Czy nazwa Żarowa pochodzi od słowa związanego z wypalaniem, wyżarzaniem lasów?
Wylesienie, zwane również deforestacją, to proces przemiany lasu w obszar bezleśny. Czasem wylesienie ma przyczyny naturalne, np. susze. Zazwyczaj jednak jest skutkiem działalności człowieka, który wycina drzewa, aby pozyskać drewno lub karczuje lasy, żeby zdobyć teren na pola lub zabudowania. W drugim przypadku lasy często są wypalane. Od czasów neolitu aż do wczesnego średniowiecza przygotowanie ziemi odbywało się w kilku etapach. Najbardziej czasochłonne było usuwanie dzikiej roślinności. Czynność tę wykonywała wspólnie cała gromada jednocześnie przez kilka lat. Najpierw wycinano zarośla oraz podcinano i korowano większe drzewa. Gdy rośliny były dostatecznie wysuszone teren podpalano. Popiół użyźniał glebę, a ogień niszczył rośliny i szkodniki oraz spulchniał glebę. Po opadach deszczu, w popiele ochłodzonego wypaleniska wysiewano i sadzono rośliny, głównie prymitywne zboża i inne trawy dla pozyskania nasion. Była to tzw. gospodarka żarowo-wypaleniskowa. Na wiek XIII i XIV przypada tzw. kolonizacja (osadnictwo) na prawie niemieckim. W celu zagospodarowania nieużytków, karczowania lasów, przyspieszenia rozwoju gospodarczego i zwiększenia liczby ludności w państwie zaczęto sprowadzać osadników z innych krajów, głównie z Niemiec i Flandrii (dzisiejszej Belgii). Koloniści osiedlali się przede wszystkim na Śląsku, Pomorzu i w Małopolsce. Wsie i miasta lokowano na prawie niemieckim, najczęściej magdeburskim lub lubeckim. Kolonizacja ta doprowadziła do znacznego zwiększenia gęstości zaludnienia i zmniejszenia obszarów puszczańskich.
Według niemieckich historyków Martina Treblina i Maxa Hellmicha szeroki pas ciągnący się wzdłuż Strzegomki od Jaworzyny Śląskiej do Pyszczyna i Domanic porośnięty był w średniowieczu gęstym lasem. Terenem intensywnej kolonizacji stał się dopiero w drugiej połowie XIII wieku, a związane to było z początkiem osadnictwa niemieckiego. Najważniejszym wyróżnikiem dla obu badaczy w określeniu czasu powstania miejscowości dzisiejszej gminy Żarów, była toponomastyka, czyli dział onomastyki (w językoznawstwie badanie nazw własnych), zajmujący się nazwami miejsc, czyli toponimami (np. nazwami osad ludzkich – miast, wsi, przysiółków – ojkonimia), nazwami państw i krajów, nazwami fizjograficznymi, nazwami rzek, jezior, lasów, pól, gór, a także nazwami miejskimi, nazwami ulic i placów, nazwami terenowymi. Jeżeli nazwa miejscowości miała źródłosłów słowiański, to wówczas Treblin i Hellmich umieszczali czas jej powstania przed rokiem 1241. Nazwa ta określać miała ponadto okoliczności powstania danej osady. Na skutek karczowania i wypalania lasów powstać miały: Łażany, Pożarzysko i Żarów.
Jako pierwszy próbę wyjaśnienia etymologii nazw miejscowych całego Śląska, podjął się niemiecki nauczyciel oraz popularyzator wiedzy geograficznej i historycznej o regionie – Heinrich August Adamy. Na podstawie swoich własnych amatorskich przemyśleń zestawił on nazwy wszystkich miejscowości, grupując je według pochodzenia. Jego praca zatytułowana „Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung” („Śląskie nazwy miejscowe, ich pochodzenie i znaczenie”), posiada dziś jednak nikłą wartość poznawczą, pełna jest błędów i fantastycznych niczym nie popartych twierdzeń. Nie mniej jednak według Heinricha Adamy nazwa Żarowa pochodzi od polskiej nazwy „Zary”, która związana jest z wypalaniem, wyżarzaniem lasów w celu deforestacji. W swoim dziele wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako starszą od niemieckiej wymienia nazwę – Zary, podając jej znaczenie „Abbrandort” czyli po polsku „Wypalona miejscowość”. Niemcy mieli zgermanizować nazwę na Saarau w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie. Kolejne znane dzisiaj nazwy Żarowa, które wymienione zostały w dokumentach transakcyjnych (lata 1308-1765) brzmią następująco: Scharino (1198-1201) – brak pewnej identyfikacji tej nazwy z Żarowem, Soraw i Sarise (1250) – brak pewnej identyfikacji tych nazw z Żarowem, Sarowicze (1308) – pierwsza znana i potwierdzona nazwa Żarowa, Zarow (1318), Zarow (1357), Saraw (1371), Sara (1412), Saraw (1418), Soraw (1419), Saar (1480), Sara (1550), Zara (1550), Sara (1646), Zara (1646), Sohre (1654), Sahrau (pocz. XVII w.), Sahre (1728), Saarau (1765).
Nazwę Żarowa od miejsc wyżarzonych w lesie nazywanych żarzyszcze, potem żarzysko, wywodzi znany polski językoznawca Stanisław Rospond, a potwierdza słuszność tej teorii profesor Uniwersytetu Wrocławskiego Jan Miodek. Ten ostatni w Miesięczniku Społeczno-Kulturalnym „Śląsk” (nr 7/2012), pisze: Za to w Żarowie, leżącym na pograniczu Przedgórza Sudeckiego i Niziny Śląskiej, niedaleko Świdnicy, wszyscy chórem i zgodnie z prawdą wywiedli tę formę od żaru, od wyżarzenia, wypalenia w lesie pod przyszłą osadę. To typowa wytwórcza nazwa kulturowa. Jak informuje „Słownik etymologiczny miast i gmin PRL” Stanisława Rosponda z roku 1984, jest ona wymieniana od XII w. – najpierw jako Scharino, czyli Żarzyno, a w r. 1250 jako Sarise, tj. Żarzyszcze. Z r. 1308 pochodzi zapis Sarow, którego substytutem była niemiecka postać Saarau. To on stał się w roku 1945 podstawą dzisiaj obowiązującego brzmienia Żarów. Nie znamy dzisiaj co prawda dokładnej daty powstania Żarowa. Wiemy na pewno, że osada ta istniała już w 1308 roku i założona została w czasie XIII-wiecznej kolonizacji na prawie niemieckim. Nazwa z kolei odnosi się do okoliczności jej założenia, kiedy osadnicy karczowali i wypalali gęsty las pod przyszłą zabudowę i uprawne pola.
Bogdan Mucha
4 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!