Orkiestra Georga Goldschmidta

Kontynuujemy nasz cykl o życiu muzycznym Strzegomia w XIX wieku. Tym razem najsłynniejsza z orkiestr czyli…

Orkiestrą, która najczęściej występowała w strzegomskich restauracjach była orkiestra wojskowa królewskiego regimentu grenadierów pod dyrekcją Georga Goldschmidta z Legnicy. Kiedy Benjamin Bilse wyjechał z Legnicy do Berlina, właściciele strzegomskich gospód zaczęli coraz częściej zapraszać orkiestrę wojskową Georga Goldschmidta.

Johann Georg Goldschmidt urodził się 16 września 1823 r. w Herrenschwenda (pow. Weißensee k. Erfurtu). Pierwsze lekcje muzyki pobierał u muzyka miejskiego Bischoffa w Ziesar. Naukę tę kontynuował  po wstąpienie do armii w roku 1843, gdzie był pierwszym klarnecistą w Korpusie Muzycznym 31. Pułku Piechoty w Erfurcie. Swoją karierę muzyczną kontynuował w innych orkiestrach wojskowych. Punktem przełomowym w jego karierze było odkomenderowanie go do Berlina, gdzie zdał u profesora A. B. Marxa egzamin na kapelmistrza. Po śmierci Carla Langego został oboistą sztabowym w 7. Pułku Piechoty, który w roku 1860 został przeniesiony do Legnicy. Tam szybko stworzył ze swojej kapeli wojskowej jedną z najlepszych w armii. W roku 1867 Goldschmidt został mianowany przez króla Wilhelma I królewskim dyrektorem muzycznym. W czasie wojny z Francją kapela Goldschmidta znajdowała się w Wersalu przy kwaterze głównej armii niemieckiej, a w dniu proklamowania Cesarstwa Niemieckiego wraz ze 180 oboistami i śpiewakami śląskich pułków grenadierów i piechoty Nr 7, 47 i 58 stworzyli oprawę muzyczną.

Oprócz dyrygowania orkiestrą Georg Godschmidt  komponował wiele utworów muzycznych, np. gdy otrzymał tytuł królewskiego dyrektora muzycznego. Komponował marsze, tańce i wiązanki muzyczne. Goldschmidt wystąpił ze służby w grudniu 1898 roku, a w następnym roku zastąpił go Max Mehring. Georg Goldschmidt zmarł w Legnicy w 1903 roku.

Istnienie linii kolejowej z Legnicy umożliwiło częste odwiedziny orkiestry Georga Goldschmidta w Strzegomiu. Pierwsze ogłoszenie zapowiadające koncerty tej orkiestry pochodzi z 2 stycznia 1864 roku, czyli z roku, w którym orkiestra Bilsego jeszcze występowała w Strzegomiu. W ogłoszeniu tym zapowiadano szósty koncert abonamentowy, tzn. poprzednie pięć koncertów musiało odbyć się jeszcze w grudniu 1863 roku. W gazecie Striegauer Kreisblatt z tego roku zachowało się 11 ogłoszeń informujących o koncertach orkiestry Georga Goldschmidta w strzegomskich gospodach z których 10 odbyło się w hotelu Juliusa Grospietscha w rynku (później hotel zum deutschen Kaiser), a jeden w ogrodzie  gospody zum blauen Hecht w Grabinie. Większość tych ogłoszeń dotyczy koncertów abonamentowych, co oznacza, że liczba samych koncertów była znacznie większa. W ogłoszeniu dotyczącym koncertu w ogrodzie gospody zum blauen Hecht z 4 czerwca 1864 roku zamieszczono informację, że w skład orkiestry będzie wchodziło 44 muzyków. W pierwszych latach występów w Strzegomiu orkiestra Georga Goldschmidta występowała przede wszystkim w restauracji Juliusa Grospietscha. Z zachowanych egzemplarzy gazety Striegauer Kreisblatt z lat 1864-1866 na 23 zamieszczone tam ogłoszenia aż 22 dotyczyło restauracji Grospietscha, a tylko jedno gospody zum blauen Hecht. W następnych latach także inni właściciele gospód zapraszali Georga Goldschmidta na koncerty abonamentowe. Odbywały się one poza restauracją zum deutschen  Kaiser, także w gospodach zum deutsche Haus, Bierquelle i w hotelu Gustava Richtera. Właściciele tych gospód zmieniali się ale nie zmieniał się gust strzegomskich melomanów, którzy bardzo chętnie zapisywali się na koncerty orkiestry Georga Goldschmidta. Hotel zum deutschen Kaiser miał przez cały wiek XIX pięciu właścicieli: Juliusa Grospietscha, Wilhelma Luxa, Paula Bergera, Theodora Hohberga i W. Urbanskiego. Każdy z nich organizował wiele koncertów Georga Goldschmidta. Równie często orkiestra występowała w hotelu należącym do Gustava Richtera.

Poza koncertami orkiestra Georga Goldschmidta grała także na balach, które organizowano na zakończenie cyklu koncertów abonamentowych. Orkiestra towarzyszyła również organizowanych przez strzegomskie Towarzystwo Muzyczne (Musik-Verein) przedstawieniom muzycznym lub występom chóru. Tak było w roku 1882, gdy wspomniane towarzystwo wystawiło „Athalie” Mendelsohna i „Preciosa”. Partie solowe śpiewały artystki z Wrocławia panna Fuchs i Seidelmann, a oprawę muzyczną zapewniła właśnie orkiestra Georga Goldschmidta.

To samo towarzystwo w marcu 1883 roku zorganizowało w sali hotelu zum deutschen Kaiser przedstawienie teatralne „Das Märchen von der schönen Melusine” (Baśń o pięknej Meluzynie), do której oprawę muzyczną grała orkiestra Georga Goldschmidta, a partie solowe zaśpiewali panna Fuchs i pan Rufer z Wrocławia.

Niestety w ogłoszeniach w prasie lokalnej nie podawano programu tych koncertów, ponieważ były one wywieszane na mieście lub zamieszczane w listach subskrypcyjnych, które rozsyłano po mieście, aby zainteresowane osoby mogły zapisać się na koncert. Jeden z takich programów został jednak zamieszczony w ogłoszeniu w dodatku do gazety Striegauer Kreisblatt z dnia 16 września 1865 roku i chciałbym go tutaj zaprezentować.

Dyrektor muzyczny Georg Goldschmidt zaproponował następujące utwory:

1. Der tapfere Land-Soldat, Marsch von Goldschmidt.

2. Ouverture zur Oper „der Feensee“ von Auber. (uwertura do opery „Jezioro wróżek” Daniel-François-Esprit Auber’a)

3. Schönbrunner Quadrille von Gung’l. ( „Kwadryl  Schönbruński“ Josefa Gung’l)

4. Duett aus „Linda“, Soli für Posaune und Trompete, von Donizetti. (duet z opery „Linda z Chamounix”, Gaetano Donizettiego, solo na puzon i trąbkę)

5. Lockvögel, Walzer von Strauß. (walc „Przynęta“ Johanna Straussa syna)

6. Phantasie zur Erinnerung an C. M. v. Weber, von Reinhold (fantazja na pamiątkę Carla Marii Webera, Reinholda)

7. Ouverture zur Oper „Oberon“, von Weber. (uwertura do opery „Oberon“ Carla Marii Webera)

8. Scene und Arie aus „Ernani“, Solo für Clarinette, von Verdi. (scena i aria z opery „Ernani” Giuseppe Verdiego, solo na klarnet).

9. Natursänger, Polka von Schmidt. („Śpiewacy“, Polka Schmidta)

10. Traumbilder, Phantasie von Lumby (mit Zitter-Solo) („Marzenie senne“, fantazja Hansa Christiana Lumbye, i solo na cytrze)

11. Musikalische Launen, Potpourri von E. Bach (Muzyczne kaprysy, mieszkanka utworów Carla Philipa Emanuela Bacha)

Repertuar był urozmaicony, od własnej kompozycji poprzez utwory kompozytorów niemieckich ale także austriackich, włoskich, francuskich i duńskich,  słowem Goldschmidt zaprezentował mieszkańcom Strzegomia utwory najlepszych kompozytorów europejskich.

Bardzo często na koncertach z okazji np. „Dnia Sedanu”,  Georg Goldschmidt grał muzykę związaną z sukcesami oręża pruskiego zatytułowaną: Erinnerungen an die Kriegsjahre 1870/71. (Wspomnienia z lat wojny 1870/71). Prezentowano wówczas składanki utworów muzycznych związanych z wydarzeniami wojennymi, którym towarzyszyły ognie sztuczne.   

Prawdopodobnie ostatni koncert orkiestry pod kierownictwem Georga Goldschmidta miał miejsce 1 grudnia 1898 roku w hotelu zum deutschen  Kaiser. W ogłoszeniu zapowiadającym ten koncert użyto zwrotu „letztes Abonnements- u. Abschieds-Concert”. Wyraz „Abschied” oznaczał prawdopodobnie pożegnanie się samego Georga Goldschmidta ze strzegomską publicznością. W lutym następnego roku ukazało się ogłoszenie zapowiadające koncert kapeli „des 1. Westpr. Grenadier-Regiments Nr. 7. (früher Goldschmidt)“, a pod ogłoszeniem podpisali się właściciel hotelu zum deutschen Kaiser W. Urbanski i dyrygent Max Mehring, który po Georgu Goldschmidtcie przejął kierownictwo orkiestrą. Charakterystyczne jest, że chyba nie wszyscy w Strzegomiu jeszcze wiedzieli o zmianie dyrygenta, bo zamieszczono dopisek o tym, że chodzi o dawną orkiestrę Goldschmidta.

Ogółem znalazłem około 200 ogłoszeń prasowych informujących o planowanych koncertach orkiestry Georga Goldschmidta. Większość z nich dotyczy koncertów abonamentowych, składających się z 6 a nawet 10 koncertów, co oznacza, że orkiestra Goldschmidta gościła w Strzegomiu bardzo  często. Można z dużym prawdopodobieństwem przypuścić, że dała ona w sumie ponad 1000 koncertów.

Marek Żubryd

2 LIKES