Press "Enter" to skip to content

Najsłynniejszy regiment i zagadka…

Spread the love

Najbardziej znanym regimentem pruskim, który stacjonował w XIX i XX wieku w garnizonie świdnickim był Regiment Grenadierów im. króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10 (1. Śląski). Wiąże się z nim także pewna zagadka…

Zmiany w umundurowaniu regimentu w latach 1808-1908

Początki twierdzy świdnickiej (niem. Festung Schweidnitz), sięgają II połowy XVIII wieku, a dokładnie lat 1747-1753, kiedy to wokół miasta powstał pierścień obwarowań, rozbudowywany aż do 1783 roku. Z umocnień tych do dnia dzisiejszego zachowały się resztki 5 fortów, 4 redut, 4 fleszy oraz 2 hangarów. W latach wojny siedmioletniej 1756-1763, twierdza była czterokrotnie oblegana i zdobywana przez walczące strony. Dwukrotnie zajmowały ją wojska austriackie (9 września 1757 roku i 30 września/1 października 1761 roku) oraz dwukrotnie wojska pruskie (18 kwietnia 1758 roku i 9 września 1762 roku). Sto lat później 4 października 1866 roku Świdnica została ogłoszona miastem otwartym, po czym 1 maja 1867 roku rozpoczęto burzenie jej fortyfikacji, które trwało do ostatnich lat XIX wieku. Spośród pruskich jednostek wojskowych, które stacjonowały w garnizonie świdnickim najbardziej znanym jest Regiment Grenadierów im. króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10 (1. Śląski).

Ćwiczenia regimentu w koszarach w Świdnicy ok. 1916 r.
(Kolekcja: Muzeum Dawnego Kupiectwa)

Regiment ten sformowany został 21 listopada 1808 roku we Wrocławiu. Początkowo nosił nazwę 1. Śląski Regiment Piechoty Nr.10. Od 1 lipca 1860 roku był 1. Śląskim Regimentem Grenadierów Nr.10, a 27 stycznia 1889 roku nadano mu imię króla Fryderyka Wilhelma II. Przez wiele lat (od 1897 roku), aż do rozwiązania w końcu 1919 roku regiment ten stacjonował w garnizonie świdnickim. Żołnierze służący w jego szeregach wsławili się udziałem w wielu bitwach m.in. pod Gross-Görschen (2.05.1813), Lipskiem (16-19.10.1813), oblężeniu Erfurtu (27.11-21.12.1813), pod Waterloo (18.06.1815), Königsgrätz (3.07.1866), podczas oblężenie Paryża (18.09.1870-28.01.1871), Thiais i Choisy le Roi (30.11.1871) i w bitwie nad Sommą (1.07-18.11.1916)

Garnizony w których stacjonował regiment

* od 1808 – 1. i 2. batalion w Nysie, batalion fizylierów w Koźlu
* od 1816 – 1. i 2. batalion w Nysie, batalion fizylierów w Kłodzku
* od 1819 – 1. i 2. batalion we Wrocławiu, batalion fizylierów w Brzegu
* od 1831 – batalion fizylierów w Kłodzku
* od 1842/43 – batalion fizylierów w Świdnicy
* od 1849 – 1. batalion i batalion fizylierów we Wrocławiu, 2. batalion w Świdnicy
* od 1855 – 1. i 2. batalion w Poznaniu, batalion fizylierów w Rawiczu
* od 1860 –1. i 2. batalion w Świdnicy, batalion fizylierów w Dzierżoniowie
* od 1866 – sztab, 1. i 2. batalion we Wrocławiu, batalion fizylierów w Oleśnicy
* od 1873 – batalion fizylierów w Świebodzicach
* od 1897 – sztab, 1. i 2. batalion w Świdnicy
* od 1898 – batalion fizylierów w Świdnicy

Przydziały organizacyjne

* od 1808 – Górnośląska Brygada Piechoty (Oberschlesische Infanterie – Brigade)
* od 1813 – 2. batalion w korpusie Yorcka w Rosji (do połowy 1813 r.); pozostałe – brygada Pirscha (dowódca Oberbrigadier von Zieten), korpus Blüchera
* od połowy 1813 – brygada Zietena, korpus von Kleista
* od września 1813 – 11. brygada (bitwa pod Lipskiem)
* od początku 1815 – korpus von Oppena
* od połowy 1815 – 13. brygada, 4. korpus von Bülowa
* od 1819 – 12. dywizja (Nysa), VI korpus armijny we Wrocławiu
* od 1819 (?) – 21. brygada, 11. dywizja
* 1849/50 – krótko – 9. dywizja, V korpus armijny
* wojna 1866 – 21. brygada 11. dywizja, 2. armia
* wojna 1870/71 – 21. brygada, 11. dywizja, 3. armia
* początek 1914 – 21. brygada (Świdnica), 11. dywizja (Wrocław), VI korpus armijny (Wrocław)
* mobilizacja 1914 – 21. brygada, 11. dywizja, 4. armia
* wojna 1914 -1918 – 21. brygada, 11. dywizja (na froncie zachodnim)

Kampanie i bitwy

* 1812 – wojna przeciw Rosji: 2 batalion razem z 6 Regimentem piechoty): 7.08. Klivenhof; 22.08. St. Annen; 29.09. Kiopen; 30.09. Gräfenthal; 20.12 Zennhof
* 1813/14 – wojna przeciw Francji
 – II batalion: 5.04. Dannikow; 19.05. Königswartha;
 – I i III batalion: 2.05. Gross-Görschen; 20-21.05. Bautzen; 22.05 i 25.05 Görlitz; 26.05 Hahnau;

 – cały regiment: 26-27.08. Dresden; 30.08. Culm; 10.09. Nollendorf; 17.09. Tellnitz; 10.10. Frohburg; 16-19.10. Lipsk; 27.11 – 21.12 oblężenie Erfurtu; 13.02.1814 Etoges; 14.02 Bauxchamps; 28.02 Gué à Trèsmes; 9.03. Laon; 28.03. Ville Parisis; 30.03. Paris.

 – bitwa pod Gross-Görschen (zw. też bitwą pod Lützen) 02.05.1813

*1815 – przeciw Francji: 18.06. Plancenoit (Waterloo); 22-23.06. Landrecies; 30.06. Aubervilliers.
* 1864 – wojna przeciw Danii.
* 1866 – wojna przeciw Austrii: 26.06. Zuckmantel (Zlate Hory), 3.07. Königsgrätz (Hradec Kralove)
* 1870/1871- wojna przeciw Fancji: 18.09.1870 – 28.01.1871 oblężenie Paryża; 30.09 Chevilly (II bat.); 28.11 Choisy le Roi (1 batalion i 10 kompania), 29.11 L’Hay (5 kompania); 30.11 Thiais i Choisy le Roi.

* 1914-18 – I wojna światowa: front zachodni – 1.07-18.11.1916 bitwa nad Sommą

Dowódcy regimentu

– von Gaudi, od 21.11.1808 do 7.04.1809
– Herwarth von Bittenfeld, od 7.04.1809 do 23.03.1811
– von Carnall, od 23.03.1811 do 27.12.1813
– von Lettow, od 27.12.1813 do 14.05.1815
– von Capeller, od 14.05.1815 do 9.06.1817
– von Weytach, od 9.06.1817 do 30.03.1826
– von Strantz, od 30.03.1826 do 30.03.1832
– von Hagen, od 30.03.1832 do 30.03.1838
– von Blumen, od 30.03.1838 do 25.03.1841
– von Niesewandt, od 25.03.1841 do 7.04.1842
– von Hobe, od 7.04.1842 do 16.04.1848
– Kunckel von Loewenstern, od 16.04.1848 do 19.04.1851
– von Kortzfleisch, od 19.04.1851 do 10.05.1855
– von Katzmer, od 10.05.1855 do 22.05.1858
– von Montowt, od 22.05.1858 do 17.02.1859
– von Roeder, od 17.02.1859 do 10.03.1863
– Freiherr von Falkenstein, od 10.03.1863 do 5.11.1866
– von Weller, od 5.11.1866 do 4.11.1871
– von Blumenthal, od 4.11.1871 do 4.08.1874
– von Callwitz-Dreyling, od 4.08.1874 do 18.10.1880
– von Prittwitz und Gaffron, od 18.10.1880 do 13.12.1888
– von Bardeleben, od 13.12.1888 do 24.03.1890
– von Oesfeld, od 24.03.1890 do 18.06.1892
– von Oesterreich, od 18.06.1892 do 16.06.1896
– von Keber, od 16.06.1896 do 17.12.1896
– von Wagenhoff, od 17.12.1896 do 10.09.1898
– von Wrochem, od 10.09.1898 do 2204.1902
– Graf von Matuschka, Freiherr von Topplczan und Spaetgen, od 22.04.1902 do 18.04.1903
– von Specht, od 18.04.1903 do 15.11.1904
– Heinzel, od 15.11.1904 do ??

Umundurowanie (ok.1808 – ok.1815) 

Dobosz i fizylier z 1808 r.


1. Kurtka granatowa, frak kroju rosyjskiego, zapinany na dwa rzędy po 8 guzików. Kołnierz i mankiety żółte. Mankiet kroju brandenburskiego, łapka w kolorze kurtki z trzema guzikami. Pagony białe. Podszewka płócienna, podszewka ogona czerwona.
Spodnie letnie z białego płótna, zimowe z szarego sukna, długie do kostki, mocno zwężające się ku dołowi. Kamasze czarne, krótkie (pod kolano), buty czarne krótkie. Halsbinda czarna ze śliniakiem.
2. Czako wz. 1808, czarne, u góry obszyte żółtym paskiem. Kokarda czarna z białym obrzeżem, bączek biały, z czarnym środkiem. Na służbie w ceratowym pokrowcu. Do 1813 r. bez kordonów, w okresie późniejszym pojawiały się plecione, sznurowe kordony barwy białej lub srebrnej.
3. Lederwerki (pasy rzemienne służące do noszenia tornistra, ładownicy, tasaka i bagnetu): zmienne w okresie 1808 – 1815.
I i II batalion (muszkieterskie) – lederwerki białe
III batalion (fizylierski) – lederwerki czarne.
– tornister typu francuskiego, z paskiem przez pierś,
– ładownica nieco mniejsza niż wcześniejsze, na węższym pasie.
– pendent do bagnetu typu francuskiego.
– pas główny zapiany na kurtkę. Początkowo typu staropruskiego, od 1813 typu francuskiego, z pendentem na tasak zaczepionym na metalowych kółkach.
4. Dodatkowe wyposażenie
– płaszcz szary, kroju francuskiego, do 1813 r. zwijany w rolkę i zapinany na tornistrze, od 1813 zwijany w rurę i przekładany na ukos przez pierś na lewym ramieniu.
– kamizelka (lejbik) z sukna szarego, z rękawami bez mankietów i wysokim kołnierzem.
– lagermyca, z szarego sukna z paskiem żółtym u dołu, w formie niskiego walca.
5. Uzbrojenie
– karabin skałkowy Infanteriegewehr M 1809
– tasak formy pruskiej

Tajemniczy monument poświęcony poległym żołnierzom regimentu

Ze świdnickim regimentem wiąże się także pewna niewyjaśniona do tej pory zagadka. Dzięki uprzejmości Sławomira Bogusławskiego, świdnickiego kolekcjonera kartek pocztowych, otrzymaliśmy skan pocztówki z 1916 r. przedstawiający monument poświęcony poległym w wojnach żołnierzom regimentu. Problem polega na tym, że do chwili obecnej nie odnaleziono w żadnych źródłach informacji na temat, gdzie ów monument się znajdował. Gdyby nie napis na odwrocie kartki wskazujący na Świdnicę i podpis komu pomnik jest poświęcony, można by mieć wątpliwości czy pomnik znajdował się w Świdnicy. A może ktoś coś wie na ten temat?

Bogdan Mucha&Andrzej Dobkiewicz

3 LIKES

2 komentarze

    • Andrzej Dobkiewicz Andrzej Dobkiewicz Post author | 1 marca 2019

      Witam serdecznie. Też się kiedyś na tym zastanawiałem. Prawdopodobnie była to jakaś forma altany, związanej z wystawą z 1911 r. Na kartkach, które są datowane na okres ok. 1916 r., na podobnych ujęciach nie widać jej. Jest albo przysłonięta drzewami, albo już rozebrana. Gdzieś widziałem kiedyś dokładny plan wystawy, spróbuję odnaleźć i sprawdzić, czy ten obiekt jest na nim oznaczony.
      Pozdrawiam serdecznie
      Andrzej Dobkiewicz

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.