kumat pod Brańskiem. Czyżby koniec legendy ?, [w:] Studia Białorutenistyczne, 8/2014, s. 246.
[59] Rospond S., Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, t. I: A–B, Warszawa-Wrocław 1970, s. 2; Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, pod red. Sochackiej S., t. 13: Spad–Szyw, Opole 1997, s. 88-89; Rzetelska-Feleszko E., Niemieckie nazwy miejscowe w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, 27, 1993, s. 279. Por. także: Struga [w:] Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska (e-SENGŚ), [Dostęp: https://sengs.e-science.pl/toponyms/concrete/59506/]; Reichert H., Die deutschen Familiennamen nach Breslauer Quellen des 13. und 14. Jahrhunderts, Breslau 1908, s. 77 (Kreis Waldenburg, nazwisko: de Adelungisbach).
[60] Adamy H. A., Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, Breslau 1888, s. 7 (grupa 12) i 90 (Adelsbach).
[61] Struga, Gmina Stare Bogaczowice, [Dostęp: https://www.starebogaczowice.ug.gov.pl/turystyka/historia-miejscowosci/struga].
13 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!