Ta mała wieś leżąca na terenie gminy Żarów wzmiankowana została po raz pierwszy źródłowo stosunkowo późno, gdyż dopiero w 1308 r. Występowała w dokumentach pod słowiańską nazwą „Golashycz”, co podobnie jak w przypadku Goli Świdnickiej wskazywać może na istnienie w tym miejscu „golizny”, „goli”, czyli polany pośrodku lasu.
Okoliczność ta skłania do postawienia wniosku, iż musiała istnieć znacznie wcześniej. Prawdopodobnie wchodziła w skład majątku hrabiów z Pożarzyska (von Poseritz), a następnie spokrewnionych z nimi hrabiów z Wierzbnej (von Würben), o czym świadczyć może darowizna dziesięciny z Gołaszyc na rzecz cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego, do których w I poł. XIV w. należała część Wierzbnej.
Wieś Gołaszyce przeniesiona została około 1318 r. na prawo niemieckie. Jej wielkość wyznaczono wówczas na 19 ½ łana ziemi uprawnej, tj. około 487 ha. Charakter wsi przypominał duży folwark rycerski z kilkoma gospodarstwami bogatych kmieci. W jakiejś mierze zachowała ona tę formę do dnia dzisiejszego – jeszcze dziś główna wiejska droga przechodzi przez środek folwarku, oddzielając dawną siedzibę rządcy majątku od reszty zabudowań gospodarczych. Do połowy XIV w. klasztor cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego skupił całość majątku we wsi (część dóbr wykupił od rycerskiej rodziny Ruswin). Z czasem jednak, opaci, zmuszeni zbyt dużą odległością Gołaszyc od głównej siedziby zakonu, postanowili sprzedać ten majątek w świeckie ręce.
W II poł. XV i I poł. XVI wieku odnajdujemy jako właścicieli wsi członków rodu von Seidlitz. Lista kolejnych posesorów wsi jest długa. Pośród nazwisk właścicieli Gołaszyc napotykamy na takie rody, jak: von Niemiz, von Motschelnitz, von Marschall, von Zedlitz und Neukirch, von Zedlitz und Leipe. W 1847 r. umarł ostatni z rodu von Zedlitzów, hrabia Ernst Wilhelm Sigismund, pan na Kraskowie i Gołaszycach. Zapisał on w spadku swą majętność Charlottcie Fryderyce z domu hrabiance von Paczensky-Tenczin, która z kolei przekazała ją mocą testamentu swemu siostrzeńcowi Gregorowi Gustawowi Rudolfowi von Salisch.
W rękach rodziny von Salischów, którzy pełnili najważniejsze urzędy w powiecie świdnickim (dwóch z nich było landratami, czyli starostami powiatu świdnickiego), majątek w Kraskowie i w Gołaszycach pozostawał do 1945 r. Warto przy okazji wspomnieć, iż na straszliwie zaniedbanym obecnie cmentarzu w Gołaszycach zachowały się nagrobki rodziny von Salisch i spokrewnionych z nimi rodów (m.in. von Wietersheim-Kramsta, von Neumann-Cosel). Pod względem przynależności parafialnej mieszkańcy Gołaszyc podlegali w okresie średniowiecza i w okresie nowożytnym pod parafię w Wierzbnej. Właściciele majątku w Gołaszycach w znacznej mierze przyczynili się również do przyjęcia przez mieszkańców wsi nauki reformacyjnej ks. dr Marcina Lutra. Co więcej, według zdania opolskiego historyka Tomasza Ciesielskiego, to właśnie rodzina von Seidlitz doprowadziła do zmiany oblicza konfesyjnego macierzystego kościoła dla Gołaszyc, który stał w Wierzbnej.
Wieś okrutnie została zniszczona w okresie wojny trzydziestoletniej (1618-1648). Narrator relacji z 1641 r. powiada, iż „folwark [w Gołaszycach] spłonął, młyn i większość gospodarstw zagrodników została zburzona”. Gdy po wojnie trzydziestoletniej zaprowadzono na terenie księstwa świdnickiego przymusową kontrreformację, a kościół w Wierzbnej oddano na potrzeby katolików, wówczas mieszkańcy Gołaszyc wyznania ewangelickiego uczęszczali na nabożeństwa do Kościoła Pokoju w Świdnicy. Po 1742 r. ich parafią stał się kościół ewangelicki w Domanicach (obecnie nieistniejący). Liczba mieszkańców wsi utrzymywała się przez wieki średnio na poziomie 200 mieszkańców, z lekkimi odchyleniami w dół lub w górę od tych danych. Np. w 1830 r. mieszkało tu 203 osoby (z czego 178 było ewangelikami), w 1871 r. 222 osoby (154 ewangelików), w 1905 r. 221 osób (163 ewangelików). W 1939 r. liczba ludności spadła jednak do 175 osób. Niemiecką ludność Gołaszyc wysiedlono do połowy 1946 r. Jej miejsce zajęła ludność polska pochodząca głównie z Małopolski i okolic Łodzi. Warto wspomnieć, iż w miejscowości tej znajduje się mała rezydencja szlachecka – jej front do dnia dzisiejszego zdobi herb rodziny von Salisch, która w 1845 r. błędnie nazywana była pałacem. Do 1945 r. jej wnętrze zamieszkiwał administrator, czy też rządca majątku.
Sobiesław Nowotny
5 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!