Niespodziewane odkrycie na Długiej 45

Prace związane z odnowieniem elewacji kamienicy Pod Bykami przy ulicy Długiej 45 przyniosły niespodziankę. Nas cieszy jednak poszanowanie dla odkrytego reliktu z przeszłości. Ale po kolei.

W lipcu ubiegłego roku ogłoszono wyniki ogólnopolskiego naboru na dofinansowanie remontów zabytków w ramach Rządowego Programu Odbudowy Zabytków.  Kamienica przy ulicy Długiej 45 w Świdnicy otrzymała blisko 1 milion złotych dofinansowania (ponad 963 tysiące złotych) na wykonanie remontu elewacji budynku, wraz z pracami restauracyjno-konserwatorskimi. W artykule o tym [czytaj tutaj: Czy Świdnica odzyska pamiątkę swoich dziejów?] wyraziliśmy nadzieję, że przy okazji remontu być może kamienica odzyska ozdoby, które z jej elewacji frontowej zniknęły po 1945 roku.

Do końca II wojny światowej kamienica nazywana była Grundhof (tłum. Dwór w Dolinie) i było to nawiązaniem do legendy, jakoby dawno temu miały tu występować dzikie świnie i że w miejscu tym wybudowano leśniczówkę tudzież zajazd, który dał początek Świdnicy. Na szczytowej elewacji budynku znajdowały się nawiązania do tej legendy. Na wysokości pomiędzy I a II piętrem, na trzech owalnych tarczach, na czarnym tle złotymi literami namalowana była sentencja, którą przetłumaczył historyk Sobiesław Nowotny:

Zaiste nie bez przyczyny dwór w dolinie

Nazywał się Dworem w Dolinie, już od owej godziny,

Gdy łowcy, psy i łuki

Do upadku dzika doprowadziły,

A Świdnica z tej przyczyny

Sama dla siebie znalazła kamień węgielny.

(niem. Mit Grunde hieß der Hof im Grunde

Der Grundhof schon seit jener Stunde,

Als Jäger, Bogenstreit und Hunde

Zum Fall des Ebers sich verbunde

Bis Schweidnitz dann mit diesem Grunde

Den Grundstein zu sich selber funde.)

Ucieszyła nas informacja o tym, że ozdoba ta zostanie podczas prowadzonego remontu odtworzona!

 – Od początku nosiliśmy się z zamiarem przywrócenia elewacjom kamienicy ich pierwotnego wyglądu, włącznie z elementami, które zostały zniszczone lub są w stanie, który nie prezentował ich historycznego wyglądu – mówi Andrzej Mikuła z Architektonicznej Pracowni Projektowej „Architekt” Andrzej i Bogdan Mikuła. – Na pewno zostaną odtworzone trzy owalne tarcze, na których znajdą się sentencje w języku niemieckim. Całość zostanie wykonana z metalu ze złotymi napisami. Na złoty kolor tak, jak to miało miejsce niegdyś, pomalowane zostaną także rogi byków. Renowacji poddana zostanie również kula – umocowana na pamiątkę którejś z wojen – w narożniku domu od strony ulicy Długiej, na wysokości I piętra. Ozdobiona jest ona u góry płomieniami, które także zostaną odnowione i pokolorowane.

Niestety, frontowa elewacja kamienicy nie odzyska pełni swojego historycznego wyglądu. Pomiędzy oknami trzeciej kondygnacji znajdował się kiedyś namalowany na drewnie duży obraz, przedstawiający Chrystusa z palmą w ręku, jako symbolem Pokoju. Pod obrazem znajdowała się sentencja, która w tłumaczeniu na język polski brzmiała:

Udziel nam Panie łaskawie pokoju, jakoż i najlepszych czasów!

Okoliczności umieszczenia obrazu na elewacji budynku wyjaśnia historyk Sobiesław Nowotny:

Zwyczaj wieszania zarówno sentencji jak i obrazu może pochodzić nawet z  XVII wieku, chociaż dzisiejsza forma elewacji pochodzi z ostatniej ćwierci XIX wieku. Odnoszą się one do okresu wojny trzydziestoletniej w latach 1618-1648, kiedy Świdnica doznała potwornych zniszczeń. Umieszczenie ich na szczytowej elewacji budynku nie było dziełem przypadku, a celowym działaniem mieszczan świdnickich. Obraz i sentencje „witały” przyjezdnych. Ich wzrok po wkroczeniu do miasta przez bramę Dolną znajdującą się u zbiegu wspomnianych ulic i placu Wolności, od razu musiał paść na elewację budynku i umieszczone tam obraz i sentencje. Mówiły one o pokoju w jakim chcieli żyć jego mieszkańcy i w romantycznej formie odnosiły się do starożytnej tradycji o początkach miasta – mówi Sobiesław Nowotny. Kopia obrazu nie zawiśnie jednak na elewacji budynku.

 – Zastanawialiśmy się w jaki trwały sposób moglibyśmy wykonać kopię obrazu i przywrócić na jego miejsce, ale niestety, nie mamy nawet dokładnego jego odwzorowania. Podobno ktoś, gdzieś widział ten obraz jeszcze w latach 80. XX wieku, ale na dzień dzisiejszy nie wiemy czy się zachował i nie mamy żadnych możliwości jego odtworzenia. A nie chcieliśmy tworzyć fikcji, dlatego miejsce gdzie kiedyś się znajdował pozostanie puste – dodaje Andrzej Mikuła.

Jakby w rewanżu za brak możliwości odtworzenia obrazu, niespodziewanie udało się dokonać odkrycia, które zostanie trwale uwidocznione, a nie jak to dość często się zdarza, zatynkowane lub zamalowane. Otóż na elewacji budynku od strony ulicy Kazimierza Pułaskiego, spod warstw farby ukazał się ozdobny napis z historyczną nazwą budynku – Der Grundhof.

 – Nie spodziewaliśmy się go w tym miejscu, bardziej nad wejściem do apteki na elewacji frontowej, gdzie jednak niczego nie znaleziono. Napis zastanie zakonserwowany i zachowany jako świadectwo historii budynku – dodaje Andrzej Mikuła.

Nas bardzo cieszy fakt, że remont elewacji kamienicy Pod Bykami potraktowano poważnie, z poszanowaniem historycznych aspektów związanych z budynkiem. A niestety, z tym podejściem bywa różnie. O różnej dbałości o szczegóły przy okazji remontów kamienic napiszemy w osobnym artykule. W wypadku Długiej 45 wypada pogratulować podejścia do tematu projektantowi Andrzejowi Mikule, wykonawcy – firmie  PPHU Bud-Pol z kierownikiem budowy Tomaszem Stojewskim i kierownikowi robót Stanisławem Stajewskim, a także inspektorowi nadzoru Henrykowi Młyńskiemu. Takiej pieczołowitości o historyczne szczegóły życzylibyśmy sobie przy wszystkich remontach. Póki co, cieszymy się, że rok temu postulowaliśmy na Świdnickim Portalu Historycznym o taki remont Długiej 45, jaki właśnie się odbywa. Z poszanowaniem historii.

Andrzej Dobkiewicz (Fundacja Idea)

20 LIKES