Wieś Bożanów (gmina Żarów, powiat świdnicki) wspomniana została w źródłach historycznych w 1307 r. jako Eckehardesdorf. W jej pierwotnej nazwie skrywa się imię jej założyciela – rycerza Eckeharda, który najprawdopodobniej był familiarem hrabiów z Wierzbnej (rodu von Würben). Niektórzy historycy, jak np. Niemiec L. Radler, a po nim T. Ciesielski, upatrują się w tej postaci członka rodu z Wierzbnej, co wprawdzie nie jest pewne, lecz prawdopodobne.
Bożanów powstał na terenie leśnym, który z cała pewnością należał niegdyś do rodu komesów z Wierzbnej. Wieś ta zatem powstała na „surowym pniu”, od samego początku nosząc znamiona osady o charakterze niemieckim. Jej grunta nadzielono według prawa flamandzkiego, a powierzchnię ustalono na 16 łanów, czyli około 1000 morgów ziemi. Była to typowa wieś chłopska, bez większego majątku rycerskiego – jej założyciel otrzymał wprawdzie prawa do sołectwa dziedzicznego, lecz być może w ogóle tu nie mieszkał, a wioską zarządzał jedynie z pobliskiej Wierzbnej. Losy obu wsi związane były zatem od początku istnienia Bożanowa. Również pod względem administracji kościelnej mieszkańcy Bożanowa podlegali pod parafię w Wierzbnej, gdzie już w okresie średniowiecza uiszczać musieli dziesięcinę. Nie wiadomo jak długo Bożanów należał do rycerzy z otoczenia rodziny hrabiów z Wierzbnej; już bowiem w 1373 r. znajdował się w ręku Hentschela von Pankendorf (właściciela Pankowa), należącego prawdopodobnie do rodziny von Rohnau. W 1385 r. dobra w tej wsi posiadali również członkowie rodziny von Seidlitz z linii z Siedlimowic i z Kraskowa.
Spośród kolejnych właścicieli wsi na uwagę zasługują: Hannos von Waldicz, zwany Rothlache (ok. 1393 r.), mieszczanin świdnicki Lucas Molstein (1399 r.), Hans von Kalckreuth (1458 r.), Christoph i Wolfgang von Bock (początek XVI w.). W 1549 r. prawa do wioski zakupił jeden z największych posiadaczy ziemskich na terenie powiatu świdnickiego Sigismund von Seidlitz ze Śmiałowic. Jego dochody roczne z Bożanowa, związane z różnymi powinnościami chłopów na rzecz pana, wynosiły 228 guldenów, a zatem zakup wsi szybko się opłacił i a koszta błyskawicznie się zwróciły. Niemniej Bożanów stanowił stałe zarzewie sporów, jakie właściciele wsi prowadzić musieli z pobliskim majątkiem cysterskim w Wierzbnej. U jego podstaw leżały kwestie nieuregulowanych granic między posiadłościami, mające swe korzenie zapewne jeszcze w czasach wczesnego średniowiecza, gdy Bożanów związany był przez swego właściciela z dworem w Wierzbnej. Warto dodać, iż na terenie wsi od samego początku jej istnienia, stała również karczma, której dochody związane byłe zapewne przywilejami z sołectwem dziedzicznym, jak działo się to w większości wsi zakładanych na prawie flamandzkim. Chociaż nie posiadamy potwierdzonych informacji, przypuszczać należy, iż mieszkańcy wsi przeszli w okresie reformacji na protestantyzm (stało się to nawet w Wierzbnej, której parafia znajdowała się w rękach cystersów). W okresie wojny trzydziestoletniej Bożanów przestał faktycznie istnieć – wprawdzie jej ówczesny właściciel Melchior von Redern przystąpił szybko do jej odbudowy, lecz szła ona tak powoli, iż jeszcze w 1658 r. nazywano tę wioskę „opustoszałym Bożanowem”. W tym samym roku wieś za zaległe długi wykupił klasztor cystersów w Krzeszowie, do którego należał majątek w pobliskiej Wierzbnej. Nastąpiła wprawdzie odbudowa wsi, lecz mieszkający tu protestanci musieli opuścić swe domostwa. Bożanów stanowił majętność klasztorną aż do 1810 r., kiedy to rząd pruski postanowił dokonać sekularyzacji dóbr kościelnych. Tutejszy majątek włączono do dóbr rycerskich w Wierzbnej. Jego właścicielami były rodziny von der Goltz i von Maltzan, zaś do 1945 r. rodzina hrabiów von Waldenburg. Interesujące jest, iż w I połowie XIX w., po reformach Steina i Hardenberga, zezwolono rzemieślnikom na osiedlanie się w Bożanowie. Swe stałe miejsce w obrazie wsi znalazł szewc oraz potrzebny rolnikom kowal. W okresie wzrostu zainteresowania przemysłem we wsi zaczęto wydobywać torf (jego pokłady znajdowały się na granicy z Kalnem), istniały również projekty wydobycia na skalę górniczą węgla brunatnego, którego warstwy ciągną się od Wiśniowej aż po Rusko. Z pomysłów tych jednak zrezygnowano. Bożanów nigdy nie należał do dużych wsi; pod koniec XIX w. liczba ludności wsi wynosiła 222 mieszkańców (w 1939 r. spadła nawet do 204 osób). Wieś zachowała swój rolniczy charakter, a jedyną jej atrakcję stanowi neogotycka kaplica, którą wybudowano na miejscu dawnej barokowej, którą zburzono podczas budowy szosy Świdnica – Żarów (lata 90-te XIX w.). Większość mieszkańców wsi po wysiedleniu Niemców (1946 r.) pochodzi z okolic Krakowa i z dawnego powiatu Sambor.
Sobiesław Nowotny
8 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!