Odkrycie w Starych Bogaczowicach!

Pod koniec marca 2020 roku podczas prac porządkowych, jakie przeprowadzano na terenie jednego z gospodarstw w Starych Bogaczowicach (pow. wałbrzyski) przypadkowo dokonano sensacyjnego odkrycia. Płytko pod powierzchnią ziemi i gruzu właściciel gospodarstwa natrafił na kamienny krzyż pojednania, czasem niesłusznie zwanych pokutnymi.

Stawianie krzyży pojednania było ściśle związane z ugodami pojednawczymi, zwanymi również kompozytowymi od łacińskiego słowa compositio (tłum. ugoda), które były od przełomu XIII/XIV wieku dość powszechnie stosowanymi i sankcjonowanymi przez kościół oraz panujących umowami, zawieranymi między skonfliktowanymi stronami. Kamienne krzyże były wyrazem egzekwowania prawa związanego z zabójstwami. Ideą umów kompozycyjnych oprócz wyrażenia skruchy za pozbawienie życia, było również zadośćuczynienie finansowe, tzw. główszczyzna, której wielkość była uzależniona od płci i stanu do jakiego należał zamordowany. Integralną częścią umów kompozycyjnych było zobowiązanie winowajcy do wystawienia kamiennego krzyża pojednania, najczęściej w miejscu dokonania zbrodni.

W Europie według ostrożnych szacunków zachowało się około 7 tysięcy kamiennych krzyży. W Polsce występują one przede wszystkim w zachodniej części kraju. Najwięcej tych zabytków dawnego prawa zachowało się na Śląsku, w lewym dorzeczu Odry z ich największym zagęszczeniem w trójkącie pomiędzy Świdnicą, Legnicą i Środą Śląską. W sumie zinwentaryzowano w Polsce około 700 krzyży i kapliczek pokutnych (w tym ok. 600 na Śląsku i w lubuskiem. Szacuje się, że około 350 krzyży zaginęło lub nie zostało jeszcze odnalezionych. Dlatego odnalezienie każdego kolejnego krzyża pojednania jest niemałą sensacją historyczną.

Krzyż pojednania ze Starych Bogaczowic nie był do tej pory znany w literaturze i historiografii. Jest to już trzeci kamienny krzyż w Starych Bogaczowicach. Z wcześniej znajdujących się tu dwóch krzyży, jeden stoi przy bramie kościoła pw. św. Józefa Oblubieńca NMP (został przeniesiony z Pietrzykowa w gminie Dobromierz w 1985 r.), natomiast drugi znajduje się przy ruinach kościoła pw. św. Mikołaja.

Odkryty w Starych Bogaczowicach krzyż wykonany jest z gruboziarnistego zlepieńca i posiada tzw. „aureolę”. Jego wymiary wynoszą: 126×78×26 cm, a wymiary aureoli: promień 15 cm, grubość żebra 11 cm. Właściciel posesji po odkryciu krzyża natychmiast zawiadomił o znalezisku wałbrzyską delegaturę Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków. Krzyż zostanie prawdopodobnie osadzony na stałe w pobliżu miejsca, w którym został odkryty.

Przypomnijmy, że to nie jest jedyne tego typu znalezisko w ciągu ostatnich miesięcy. Niemal rok temu, w czerwcu 2019 r. uważany do tej pory za zaginiony krzyż odkrył lesie pod Jaroszowem (gmina Strzegom, powiat świdnicki) – Antoni Miziołek – badacz historii i kolekcjoner. Pan Antoni trafił w przysłowiową „dziesiątkę”. Analizując stare mapy określił w dużym przybliżeniu obszar na którym mógł się znajdować krzyż i po krótkich poszukiwaniach w terenie natrafił na omszały i na wpół ukryty pod ziemią zabytek (czytaj tutaj: Odkrycie w Jaroszowie).

Andrzej Dobkiewicz (Fundacja IDEA)

17 LIKES