Na obecnym placu Świętej Małgorzaty 1-2 w Świdnicy znajduje się budynek o ciekawej historii nie tylko poprzez funkcje jakie pełnił, ale także ludzi, którzy byli z nim w jakiś sposób związani. Większość świdniczan zna ten obiekt doskonale, bo po 1945 roku, przez wiele lat dziesiątek lat mieściła się w nim przychodnia zdrowia, największa w tej części miasta. Po prywatyzacji w latach 90. XX wieku budynek został zaadaptowany na biurowiec i taką funkcję spełnia do chwili obecnej.
Początek historii, którą chcemy dziś opowiedzieć, sięga początku II połowy XIX wieku. W 1867 roku, kiedy rozpoczęła się likwidacja umocnień twierdzy świdnickiej, jednym z uzyskanych dużych obszarów do zagospodarowania był teren obecnego placu Świętej Małgorzaty. Potężny wał ziemny, który ściskał w tym miejscu miasto został zniwelowany, umocnienia twierdzy rozebrane, a fosa zasypana. Przed wałem rozciągał się teren podmiejski na którym – jak zaznaczono na mapie z 1868 roku – znajdowały się duże ogrody i sady.
W miejscu, gdzie obecnie wznosi się budynek nr 1-2, którego historię prezentujemy, początkowo znajdował się tylko jeden, niewielki dom mieszkalny, nieco cofnięty w głąb od późniejszego traktu dla pieszych i jezdni, z ogródkiem z przodu i podwórkiem z tyłu budynku. Zaznaczony jest on już na mapie z 1867 roku. W późniejszych latach był on wielokrotnie przebudowywany. Dziś ten dom stanowi część opisywanego budynku przy placu Świętej Małgorzaty 1-2. Około 1895 roku dom ten należał do bliżej nieznanej panny Emmy Pape.
6 maja 1890 r. sąsiednią parcelę zakupił od miasta świdnicki lekarz dr Max Gilles (w niektórych źródłach – Gölles lub Gillis), który wybudował na niej dom. Mieściło się w nim jego mieszkanie, natomiast część pomieszczeń przeznaczył na swoją pracownię i gabinet. O dr Gillesie zachowało się niewiele informacji. Urodził się 9 grudnia 1849 roku w Świdnicy. W 1877 roku na Uniwersytecie Wrocławskim wygłosił dysertację Experimentelle Untersuchungen über Sitz und Verbreitung des Bildungsaftes und seinen Einfluss auf Dickenwachsthum der Dikotylen, wydaną drukiem rok później w Świdnicy. Dr Max Gilles stosunkowo krótko cieszył się swoim nowym domem, zmarł bowiem ok. 1892 roku.
Według informacji zachowanych w annałach rodziny Möller, spadkobiercą Maxa Gillesa został jego niepełnoletni siostrzeniec, który postanowił sprzedać dom przy ówczesnym Marghareten Platz 2. Informacja ta zdaje się być potwierdzoną w księdze podatkowej z 1895 roku. Widnieje w niej zapis, że właścicielem domu mieszkalnego z lewym, bocznym skrzydłem, stajnią i powozownią oraz prywatną łaźnią w ogrodzie (sic!), jest niepełnoletni uczeń szkoły ekonomicznej – Walter Kunzner. Za nim jednak sprzedał dom, na początku 1893 roku wydzierżawił go Hansowi Möllerowi – wybitnemu ginekologowi, który 20 lutego tego roku otworzył w nim prywatną lecznicę ginekologiczno-położniczą i chorób kobiecych. Nazwał ją Quisisana – co z języka włoskiego można przetłumaczyć jako Tu się zdrowieje.
Kim był Hans Möller? Protoplaści świdnickiego ginekologa wywodzą się z Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Najstarszy jego znany przodek – Johann Heinrich Möller mieszkał w połowie XVIII wieku w miejscowości Carlewitz, obecnie dzielnicy miasta Marlow. Tu urodził się jego syn Christoph Adolf Möller (4.07.1755), który zamieszkał w Ribnitz (Meklemburgia-Pomorze Przednie), gdzie urodził się jego syn i jednocześnie dziadek bohatera niniejszego artykułu – Johann Christian Christopher Möller (ur. 27.9.1783 Ribnitz – zm. 21.07.1843 Plau). Jednym z jego ośmiorga dzieci był z kolei ojciec właściciela kliniki ginekologicznej w Świdnicy – Johann Friedrich Georg Wilhelm Möller. Urodził się on 22 grudnia 1822 roku w Plau. 21 kwietnia 1851 roku w Groß Raden bei Sternberg w Meklemburgii (nota bene gród Słowian Zachodnich z IX-X wieku) ożenił się z Dorothe Sophie Marie Peters (1826-1898). Z tego związku urodziło się przynajmniej ośmioro znanych dzieci, wśród których był świdnicki lekarz:
· 14.02.1852 r. – Karl Willi Möller – profesor w jednym z berlińskich gimnazjów
· 2.02.1854 r. – Fritz Möller – królewski inspektor w stadninie koni w Weeskenhof
· 27.02.1857 r. – Marie Möller – gospodyni domowa
· 15.12.1858 r. – Wilhelmine Möller – gospodyni domowa
· 30.08.1860 r. – Adolf Ludwig Moritz Möller – kupiec i główny kasjer w firmie Dynamit AG, Hamburg
· 1.09.1862 r. – Johanna Möller – gospodyni domowa
· 19.08.1865 r. – Hans Theodor Fritz Ferdynand Möller – lekarz ginekolog
· 31.03.1869 r. – Heinrich Möller – zmarł w wieku 19 lat
Ojciec naszego lekarza Johann Friedrich Georg Wilhelm Möller był rolnikiem i właścicielem dużego gospodarstwa w Sukow (Meklemburgia-Pomorze Przednie). Jak wynika z powyższego zestawienia zadbał o wykształcenie synów. Końcówkę życia spędził w Świdnicy, zapewne mieszkając razem z synem Hansem. Tutaj też zmarł 14 maja 1908 roku. Wcześniej – 27 kwietnia 1898 r. zmarła w Weeskenhof (obecnie wieś Rzeczna – położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie elbląskim), jego żona Dorothe Sophie Marie z domu Peters, która mieszkała tam u swojego syna Fritza.
Bohater naszego artykułu Hans Theodor Fritz Ferdynand Möller (w dalszej części będziemy używać tylko jednego imienia – Hans, którego on sam też używał) szkołę średnią ukończył w Berlinie. Następnie udał się do Bonn, gdzie studiował medycynę. Po ukończeniu studiów rozpoczął praktykę lekarską we Wrocławiu u Heinricha Fritscha (1844-1915). Hans Möller nie mógł lepiej trafić. Fritsch był wybitnym lekarzem i uznawany jest za jednego z twórców nowoczesnej ginekologii. Jako szanowany chirurg, lekarz i nauczyciel kliniczny przeszkolił całe pokolenie wybitnych ginekologów. W 1882 roku objął kierownictwo kliniki uniwersyteckiej we Wrocławiu, pełnił także funkcję rektora Królewskiego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Niemieckiego Towarzystwa Ginekologicznego.
Dlaczego Hans Möller zdecydował się na przyjazd do Świdnicy? Według przekazów rodzinnych namówił go do tego profesor Heinrich Fritsch, u którego Möller praktykował we Wrocławiu. W 1893 r. Fritsch przyjął ofertę pracy w Rheinische Friedrich-Wilhelms-Universität w Bonn i postanowił opuścić Wrocław. Zapewne uznał, że wiedza i nabyte doświadczenie jego podopiecznego predysponują go do samodzielnego prowadzenia własnej kliniki. W każdym razie to za namową profesora Fristcha – Möller postanowił w Świdnicy otworzyć swoją praktykę lekarską, co miało miejsce 20 listopada 1893 roku, w pomieszczeniach budynku przy Margharet Platz 2, które dzierżawił od wspomnianego wcześniej Waltera Kunznera. W grudniu 1895 roku Hans Möller wykupił od niego cały dom na własność. Zapewne jakiś czas potem Hans Möller kupił także sąsiedni dom (nr 1).
Cdn.
Andrzej Dobkiewicz & Sobiesław Nowotny
Fundacja IDEA
11 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!