Press "Enter" to skip to content

Militarne aspekty dziejów Świebodzic

Spread the love

Pamiątkowy medal cesarski za wojnę prusko-francuską (1870-1871) dla miasta i żołnierzy tutejszego garnizonu.

Przeglądając oficjalne portale internetowe poświęcone aukcjom poniemieckich artefaktów, szczególnie pod kątem falerystyki można natrafić na nieco zapomniane odznaczenia, ordery, czy pamiątkowe medale.

Światło dzienne po latach odzyskują zachowane jeszcze w ten sposób w prywatnych zbiorach relikty niemieckiej (pruskiej) sztuki medalierskiej. Otóż na przełomie lat 2019-2020 r. na jednym z takich portali aukcyjnych wystawiono na licytację pewien pamiątkowy medal. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego, gdyby nie fakt, iż medal ów nosił specjalną dedykację dla byłych żołnierzy niemieckich (pruskich), członków związku żołnierskiego ze Świebodzic (niem. Freiburg in Schlesien).[1]

Srebrny cesarski medal pamiątkowy dla żołnierzy świebodzickiego garnizonu

Medal pamiątkowy z okazji 25-lecia członkostwa w Związku Towarzyszy (Przyjaciół) w Świebodzicach (niem. Kameraden-Verein Freiburg in Schlesien) wystawiony na portalu aukcyjnym (w ramiona czarnego krzyża za wojnę 1870 r. wpisana dewiza w jęz. niemieckim: „Mit Gott für König und Vaterland” – „Z Bogiem za Króla i Ojczyzny”), [Dostęp: https://www.ma-shops.com/rittig/item.php?id=170224012].

Okazało się, iż jest to medal cesarski ustanowiony przez cesarza Rzeszy Niemieckiej (1888-1918) i króla Prus (1888-1918), Wilhelma II Hohenzollerna (1859-1941). Przyznawany za długoletnie (okres, co najmniej 25 lat) członkostwo w organizacji zrzeszającej żołnierzy-weteranów (kombatantów), a także udział w walkach z okresu wojny prusko-francuskiej z lat 1870-1871. Bezpośredni udział w wojnie prusko-francuskiej (1870-1871) brali stacjonujący w świebodzickich tzw. koszarach na wzgórzu, żołnierze (strzelcy), zw. jegrami śląskimi z 2. Śląskiego Batalionu Strzelców (Jegrów) Nr. 6 (niem. 2. Schlesisches Schützen [Jäger] Bataillon Nr. 6).[2]

Odznaczenie niezwykle cenne, a to z uwagi na fakt, iż zostało wybite specjalnie dla jednej z terenowych organizacji kombatanckich ze Świebodzic (niem. Freiburg in Schlesien). Dokładnie chodzi tutaj o organizację żołnierską (kombatancką) pod nazwą Związek Towarzyszy lub inaczej Związek Przyjaciół (niem. Kameraden-Verein Freiburg in Schlesien).[3]

Alte Kameraden Marsch (1889 r.) w wykonaniu
Orkiestry Filharmonii Berlińskiej
(Berliner Philharmoniker) pod batutą Herberta von Karajana

Medal wykonany był ze srebra (widoczny na zdjęciu powyżej egzemplarz pokryty jest śniedzią). Widoczny powyżej (po lewej stronie) awers przedstawia popiersie cesarza Rzeszy Niemieckiej i króla Prus w latach 1888-1918, Wilhelma II Hohenzollerna (1859-1941). Rewers (po prawej stronie) z kolei zawiera pamiątkową dedykację „Für 25-jährige Mitgliedschaft im Kameraden-Verein Freiburg in Schlesien” (tłum. „Za 25-letnie członkostwo w Związku Towarzyszy/Przyjaciół”) oraz Żelazny Krzyż (niem. Eisernes Kreuz) z wpisaną w ramiona dewizą (transkrypcją): „Mit Gott für König und Vaterland” (tłum. „Z Bogiem za Króla i Ojczyznę”), liściem dębu i datą (1870 r.).[4]

Medal z uwagi na umieszczony wizerunek majestatu cesarskiego wybito w okresie panowania Kaisera, przypadającym  na okres przypadający pomiędzy rokiem 1888, a 1918. Przyjmując widoczny na rewersie rok 1870 (rok rozpoczęcia konfliktu i pierwszy rok wojny między Prusami, a Francją) za przypuszczalną (prawdopodobną) datę ustanowienia i wybicia pierwszej z jego serii, prezentowany powyżej, zachowany egzemplarz medalu pamiątkowego mógł zostać wybity i nadany długoletnim członkom świebodzickiego towarzystwa dokładnie w roku 1895.

Złoty cesarski medal pamiątkowy dla miasta

Cesarz niemiecki Wilhelm II Hohenzollern, prócz medalu pamiątkowego w podzięce za służbę dla swoich wiernych żołnierzy, co ciekawe, przyznał również osobny medal dedykowany specjalnie dla miasta za trud i poświęcenie w utrzymaniu garnizonu i koszar.

Przemarsz Związku Towarzyszy (Przyjaciół) z Pełcznicy (niem. Kameraden-Verein Polsnitz bei Freiburg in Schlesien). Fotografia datowana na koniec lat 30. XX w. Widoczny na pierwszym planie chorąży (niem. Fahnenträger) z ryngrafem na piersi, niosący sztandar związkowy (niem. Bundesfahne) z wpisaną w dolne ramię Żelaznego Krzyża datą 1914. Prywatny blog zdjęciowy Joachima Dittricha. Weteren niosący flagę związkową (chorąży) był dziadkiem blogera (Joachim Dittrich), [Dostęp: Polska.org https://polska-org.pl/963395,foto.html?idEntity=565184, a także pod adresem prywatnym: Flickr.com https://www.flickr.com/photos/55804852@N07/6509693925]

Świebodzice w latach 1860-1890 dostąpiły zaszczytu bycia miastem garnizonowym z jedną jednostką liniową w sile batalionu lekkiej piechoty (strzelcy-jegrzy i fizylierzy), liczącego mniej więcej ok. 600-800 żołnierzy lub więcej w rozwinięciu mobilizacyjnym na wypadek wojny. Koszary (tzw. koszary na wzgórzu) znajdowały się przy ówczesnej ul. Koszarowej (niem. Kasernenstraβe). Stacjonowały wówczas w Świebodzicach, kolejno 2. Śląski Batalion Strzelców (Jegrów) Nr. 6 (niem. 2. Schlesisches Schützen (Jäger Bataillon Nr. 6) w latach 1860-1873, a następnie III. Batalion Fizylierów (niem. III. Füsilier-Bataillon) z 1. Śląskiego Regimentu (Pułku) Grenadierów Nr. 10 im. Króla Fryderyka Wilhelma II (niem. 1. Schlesisches Grenadier Regiment Nr. 10 König Friedrich Wilhelm II) od 1873 r. do roku 1890. J. Kłyszejko wspomina na łamach swojej prywatnej kroniki miasta spisanej jeszcze w 1. połowie lat 60. XX wieku, iż medal ów wykonany był ze złota, a awers zawierał popiersie Kaisera. Współcześnie nie jest znany autentyczny wizerunek medalu. Przypuszczalnie mógł wyglądać analogicznie względem medalu żołnierskiego z tą tylko różnicą, co do transkrypcji umieszczonej na rewersie, a zawierającej dedykację cesarską w odniesieniu do miasta wraz z Żelaznym Krzyżem, dewizą, liściem dębu i datą (1870 r. lub późniejszą), wpisanymi w jego ramiona.[5]

Widoczni na zdjęciu członkowie pocztu sztandarowego Związku Towarzyszy (Przyjaciół) z Pełcznicy (niem. Kameraden-Verein Polsnitz bei Freiburg in Schlesien), weterani (kombatanci, towarzysze) walk frontowych I wojny światowej (1914-1918). Poczynając od lewej, kolejno: Emil Puffe, w środku chorąży związkowy Fritz Dittrich (niem. Schuhmachermeister – mistrz szewski), a po jego prawej niejaki Seidel (niem. Gärtnermeister – mistrz ogrodniczy). Fotografia datowana na koniec lat 30. XX w. Prywatny blog zdjęciowy Joachima Dittricha. Weteran (Fritz Dittrich) niosący flagę związkową był dziadkiem autora bloga;
[Dostęp: Polska.org https://polska-org.pl/963395,foto.html?idEntity=565184, a także pod adresem prywatnym: Flickr.com https://www.flickr.com/photos/55804852@N07/6509693925].

Samo odkrycie medalu, jak i nieocenione ustalenia J. Kłyszejki, o tyle niezwykle cenne, iż jak do tej pory prawdopodobnie szerzej nie ujawnione przy okazji różnego rodzaju publikacji. Odnosi się to również do wizerunku tego rodzaju specjalnego cesarskiego niemieckiego (pruskiego) pamiątkowego odznaczenia (medalu), zarówno względem żołnierzy, jak i samego miasta garnizonowego w kontekście militarnych aspektów dziejów Świebodzic.

Inne organizacje żołnierskie z terenu Świebodzic i okolicznych miejscowości (Pełcznica, Ciernie) w świetle literatury i zachowanych pamiątek

Warto przy okazji niniejszego artykułu odnotować prócz wspomnianego z nazwy Związku Towarzyszy lub Związku Przyjaciół, fakt istnienia na terenie przedwojennych Świebodzic (niem. Freiburg in Schlesien), jak  również pobliskiej wsi (gmin wiejskich) Pełcznica (niem. Polsnitz bei Freiburg in Schlesien) innych o podobnej proweniencji organizacji zrzeszających byłych żołnierzy cesarskiej armii niemieckiej (pruskiej), żołnierzy-weteranów walk frontowych, kombatantów.[6]

W Świebodzicach istniał jeszcze, co ciekawe, Związek Marynarzy Wojsk Kolonialnych Świebodzic i okolic (niem. Kolonial-Truppen-Verein Freiburg in Schlesien), a także Stalowy Hełm. Związek Żołnierzy Frontowych. Grupa terenowa Świebodzice (niem. Stahlhelm. Bund der Frontsoldaten, Ortsgruppe Freiburg in Schlesien). We wsi (gminie) Pełcznica z kolei brać żołnierska skupiała się w ramach Towarzystwa Żołnierskiego (niem. Soldaten-Verein Polsnitz) utworzony w 1845 r.[7]

Jedynie przypadek Cierni (niem. Zirlau) pozostaje tutaj do odosobniony i do końca niewyjaśniony, jeśli chodzi istnienie i działalność organizacji żołnierskich. Aczkolwiek, wielu mieszkańców wsi (gminy wiejskiej), czego nobliwą pamiątką są pozostałe do dziś pomniki i obeliski, brało czynny udział w działaniach bojowych podczas wojen, prusko-austriackiej (1866), prusko-francuskiej (1870-1871), a także I wojny światowej (1914-1918), zw. Wielką Wojną.[8]

In memoriam dawnego niemieckiego Freiburga na Śląsku, garnizonu i jego żołnierzy w dniach prób.

Cześć i chwała poległym na frontach wojen.

Pokój wieczny ich dusz Bogu powierzam.

Jacek Ziaja (Świebodzice/Jelenia Góra)


[1] Aukcyjny portal internetowy firmy Münezenhandlung Wolfgang Rittig z siedzibą w miejscowości Schwelm, [Dostęp: https://www.ma-shops.com/rittig/item.php?id=170224012].

[2] Świebodzice. Zarys monografii miasta, pod red. Matwijowskiego K., Wrocław-Świebodzice 2001, s. 97 i n., [Dostęp: zbiory prywatne autora]; Ziaja J., Garnizon miejski Świebodzic (18601890), Świdnicki Portal Historyczny (www.historia-swidnica.pl), 24 września 2019 r., [Dostęp: http://historia-swidnica.pl/category/powiat/swiebodzice/].

[3] Kłyszejko J., Kronika miasta Świebodzice w ostatnim roku przed kapitulacją Niemiec, związana z przemysłem, chałupnictwem oraz niektóre dane z niedalekiej przeszłości, Cz. I, Świebodzice (8 grudnia) 1962, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (sierpień) 1999, nr 22, s. 6, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl]. Jeden z przewodniczących Związku Towarzyszy (Przyjaciół) w Świebodzicach w okresie międzywojennym był nauczyciel tutejszej szkoły realnej, kpt. rez. dr Franz Mühlenpfordt (ok. 1875-1940), Zob. Palichleb M., Dr Franz Mühlenpfordt „Säger”, czyli „Tracz”. Cz. I, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (wrzesień) 2014, nr 9 (202), s. 4-7, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl]; Palichleb M., Dr Franz Mühlenpfordt „Säger”, czyli „Tracz”. Cz. II, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (październik) 2014, nr 10 (203), s. 4-7, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl].

[4] O fakcie istnienia medalu wspomina w swojej kronice jeszcze z lat 60. XX wieku, dawny mieszkaniec miasta, Józef Kłyszejko. Zob. Kłyszejko J., Kronika miasta Świebodzice w ostatnim roku przed kapitulacją Niemiec, związana z przemysłem, chałupnictwem oraz niektóre dane z niedalekiej przeszłości, Cz. I, Świebodzice (8 grudnia) 1962, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (sierpień) 1999, nr 22, s. 6, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl]; Kłyszejko J., Kronika miasta…, Cz. II, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (wrzesień) 1999, nr 23, s. 5, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl].

[5] Zob.. Zarys monografii miasta, pod red. Matwijowskiego K., Wrocław-Świebodzice 2001, s. 97; Zob. także: Kłyszejko J., Kronika miasta…, Cz. I, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (sierpień) 1999, nr 22, s. 6, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl]. Por. Ziaja J. Garnizon miejski Świebodzic (18601890), Świdnicki Portal Historyczny (www.historia-swidnica.pl), 24 września 2019 r., [Dostęp: http://historia-swidnica.pl/category/powiat/swiebodzice/].

[6] Świebodzice w początku lat trzydziestych XX wieku, Cz. IX (broszura prasowa, tłumaczenie własne tekstu niemieckiego), „Świebodzice. Dzieje miasta”, (styczeń) 2008, nr 1 (122), s. 3, (autor polskiej publikacji błędnie przetłumaczył wówczas z jęz. niemieckiego nazwę związku jako Związek Towarzyski, a powinno być Związek Towarzyszy, względnie Związek Przyjaciół [czasem można spotkać również z dopiskiem Frontowych] – przyp. wł. Autora artykuły), [Dostęp: zbiory prywatne]. Por. także: Świebodzice. Zarys monografii miasta, pod red. Matwijowskiego K., Wrocław-Świebodzice 2001; Wietrzyński R., Pomniki i tablice okolicznościowe Świebodzic, „Labiryntarium” (www.labiryntarium.pl), 28 listopada 2016 r., [Dostęp: https://www.labiryntarium.pl/7gmin/gminaswiebodzice/1244-swiebodzice-pomniki.html].

[7] Związek Kombatantów (Towarzyszy, Przyjaciół) powstał w 1843 r. (1. połowa XIX w.), Zob. Świebodzice. Zarys monografii miasta, pod red. Matwijowskiego K., Wrocław-Świebodzice 2001, s. 154, [Dostęp: zbiory prywatne]. Towarzystwo Przyjaciół z Pełcznicy w 1935 r. obchodziło 90-lecie istnienia (data utworzenia: 1845 r., a więc również jeszcze 1. połowa XIX w.), Zob. Świebodzice. Dzieje miasta, (marzec) 2003, nr 3 (65), s. 2, [Dostęp: zbiory prywatne]. Pomnik wojenny w Pełcznicy, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (styczeń) 2017, nr 1 (230), s. 8, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl]; Palichleb M., Pomniki dawnego Freiburga. Cz. I, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (luty) 2017, nr 2 (231), s. 3-8, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl]; Palichleb M., Pomniki dawnego Freiburga. Cz. II, „Świebodzice. Dzieje miasta”, (marzec) 2017, nr 3 (232), s. 3-8, [Dostęp: http://dzieje-miasta.pl].

[8] Chylińska D., Pola bitewne dzisiejszego polsko-czeskiego pogranicza Dolnego Śląska w aspekcie turystycznym wspólny produkt turystyczny ?, „Turystyka Kulturowa” (www.turystykakulturowa.org), nr 1/2014 (styczeń 2014), s. 16, [Dostęp: http://www.turystykakulturowa.org/pdf/2014_01_01.pdf].

5 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.