Press "Enter" to skip to content

Historia Polski wg Niemców (cz. 2)

Spread the love

Prezentujemy drugą część artykułu z XIX-wiecznej gazety wydawanej w Strzegomiu – Striegauer Wochenblatt, a poświęconej… historii Polski. Pierwsza część – czytaj tutaj: Historia Polski wg Niemców (cz. 1).

Po bardzo szczegółowym opisie legendarnych dziejów Polski, redaktor Schmidt od razu przeszedł do omówienia panowania ostatniego z dynastii Piastów Kazimierza Wielkiego i jego następcy Ludwika Węgierskiego.

Kazimierz Wielki w cyklu Wizerunki książąt i królów polskich Ksawerego Pillatiego z 1888, przedstawia postać króla oraz jego upadek z konia, który doprowadził w konsekwencji do śmierci władcy

„Pod rządami Mieszka (Miecislaw) Polska przyjęła chrześcijaństwo. Król ożenił się z księżniczką chrześcijańską Dąbrówką (Dambrowka), córką księcia czeskiego Bolesława, pod warunkiem, wyrzeczenia się pogaństwa. Wypełnienie tego warunku przyszło mu lekko, ponieważ od dawna czuł już błędy i niedorzeczności zabobonów swojego ludu i wypełniał wszystkie obowiązki i przykazania nowej wiary z zapałem i przekonaniem, odesłał siedem nałożnic,  które dopuszczała poprzednia wiara, rozkazał w całym kraju zniszczyć bożki i ku podziwowi swojego ludu kazał ochrzcić się rzymskiemu mnichowi.

W roku 1370 wygasła wreszcie po śmierci Kazimierza (Casimir) Króla Polski dynastia Piastów, po tym jak panowała dłużej niż którakolwiek z rodzin panujących w Europie, 500 lat. Kazimierz był jednym z mężów, w którym zderzały się ze sobą prawda i błędy, potężne namiętności i wielkie niewyszkolone siły ducha  i nie rzadko między herosami można było znaleźć takich ludzi w czasach barbarzyńskich. Był dziwny jeszcze z tego powodu, ponieważ nadał prawa Żydom[1], aby w ten sposób skierować ich aż po nasze czasy  do Polski. Po śmierci swojej pierwszej małżonki, Anny[2] z Litwy, związał się z córką[3] landgrafa Hesji[4]. Ale  jak wielu mężczyzn także i jemu jarzmo małżeństwa było zbyt ciężkie. Jego królowa była Ksantypą[5] na tronie i według wieści z tamtych czasów zastąpił ją piękną Esterą[6], Żydówką, kobietą o wspaniałych darach bożych i o prawie olśniewającej urodzie, która uzyskała nieograniczony wpływ na króla. Kazał wychować w wierze żydowskiej dwie córki, które z nią spłodził i ulegał stopniowo wszystkim ich prośbom o ochronę i popierania ich nieszczęśliwego ludu.

Miał jednak także wielkie zasługi, był prawodawcą Polski lub bardziej obrońcą jej uczuć, przez co przyznał z natury każdej istocie ludzkiej prawo do wolności.

W ciągu wielu lat panowie lenni trzymali  urodzonych  w dobrach swoich poddanych i nie  mogli oni decydować według własnej woli ani opuścić swoich panów bez ich zgody. Przejęty skargami swoich poddanych i słusznie oburzony tymi roszczeniami, ogłosił Kazimierz takie żądania  i wymagania za nieważne i nadał każdemu chłopu swobodę, jeśli on od właściciela ziemi był obrażany albo źle traktowany, to będzie mógł sprzedać swoją własność i udać się do innego lepszego miejsca  według swojego uznania. Straszną częścią tego złego traktowania przez panów lennych było roszczenie przyjęte za prawo dawania sobie wzajemnie swoich ludzi  jako zastaw za długi, co  powodowało straszliwe krzywdzenie  i cierpienia; ponieważ zastaw był prawdopodobnie dożywotnim więzieniem i oddzieleniem od swoich. Z najwyższym oburzeniem rozerwał Kazimierz te szkodliwe pasmo długów i przestępstw, stworzył prawo, na mocy którego nadał ludowi i panom takie same prawa[7] i tym samym uczynił wprawdzie wielkich swoimi wrogami, ale pozyskał sobie wśród narodu piękne i nieśmiertelne imię „Król chłopów” (Bauernkönig).

„Panowie” przyznali sobie  majątek mieszkających na ich ziemi poddanych, jeśli oni zmarli bezpotomnie. Król określił to postępowanie za niesprawiedliwe i za wykorzystywanie i rozkazał, że majątek powinien przypadać najbliższym krewnym.

Ludwik I Węgoerski w cyklu Wizerunki książąt i królów polskich Ksawerego Pillatiego z 1888, przedstawia postać króla oraz jego posłów proszących o rękę królowej Jadwigi

Ponieważ on sam nie miał synów, to wyznaczył swojego siostrzeńca Ludwika[8] (Ludwig), króla Węgier na swojego następcę. Wysłana z tą wiadomością deputacja udowadnia, że w nich jeszcze trwa wolny duch północy. Ludwik musiał, jako cenę korony, podpisać układ, w którym zrezygnował ze wszystkich nadzwyczajnych podatków i pretekstu na rzecz korony, zniósł stary i kosztowny zwyczaj według samowoli żyć w czasie podróży na koszt ludu i zobowiązał się  wynagrodzić z własnych środków wszystkie publiczne straty, które mogłyby powstać w wyniku wrogości między nim a jego sąsiadami. Dokument ten został podpisany przez Ludwika  samego i w imieniu jego następców i uroczyście ogłoszony jako statut królestwa[9]. Żaden dokument nie był tak  blisko prawdziwej wolności, ale także żaden nie był tak szkodliwy. Brakowało wśród stanów jeszcze własności i cywilizacji aby zagwarantować jego przestrzegania i utrzymania. To szlachta była narodem. Ona zawładnęła  całym dobrodziejstwem tego prawa, stworzyła oligarchię, uczyniła z króla polityczną lalkę, lud podwójnie zniewoliła, koronę całkowicie obieralną a naród biedny i grubiański, bez cnót ubóstwa i bez wynagradzającej odwagi chamstwa.

Ludwik wstąpił na tron[10], złamał swoje obietnice i został wypędzony z królestwa[11], wdał się w nowe rokowania, które ugruntowały władzę szlacheckiej oligarchii i został po raz drugi wypędzony na Węgry, z których próbował zemścić się podzieleniem królestwa na kawałki: dał Śląsk[12] margrabiemu brandenburskiemu[13], na czym później Prusy opierały swoje roszczenia, a nie które prowincje graniczące z Węgrami podarował cesarzowej[14], co tak samo dało powód do późniejszych roszczeń. To haniebne postępowanie spowodowało nie tak rzadki w polskiej historii krwawy sąd karny.

Na sejmie w Obudzie, gdzie cesarzowej przekazano te prowincje, znajdowało się tylko 14 polskich senatorów, ale spośród nich tylko jeden biskup von Wadislaw, miał odwagę zaprotestować przeciwko zdradzie. Zawiadomił o wydarzeniu Grabowskiego a ten zwołał stany na zgromadzenie, na które zaproszono także monarchę.

13 senatorów, których tymczasem zatrzymano, zostało natychmiast ściętych a ich zwłoki zasłonięto i położono wokół tronu.

Przedstawienie Ludwika I w Kronice Ilustrowanej (Chronicum Pictum) z XIV wieku

Ze zwykłą uroczystością prowadzono króla, który nic nie wiedział o aresztowaniu trzynastu, do tronu, potem jednak wszedł dowódca wojska i zarzucił mu z męską odwagą cały szereg jego naruszeń konstytucji, określił układ w Budzie jako zero i nieważny, zerwał okrycia z ciał i wskazał królowi na straszliwy krąg. „Patrz! – krzyknął zdrętwiałemu królowi – zobacz los wszystkich, którzy przedkładają niewolnictwo nad wolność. Tutaj leżą zdrajcy, którzy zostali ofiarami swojej ojczyzny, aby zaspokoić kaprys Twojej królowej.

Lekcja była mocna i Ludwik postanowił opuścić kraj, w którym prawo było tak głośno mówione, a sprawiedliwość była tak szybka.

Mianował swojego zięcia  Zygmunta brandenburskiego  jako dziedzica na regenta w czasie swoje nieobecności i wyruszył jeszcze raz na Węgry. Ponieważ  zmarł w drodze, to wielmoże anulowali wybór i przekazali tron księżniczce Jadwidze (Hedwig) córce Ludwika króla, pod warunkiem, że ona wyjdzie za mąż zgodnie z wolą narodu.”

W tym odcinku historii Polski redaktor Schmidt ponownie zwraca uwagę czytelników na umiłowanie wolności przez Polaków, ale jednocześnie zwraca uwagę na rolę szlachty w państwie. To ją obwinia za zło jakie powstało w Polsce. Szlachta, która była narodem stworzyła oligarchię a ta  „uczyniła z króla polityczną lalkę, a lud podwójnie zniewoliła”. Tutaj Schmidt dostrzegał przyczyn upadku Polski w XVIII wieku.

Cdn.

Marek Żubryd


[1] W 1334 władca rozszerzył na całe Królestwo Polskie postanowienia statutu kaliskiego księcia Bolesława Pobożnego, odnośnie do Żydów. Gminy żydowskie uzyskały m.in. wyjęcie spod jurysdykcji prawa niemieckiego i bezpośrednio podlegały sądom królewskim.

[2] Aldona Anna (ur. ok. 1311–1313, zm. 25.05.1339 w Krakowie) – księżniczka litewska i królowa Polski z dynastii Giedyminowiczów, córka wielkiego księcia Litwy Giedymina i prawdopodobnie Jewny. Była pierwszą żoną króla Polski Kazimierza Wielkiego. Małżeństwo zostało zaaranżowane przez rodziców młodej pary i miało wzmocnić polityczny sojusz między Polską a Wielkim Księstwem Litewskim. Po przybyciu do Polski przyjęła chrzest oraz imię Anna. Zgodnie z przekazem Jana Długosza chrzest księżniczki nastąpił 28 czerwca 1325 roku 16 października 1325 w Krakowie miał miejsce ślub Aldony Anny z księciem Kazimierzem. Aldona Anna zmarła prawdopodobnie 25 maja 1339 roku i została pochowana w katedrze wawelskiej. Henryk Paszkiewicz: Aldona Anna, [in:] Polski Słownik Biograficzny. T. 1. Kraków: Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1935, s. 58.

[3] Adelajda Heska (ur. 1324, zm. 1371) – żona Kazimierza Wielkiego, królowa Polski. Córka landgrafa Hesji – Henryka II Żelaznego i Elżbiety z dynastii Wettynów. 29 września 1341 w Poznaniu miał miejsce ślub Adelajdy z Kazimierzem Wielkim oraz koronacja nowej monarchini. Niedługo po ślubie małżeństwo zaczęło się rozpadać ze względu na zdrady Kazimierza i brak potomstwa (separacja od 1356). Królowa została osadzona na zamku w Żarnowcu nad Pilicą.

[4] Henryk II (ur. 1299; zm. 1376) zwany Żelaznym, był landgrafem Hesji w latach 1328 – 1376. Walter Heinemeyer: Heinrich II. der Eiserne, [in:] Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 8, Duncker & Humblot, Berlin 1969, s. 356–358.

[5] Ksantypa żyła wraz z Sokratesem w Atenach. Była matką trójki jego dzieci. Niektóre źródła sugerują, że mogła być drugą żoną Sokratesa, którą ten poślubił w podeszłym wieku. Ksantypa stała się postacią przysłowiową, poprzez przypisywany jej nieznośny charakter. Stoicy opisywali ja jako sekutnicę, kłótliwą jędzę, która zatruwała życie mężowi Wzmianki na ten temat są jednak późniejsze i niepewne. Po raz pierwszy pojawiają się u Ksenofonta, który jednak jako cynik był generalnie przeciwny małżeństwu. Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1998, s. 555.

[6] Esterka, Esterka Małach (XIV wiek) – słynąca z urody Żydówka, według kronikarza Jana Długosza ukochana (kochanka) króla Kazimierza Wielkiego. Była wnuczką szanowanego kupca i lekarza z Opoczna i znała wiele tajemnic medycznych. Według Jana Długosza miała z królem dwóch synów: Niemira (Niemierzę) i Pełkę, co współcześni historycy poddają w wątpliwość.

[7] W latach 1346–1347 z polecenia Kazimierza Wielkiego wykonana została kodyfikacja praw w postaci statutów wiślicko-piotrkowskich. Było to wydarzenie ogromnej wagi. Statuty tworzyły system norm prawnych, zapobiegających różnego rodzaju nadużyciom. Były one szczególnie korzystne dla szlachty, którą faworyzowały, a niekorzystne dla chłopów, ponieważ zapoczątkowały ograniczanie ich wolności osobistej.

[8] Ludwik Węgierski, na Węgrzech znany jako Ludwik I Wielki  (ur. 5 marca 1326 w Wyszegradzie, zm. 10 września 1382 w Trnawie) – król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382.

[9] 24 stycznia 1355 wydano też w tej sprawie tzw. przywilej budziński, na mocy którego możnowładztwo małopolskie potwierdziło prawa Ludwika do korony polskiej, a ten w zamian potwierdził wszystkie dotychczasowe przywileje. Przywilej budziński – przywilej nadany polskiej szlachcie w Budzie przez Ludwika Węgierskiego w 1355 roku. Ludwik Węgierski nadał ten przywilej w zamian za obietnicę szlachty, że w przypadku, gdyby Kazimierz Wielki nie miał legalnego męskiego potomka, to szlachta wyrazi zgodę na to, że Ludwik Węgierski koronuje się na króla Polski. W przywileju tym król zobowiązywał się do nienakładania nowych podatków i pokrywania strat, które szlachta ponosiła w wyprawach zagranicznych. Ponadto Ludwik Węgierski zobowiązał się, że w czasie podróży będzie utrzymywał się ze środków własnych.

[10] Ludwik przybył do Krakowa i 17 listopada w katedrze wawelskiej został koronowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława Bogorię na króla Polski.

[11] Mimo to król Ludwik po objeździe Wielkopolski i Małopolski 8 grudnia wyjechał na Węgry, a władzę powierzył regentom, m.in. swojej matce Elżbiecie Łokietkównie i Sędziwojowi Pałuce z Szubina.

[12] Jako król Polski Ludwik na zjeździe we Wrocławiu w marcu 1372 zrzekł się praw do Śląska, co było związane z podpisaniem pokoju z Czechami.

[13] Zygmunt Luksemburski, (ur. 14 lub 15 lutego 1368 w Norymberdze, zm. 9 grudnia 1437 w Znojmie) – elektor (margrabia) brandenburski od 1378, król węgierski od 1387, niemiecki od 1410 (do 1411 w opozycji do Jodoka z Moraw), książę Luksemburga od 1419, król włoski od 1431, Święty Cesarz Rzymski od 1433, król czeski od 1419 (objął władzę w 1436). – w 1370 roku Brandenburgia zajęła zamki w Santoku i Drezdenku

[14] Elżbieta Bośniaczka (ur. ok. 1340, zm. w styczniu 1387 w Novigradzie) – żona Ludwika Węgierskiego, królowa węgierska i niekoronowana królowa polska.

3 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.