Press "Enter" to skip to content

Najstarsza panorama Świebodzic

Spread the love

Najstarsza panorama Świebodzic, przedstawiającą miasto takim, jak wyglądało na przełomie XVII/XVIII wieku znajduje się w świdnickim Kościele Pokoju.

Panorama ta została namalowana na drewnianej płycinie i umieszczona w tzw. Loży Hochbergów w Kościele Pokoju w Świdnicy, której renowacja niedawno została ukończona. Przypomnijmy, że świdnicki Kościół Pokoju został wzniesiony w połowie XVII wieku. Na jego budowę oraz podobnych obiektów w Głogowie i Jaworze, zezwolił cesarz Ferdynand III Habsburg w geście tolerancji dla ewangelików śląskich (sam był władcą katolickim). Świątynie miały zostać jednak wzniesione z nietrwałych materiałów (drewna, słomy, piasku, gliny) i nie mogły posiadać dzwonnicy. Do naszych czasów przetrwały dwa kościoły – w Jaworze i Świdnicy, świątynia w Głogowie – spłonęła.

Od kilkunastu lat Kościół Pokoju w Świdnicy jest poddawany gruntownym renowacjom. Niedawno zakończono pracę przy najbardziej reprezentacyjnej loży w kościele, którą ufundował na mocy testamentowych zapisów Jan Henryk II Hochberg (1639-1698).

Loża Hochbergów w Kościele Pokoju

 – Loża ta powstała na miejscu wcześniejszej, o znacznie skromniejszym wyglądzie, którą  w 1663 r. wykonał Jacob Preis. Książę Jan Henryk II Hochberg w testamencie zapisał dotacje dla Kościoła Pokoju, a niemieccy historycy podawali informację, że ufundował na budowę świątyni m.in. 2000 dębów. Mamy informację o tym, że loża ufundowana została na rok przed śmiercią Jana Henryka II, w 1697 r., a jej budowę kontynuowała najpierw wdowa po księciu – Maria Julianna z domu von Borschnitz, a ukończył ją w 1701 r. Jan Henryk III Hochberg. Z tego okresu pochodzi całe, zachowane w pierwotnym stanie zdobienie loży, między innymi panoramy dwóch miast należących do rodu Hochbergów, przedstawiające Głuszycę i Świebodzice – mówi świdnicki historyk Sobiesław Nowotny.

O ile wiadomo było, że jedna z panoram przedstawia Świebodzice, o tyle ponad trzystuletnia warstwa kurzu i zabrudzeń utrudniała w znacznym stopniu identyfikację szczegółów tego przedstawienia. Wykonane konserwatorskie pozwalają obecnie na podziwianie tego najstarszego widoku Świebodzic, ukazanych przed wielkim pożarem, jaki 26 lipca 1774 r. zniszczył 80 procent zabudowy miasta.

Panorama jest o tyle interesująca, że pozwala nam na identyfikację obiektów zniszczonych przez wielki pożar Świebodzic, które zostały wprawdzie częściowo odbudowane, ale już w innej formie i kształcie. Jest więc niezwykle cenna dla historyków i badaczy dziejów miasta. Pozwala bowiem na lepsze poznanie architektury miasta na obrazie, który jest o prawie czterdzieści lat wcześniejszy (sic!) niż mało dokładna panorama Świebodzic z rysunku autorstwa Friedricha Bernharda Wernera (1736 r.) i widoku „lotniczym” sporządzonym przez tego ilustratora ok. 1750 r.

AD

OZNACZENIA NA PANORAMIE

A – Przedmieście Bolkowskie i kościół pw. św. Jana.

W jednym ze swoich opracowań historycznych o kościele pw. św. Jana pisze świebodzicki historyk Rafał Wietrzyński: „Pierwsze wzmianki historyczne na temat kościoła pojawiają się już w początkach XV stulecia. Została ona ulokowana na tzw. Przedmieściu Bolkowskim, a więc poza obrębem murów miejskich, wytaczających granice starego miasta. Usytuowany był na rogu obecnej ul. Szkolnej i Sienkiewicza Z 1412 r. (lub jak chcą inne źródła – z 1419 r.) posiadamy informację, że przy interesującej nas budowli znajdował się również cmentarz oraz szpital miejski. Wiemy także, że w 1692 r. wieża kościółka doczekała się generalnego remontu, którego koszty pokryła rodzina Hochbergów z Książa. Prawdopodobnie w XVII w. istotnego znaczenia nabrał cmentarz przy kaplicy. To właśnie tutaj pochowano setki mieszkańców Świebodzic, którym nie udało się przeżyć okresu wielkich epidemii, jakie w latach 30. XVII w. trapiły nasze miasto. Drugim tragicznym momentem w historii kościółka okazał się dzień 26 lipca 1774 r. Wielki pożar Świebodzic, najtragiczniejsze wydarzenie w dziejach miasta, nie oszczędziło również kaplicy. Spłonęła ona doszczętnie, a wraz z nią niemal cała zabudowa miejska Świebodzic. Wysiłkiem mieszkańców kościół św. Jana (wraz ze szpitalem) został odbudowany dopiero po kilku latach od tragicznego pożaru, zaś w 1787 r. nastąpiła jego konsekracja. Kres istnienia kaplicy św. Jana przyniosła połowa XIX w., kiedy została rozebrana. W 1845 r. dokonano likwidacji przylegającego do kościółka cmentarza. W 1874 r. – na miejscu dawnej kaplicy rodzina świebodzickich przemysłowców von Kramsta, ufundowała nowy budynek szpitalny (tzw. „Burgerhospital”). Na samym dole obrazu przedstawiono niewielki zagajnik tzw. Święte Ogrody (niem. Heilige Gärtner), które w XVIII stuleciu należały do niejakiego Riedla”.

B – Brama Górna (Bolkowska, Kamiennogórska)

Wzniesiona została wraz z murami obronnymi w I połowie XIV w. za panowania księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego. Znajdowała się u wylotu obecnej ulicy Sienkiewicza, a trakt od niej odchodzący prowadził w stronę Bolkowa. Uległa zniszczeniu podczas wielkiego pożaru miasta w 1774 r.

C – Pałac w Olszanach

W XVII w. Olszany należały najpierw należał do rodu von Hochbergów a następnie von Nimptsch. Z czasów Johannesa Hansa von Nimptsch (1585-1651) po raz pierwszy dysponujemy informacjami o pałacu w Olszanach, który został spalony przez Szwedów w 1647 r. Odbudowany został po zakończeniu wojny trzydziestoletniej (1648) a następnie rozbudowany w połowie XVIII w. Aż do 1945 r. pozostawał w rękach rodu von Hohenzollern. W lutym 1945 r. pałac został mocno uszkodzony podczas walk sowiecko-niemieckich. Po zakończeniu wojny użytkowany przez krótki okres czasu jako część miejscowego PGR, został doszczętnie rozebrany w 1970 r.

D – Zabudowa miejska

Na przełomie XVII i XVIII w. w Świebodzicach dominowała zabudowa murowano-szachulcowa, przeważnie jednopiętrowa. Domy murowane były z kamienia lub cegły w dolnych partiach, natomiast piętra o konstrukcji szachulcowej wznoszone były z drewna i gliny. Budynki posiadały także drewniane pokrycia gontowe, co niestety, stało się przyczyną błyskawicznego rozprzestrzeniania się pożaru w 1774 r.

E – Ratusz miejski.

Nie jest znana data budowy pierwszego ratusza na świebodzickim Rynku. Można jedynie przypuszczać, że mogło stać się to nawet w I poł. XIV w. Analogicznie do innych miast śląskich ratusz mógł powstać w oparciu o wcześniej istniejące obiekty związane z kramami kupieckimi i domem kupieckim, które zostały z czasem zaadaptowane na siedzibę władz miasta. Pierwsza pewna informacja o ratuszu pochodzi z 1667 r., kiedy to jest wspominany niewielki drewniany obiekt z wieżyczką zegarową i dobudowanymi do głównego korpusu przybudówkami. Po zajęciu Śląska przez Prusy w 1741 r. w ratuszu urządzono świątynię protestancką, a sam budynek w kolejnych latach uległ rozbudowie. Funkcję świątyni ratusz pełnił aż do 1774 r., kiedy doszczętnie spłonął w pożarze miasta, wraz z bogatym archiwum z bezcennymi dokumentami związanymi z historią miasta. Nowy ratusz został wzniesiony wg projektu Christiana Valentina Schulze w latach 1779-1781.W 1910 r. budynek ratusza przeszedł ostatnią dużą przebudowę, która nadała mu obecny wygląd.

F – Kościół parafialny pw. św. Mikołaja

Pierwsza świątynia mogła powstać w latach 20. XIII w. z inicjatywy księcia wrocławskiego Henryka I Brodatego. Pierwsza wzmianka historyczna na jej temat pochodzi z 1228 r., kiedy konsekracji kościoła dokonał biskup wrocławski Wawrzyniec. Na początku XV w. kościół został przebudowany, wzniesiono również strzelistą wieżę, najwyższą dominantę miasta i zasadniczo taki kształt świątyni widoczny jest na prezentowanej panoramie. Wojny w XVII i XVIII w. przyniosły niemałe zniszczenia świątyni. Dopełnił ich pożar w 1774 r., z którego ocalały tylko fragmenty najstarszych, średniowiecznych murów. Pozostałości świątyni zostały zabezpieczone.  Dopiero w latach 1810-1811 r. odbudowano kościół, było to już jednak skromniejsze i mniejsze założenie, które w niezmienionej niemal formie zachowało się do chwili obecnej. Na prezentowanej panoramie – jak zauważył Rafał Wietrzyński, poniżej kościoła, tuż za murami miejskimi, widoczny jest prawdopodobnie budynek plebanii (o konstrukcji szachulcowej).

G – Brama Dolna (Świdnicka)

Znajdowała się niegdyś na terenie obecnego placu Jana Pawła II. Podobnie, jak i pozostałe fortyfikacje świebodzickie wieża bramna ucierpiała podczas pożaru miasta w 1774 r. Zachowała się informacja, że w 1791 r. murarz Johann Hayn i cieśla Johann Friedrich Reichelt odnowili zwieńczenie Bramy Świdnickiej, nadając jej nowy wygląd. Brama została rozebrana ok. 1850 r. Stworzona w ten sposób wolna przestrzeń zyskała nowe miano – tzw. Neumarkt (Nowy Rynek), na którym w 1893 r. wzniesiono okazały Pomnik Zwycięstwa. Dzisiaj w miejscu bramy znajduje się skwer na placu Jana Pawła II.

H – Panorama gór

Prezentowana panorama pokazuje Świebodzice od strony południowej. Siłą rzeczy widoczne na północnym horyzoncie góry są oczywiście fikcyjne. To artystyczny i fantazyjny zabieg autora obrazu, który w ten sposób zapełnił perspektywę malowidła.

I – Przedmieście Świdnickie

Tuż za Bramą Dolną (Świdnicką) widoczne jest niewielkie, tzw. Przedmieście Świdnickie. Uważny obserwator dostrzeże między nim a wieżą bramną trakt skręcający w kierunku Świdnicy. – Przed bramą znajdują się domy, które w tym czasie należały do cechu nożowników. Uległy one spaleniu w noc sylwestrową 1736 r. i nie zostały już odbudowane. Na ich miejscu mieszkańcy Świebodzic postanowili założyć ogrody, a kilka lat później (w 1745 r.) wybudowano tu jeden z najstarszych zajazdów w naszym mieście – „Pod Czerwonym Krzyżem”, a w późniejszych latach gospoda „Pod Złotym Słońcem” – informuje Rafał Wietrzyński.

J – Mury obronne

Fragment południowych murów obronnych Świebodzic, zachowanych częściowo do chwili obecnej, wzdłuż obecnej ulicy Józefa Piłsudskiego, która wytyczona jest w miejscu dawnej fosy.

5 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Mission News Theme by Compete Themes.