Press "Enter" to skip to content

Problematyczna data urodzin

Spread the love

Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej, które jest inicjatorem budowy pomnika księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego (pisaliśmy o tym tutaj: Apel w sprawie pomnika), podjęło kolejną inicjatywę, aby rok 2022 ogłosić w Świdnicy Rokiem Księcia Bolka II Małego.

Z inicjatywą tą zwróciło się TRZŚ do władz miasta, które przygotowało w tej sprawie stosowną uchwałę. Ma ona być omawiana i głosowana na sesji Rady Miejskiej 26 listopada. Czytamy w niej między innymi:

Wyraża się wolę uczczenia Bolka II Małego Księcia Świdnicko – Jaworskiego w związku z przypadającą w 2022 r. 710. rocznicą jego urodzin oraz podjętą inicjatywą przez Towarzystwo Regionalne Ziemi Świdnickiej budowy jego pomnika.

Fragment obrazu z 1618 r. przedstawiający księcia Bolka II Małego

Dlaczego akurat jednak rok 2022 został wybrany na uczczenie księcia? Związane jest to z zamiarem odsłonięcia w przyszłym roku pomnika Bolka II i wykorzystanie ostatniej z dat – w najbliższym okresie, którą teoretycznie można powiązać z możliwym rokiem jego urodzin. Na pewno jednak nie można mówić – tak, jak jest to zapisano w pierwotnej wersji uchwały – o  przypadającej w 2022 r. 710. rocznicy jego urodzin, a to z prostego powodu, że… przy obecnym stanie zachowanych źródeł nie wiadomo, kiedy książę się urodził!

Dyskusje na ten temat toczone są przynajmniej od 200 lat i jak na razie wszelkie poglądy historyków w tej sprawie są jedynie ich dywagacjami i teoriami, które jak na razie, nie znalazły potwierdzenia w źródłach.

Nie wdając się tutaj w szczegółowe analizy i argumentacje poszczególnych badaczy zajmujących się tym tematem, które – wobec wspomnianego braku wiarygodnych źródeł – mają w sobie coś z akademickich dyskusji stwierdzić należy, że niemieccy XIX i XX-wieczni historycy oraz genealodzy (m.in. Wutke, Grunhagen, Gospos) uważali, że Bolko II Mały urodził się w 1308 roku lub około niego. Inne stanowisko zajął przed wojną polski historyk Jan Dąbrowski, który przyjmował, że książę mógł urodzić się w 1312 roku.

Najwybitniejszy polski genealog i historyk – Kazimierz Jasiński w swoim fundamentalnym dziele Genealogia Piastów Śląskich zakres możliwych lat urodzin Bolka wyznaczył na okres 1309-1312 zastrzegając, że nawet takie rozciągnięcie daty urodzin księcia – nie wyklucza możliwości jej błędnego określenia, chociaż jego ustalenia zostały przyjęte przez polską historiografię. Taki sam zakres lat w których mógł się Bolko II urodzić podaje wybitny polski mediewista profesor Tomasz Jurek. W ostatnich latach kwestią roku urodzin Bolka II zajmował się także dr Łukasz Piątek, który uznał, że mogło to nastąpić w 1311 lub 1312 roku.

Nagrobek księcia Bolka II Małego w mauzoleum Piastów śląskich w Krzeszowie

Problem z ustaleniem daty – czy też chociażby tylko roku – urodzenia Bolka II Małego wynika z wielu powodów. Oprócz braku jej udokumentowania w źródłach z epoki, wpływ na to ma także nieznana data ślubu jego ojca, księcia Bernarda Statecznego z córką Władysława Łokietka – Kunegundą Łokietkówną, które to wydarzenie zamyka się w latach ok. 1308-1310. Innym problemem jest kolejność dzieci z tego małżeństwa. Nie wiadomo, czy Bolko II był pierwszym dzieckiem książęcej pary, czy tylko pierwszym synem. Według wspomnianego Kazimierza Jasińskiego starsza od niego mogła być jego siostra Konstancja, a sam Bolko II był pierwszym synem Bernarda i Kunegundy, ale drugim dzieckiem. Wymienieni powyżej badacze zgadzają się wprawdzie, że pełnoletność Bolko II osiągnął w maju 1326 roku, co pozwoliło mu na objęcie samodzielnych rządów, ale już mają kompletnie odmienne zdanie w kwestii, w jakim wieku ta pełnoletność następowała. Wutke uważał, że następowało to w wieku 18 lat (tak było w Europie Zachodniej) – a więc musiałby Bolko II urodzić się w 1308, a Dąbrowski, że w wieku 14 lat – rok urodzenia przesuwałby się tym samym na 1312. Kazimierz Jasiński stał natomiast na stanowisku, że na Śląsku do XIV wieku absolutnie nie obowiązywał określony wiek, w którym automatycznie młody władca stawał się sprawnym do objęcia samodzielnych rządów. Następować to miało natomiast w różnym wieku i uzależnione było nie od ilości przeżytych lat, a od rzeczywistych zdolności pretendenta do sprawowania samodzielnych rządów.

Książę Bolko II Mały na miniaturze Antoniego Boysa z II poł. XVI wieku

Wszystkie te alternatywne tezy i domniemania dają rzeczywiście kilkuletni okres i szeroki płaszczyznę do dociekań, w którym roku mógł się urodzić Bolko II Mały. Dopóki nie odnalezione zostaną bezpośrednie dowody w źródłach, o roku urodzin księcia możemy mówić wyłącznie w przybliżeniu, zostawiając większy lub mniejszy margines lat pomiędzy 1308 a 1312 rokiem. W tej sytuacji sugerowanie, że w 2022 roku mamy do czynienia 710. rocznicą urodzin księcia Bolka II Małego, nie jest adekwatne do stanu naszej wiedzy. Rok ten może być przyjęty wyłącznie hipotetycznie, jako jeden z kilku możliwych ale nie jedyny i nie dający w pełni uzasadnionego prawa do obchodzenia go, jako 710. rocznicy narodzin księcia. Oczywiście można spróbować traktować go w kategorii jakiejś bliżej nieokreślonej tradycji umownej tak, jak kiedyś postanowiono obchodzić 750-lecie Świdnicy (w 2000 roku), chociaż nie zachował się dokument w sprawie nadania praw miejskich i nie wiemy kiedy to dokładnie nastąpiło. Tworzenie takich precedensów nie jest jednak bezpieczne w historii Świdnicy mamy kilka takich przykładów, jak chociażby ten, że Kościół Pokoju zbudowano bez użycia gwoździ czy że słynna astronomka Maria Kunic urodziła się w Świdnicy. Takie „tradycje” bardzo łatwo przenikają do potocznej wiedzy historycznej i przez długie lata są bezkrytycznie powielane.

Dlatego o niefortunnym zapisie powiadomiliśmy prezes Towarzystwa Panią Urszulę Pawłowską, która podziękowała nam za zwrócenie uwagi na powyższy fakt i po konsultacji z Urzędem Miejskim – jak nas poinformowała – treść uchwały została poprawiona, w sposób wskazujący na to, że rok 2022 może być jednym z kilku, w którym możliwe jest obchodzenie urodzin księcia, bez dokładnego wskazania, która to jest rocznica.

Reasumując, wielkie brawa dla Towarzystwa Regionalnego Ziemi Świdnickiej za niesienie swojego rodzaju kaganka oświaty historycznej i inicjatywę ogłoszenia roku 2022 – Rokiem Księcia Bolka II Małego. Jeżeli uda się podjąć niesztampowe inicjatywy oraz działania i rzeczywiście upamiętnić postać księcia ciekawymi przedsięwzięciami, w które ma się wpisywać także odsłonięcie pomnika księcia, to inicjatywie TRZŚ można tylko przyklasnąć i cieszyć się, że zainteresowanie historią miasta w jakimś sensie przeżywa swój renesans.

Andrzej Dobkiewicz (Fundacja IDEA)

13 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.