Wracamy do tematu archiwum rodziny Hanke z Walimia, które wyciągnięte na światło dzienne po kilkudziesięciu latach, odsłania powoli tajemnice z życia dawnych mieszkańców nie tylko Walimia, ale i pobliskiej Rzeczki.
Dzięki uprzejmości badaczki tajemnic Dolnego Śląska i pisarski – Joanny Lamparskiej, która jest w posiadaniu wspomnianego archiwum, w końcu mogliśmy je obejrzeć w całości i zabrać się za jego kompleksowe opracowanie.
Przypomnijmy, że archiwum ukryte było w starym budynku na terenie Walimia i należało do rodziny Hanke, prowadzącej przy dawnej Waldenburger Straße 38 gospodę z miejscami noclegowymi zum Deutschen Haus (Niemiecki Dom). Budynek gospody już nie istnieje, a na jej miejscu znajduje się obecnie myjnia samochodowa. Ocalał jedynie stojący obok dawny dom, w którym były pokoje do wynajęcia przy gospodzie.
O archiwum pisaliśmy już tutaj: Znalezisko w Walimiu. Szczegóły, Archiwum z Walimia. Nowe Informacje, Odkrycie z Walimia. Weryfikacje i Archiwum z Walimia. Prząść historię…
Zanim przejdziemy do omówienia kolejnych odkryć związanych z archiwum i przedstawienia tych rzeczy, które składają się na cały zbiór, warto napisać ogólnie o jego zawartości. Rzeczy, jakie znalazły się w archiwum można podzielić na kilka grup, które w kolejnych tygodniach będziemy starali się Państwu przedstawić w osobnych opracowaniach. Należą do nich:
– zdjęcia i kartki pocztowe z lat tuż przed I wojną światową i z okresu jej trwania
– zdjęcia związane z rodziną Niedenführ, właścicieli gospody w Rzeczce (czytaj tutaj: Niedenführowie z Rzeczki)
– luźny zbiór kartek pocztowych z różnych miejsc, m.in. ukazujących pewne wydarzenie, jakie miało miejsce w Walimiu, na tyle ciekawym dla mieszkańców, że uwiecznionym na kartkach
– kilka luźnych druków okolicznościowych i pokwitowanie bankowe
– zbiór listów pisanych w przez kilka miesięcy 1944 r. z małej miejscowości, z okupowanej Polski (sic!)
– mały notatnik będący być może pamiętnikiem lub dziennikiem (sic!)
Dwie ostatnie pozycje będziemy chcieli przetłumaczyć, co oczywiście wymaga czasu. O ile listy są pisane dość wyraźnym pismem i zachowały się w niezłym stanie, o tyle zapiski w notatniku wykonane były ołówkiem, dziś już nieco rozmazanym.
Dziś chcielibyśmy zaprezentować zdjęcia – wysyłane także w formie kartek pocztowych, a związane z osobą ostatniego właściciela gospody zum Deutschen Haus – Fritza Hanke. Jak już udało się wcześniej ustalić urodził się on 16 grudnia 1887 r. w Walimiu, jako syn oberżysty Adolfa Hanke. Fritz przejął gospodę na zasadzie dziedziczenia w 1933 r. Oprócz tego otrzymał w gotówce 18 tysięcy marek, kwotę sporą, bo zbliżoną do rocznych obrotów gospody, które wynosiły około 25 tysięcy marek. Z tych 18 tysięcy połowę ojciec Fritza zapisał w testamencie jego siostrze, którą Fritz miał obowiązek spłacić.
– Gospoda, która w źródłach z 1935 r. opisana była jako istniejąca od wielu dziesiątek lat, cieszyła się w Walimiu dużą renomą i mając spory ruch. Odbywały się w niej bardzo często między innymi spotkania i posiedzenia różnego rodzaju związków i towarzystw z terenu Walimia. Posiadamy także informację, że w gospodzie zatrudnieni byli liczni pomocnicy. Ich zatrudnienie w większej liczbie to kolejny dowód na to, że Fritz Hanke świetnie sobie radził w prowadzeniu interesu. Zresztą w połowie lat 30. XX wieku gospoda była tak popularna, że Fritz planował przebudowę – w domyśle powiększenie głównej sali gospody. Czy przed wybuchem wojny zdołał zrealizować te zamierzenia – nie wiemy – ustalił świdnicki historyk Sobiesław Nowotny. Wiadomo, że Fritz Hanke miał żonę i dwoje dzieci (w 1935 r.). W Walimiu, posiadał bardzo dobrą opinię. Był pracowitą i szanowaną osobą, a w prowadzeniu gospody ogromne wsparcie znajdował w żonie. Hanke cieszył się również zaufaniem banków, mając u nich otwarty kredyt, a to z racji uporządkowanej sytuacji finansowej swojej firmy i braku zadłużenia. Warto dodać, że wartość parceli na której znajdowała się gospoda i dom z miejscami noclegowymi wynosiła ok. 25-30 tysięcy marek, a więc całkiem sporo.
Niewiele wiedzieliśmy o życiu Fritza Hanke przed okresem z lat 30. i 40. XX wieku. Przynajmniej częściowe wyjaśnienie przynoszą nam publikowane poniżej zdjęcia z lat 1910-1918.
Na pewno Fritz Hanke w 1910 r. służył w wojsku w garnizonie w Grodkowie (Grottkau) w województwie opolskim, w stacjonującym tam Pułku Artylerii Polowej Clausewitza (I Górnośląski) Nr 21 [Feld-Artillerie-Regiment von Clausewitz (1. Oberschlesisches) Nr. 21].
Świadczą o tym trzy zdjęcia z tego okresu, ze stemplami pocztowymi z tej miejscowości. Pierwsze (Foto 1) wysłał do narzeczonej – Gertrude Górski (Polki?!), mieszkającej w Strzałkowicach (Ober-, Nieder Schutzendorf), leżących obecnie w w gminie Ruja w powiecie legnickim. Na odwrocie zdjęcia zamieścił adnotacją: Jesteśmy trzema, wesołymi braćmi. Głowa do góry, pierś do przodu. Żaden człowiek nas teraz nie rozpozna, tak fajnie wyglądamy. Pozdrawiam Cię serdecznie. Twój Fritz.
Na kolejnym zdjęciu (Foto 2) widać Fritza siedzącego w atelier fotograficznym z kolegami, w galowym mundurze, a zdjęcie wykonano z okazji świąt Bożego Narodzenia lub Wielkanocy. I tu na odwrocie zachowała się notatka: Zdrowych i wesołych świąt dla Ciebie Gertrudo. Twój Fritz. Czyżby jednak Fritz coś na rozrabiał? W post scriptum czytamy bowiem: Czy się tak bardzo na mnie gniewasz, że w ogóle do mnie nie piszesz? Zagniewanie Gertrude chyba nie mogło być duże, bo ostatecznie została żoną Fritza. Na pewno przed 1916 r. przyjechała do niego na Górny Śląsk i wyszła za mąż. Zamieszkała w powiecie pszczyńskim (niestety nazwa miejscowości jest zamazana i nie do odczytania na kartce), gdzie Fritz pisał do niej kartki „z 1000 pocałunków” (patrz galeria).
Kolejne zdjęcie (Foto 3) z tego okresu lub z pierwszych miesięcy I wojny światowej (Fritz wydaje się nieco starszy) – niestety bez żadnej adnotacji na odwrocie udowadnia, że Fritz był rzeczywiście artylerzystą z 21. Pułku Artylerii Polowej z Grodkowa. Na jego naramiennikach widać dokładnie cyfrę 21 oznaczającą numer pułku, podobnie zresztą jak i na hełmie, który oddał na chwile stojącemu obok marynarzowi, a sam założył jego czapkę. W sumie widać ze zdjęcia, że panowie byli w świetnych humorach.
Kolejne zdjęcia, które prezentujemy w galerii poniżej pochodzą już z okresu I wojny światowej. Nie wszystkie miejsca pokazane na zdjęciach zidentyfikowaliśmy (tu liczy na pomoc Czytelników ŚPH). Na części z nich nie ma żadnych podpisów pozwalających na identyfikację, charakterystyczne jest jednak, że oprócz zdjęć ze scenkami rodzajowymi pokazującymi żołnierskie życie na froncie, kilka zdjęć pokazuje zniszczenia dokonane przez niemiecką artylerię, a lakoniczne adnotacje na odwrocie zdjęć Fritza Hankego pokazują, że był chyba na pewien sposób dumny, ze skuteczności niemieckiej artylerii.
Tylko na jednej kartce pocztowej (Foto 4), pisanej do ojca Adolfa Hanke, odnajdujemy dłuższą korespondencję następującej treści: Francja 16.9.1914 r. Drodzy Rodzice i Przyjaciele. Jeszcze do teraz jestem dzięki Bogu zdrowy. Tutaj nadal dzieje się bardzo źle. Jeszcze jakby przed zimą wojna miała zostać przerwana. Proszę wyślij mi parę wełnianych, grubych skarpet i jeszcze częściej piszcie do mnie. Jak wygląda sytuacja w Rosji? Co nowego dzieje się w domu? Francuz to jest bardzo podstępny człowiek. Proszę spełnij moje życzenia. Miejmy nadzieję, że się szybko zobaczymy. W takim razie do widzenia. Pozdrawiam, Wasz syn – Fritz.
Kartka ta przedstawia miejscowość Stenay we Francji (region Grand Est, departament Moza). Trudno dokładnie prześledzić szlak bojowy, jaki ze swoim pułkiem przeszedł w latach 1914-1918 Fritz Hanke, w jakich bitwach uczestniczył. Czy walczył tylko na froncie zachodnim we Francji? Pułk Artylerii Polowej Clausewitza (I Górnośląski) Nr 21 wchodził wówczas w skład 12. Dywizji Piechoty (12. Infanterie-Division, której szlak bojowy zamieszczamy pod galerią ze zdjęciami. A walczyła ona także na froncie wschodnim i we Włoszech. Warto dodać jako ciekawostkę, że na jednym ze zdjęć widać u Fritza Hanke przypiętą do munduru wstążkę świadczącą o tym, że został odznaczony Krzyżem Żelaznym.
Galeria (na czerwono zaznaczono Hankego – kliknij, aby powiększyć)
Andrzej Dobkiewicz&Sobiesław Nowotny
Fundacja IDEA
Szlak bojowy 12. Dywizji Piechoty w skład której wchodził 21. Pułk Artylerii Polowej Clausewitza, w którym służył Fritz Hanke w latach 1914-1918
· 22.8.1914: Rossignol-Tintigny
· 23.8.1914: Les Bulles-Frenois
· 24-29.8.1914: Bitwa nad Mozą
· 25-26.8.1914: Walki wokół Chiers
· 27.8.1914: Inor-Martincourt
· 30-31.8.1914: Przegrupowanie nad Marnę
· 30-31.8.1914: Sommauthe-Vaux-en-Dieulet
· 31.8.-14.9.1914: Pozycja walcząca pod Verdun
· 2-3.9.1914: Bitwa pod Varennes-Montfaucon
· 4-5.9.1914: Przegrupowanie zachód od Verdun i przez Argonne
· 6-12.9.1914: Bitwa pod Vaubecourt-Fleury
· 12.9-19.12.1914: Walki w Szampanii
· 13.9.1914: St. Menehould
· 22-24.9.1914: Walki w Bois de Cheppy i Malancourt
· 27-29.10.1914: Walka o Vauquois
· 20-30.12.1914: Bitwa pod Souain, Perthes-lès-Hurlus i Beauséjour (pierwsza bitwa pod Perthes)
· 31.12.14-7.1.1915: Walka pozycyjna w Szampanii
· 8-13.1.1915: Bitwa pod Perthes-lès-Hurlus i Beauséjour (2. bitwa pod Perthes)
· 14-31.1.1915: Walka w Szampanii
· 1-5.2.1915: Bitwa pod Perthes-lès-Hurlus i Massiges (3. bitwa pod Perthes)
· 6-15.2.1915: Walka na pozycje w Szampanii
· 16-19.2.1915: Bitwa pod Perthes-lès-Hurlus i Beauséjour (4. bitwa pod Perthes)
· 21.2.-20.3.1915: Zimowa bitwa w Szampanii
· 21.3.-18.6.1915: Walka pozycyjna w Szampanii
· 21.6–23.7.1915: Bitwa pod La Bassée i Arras
· 24.7-24.9.1915: Walka o pozycje we Flandrii i Artois
· 25.9.-5.10.1915: Jesienna bitwa pod La Bassée i Arras
· 7.10.15-22.5.1916: Pozycja walcząca w Artois na zachód od Bapaume
· 23.5-23.6.1916: Bitwa nad Sommą
· 19.8-26.9.1916: Walka o pozycje we Flandrii i Artois
· 27.9-21.11.1916: Bitwa nad Sommą
· 25.11.-29.12.1916: Walka na pozycje w Szampanii
· 29.12.16-5.1.1917: Rezerwa OHL i transport na Wschód
· 5.1.-24.5.1917: Walka na pozycji przed Dünaburgiem
· 24.-31.5.1917: Rezerwa OHL i transport na Zachód
· 31.5.-6.6.1917: Rezerwa OHL w dywizji armii „A”
· 9.6.-21.8.1917: Bitwa Flandrii
· 22.8-24.9.1917: Walka o pozycję w Górnej Alzacji
· 25.9–15.10.1917: Marsz na front pod Isonzo
· 3-23.10.1917: Walka na pozycji na Isonzo
· 24-27.10.1917: Przejście przez Alpy Julijskie
· 24.10.1917: Podbój Selisce, Volarje, Karfreit, Robic – walka na przełęczy Luico
· 25.10.1917: Szturm na Kuk i podbój przełęczy Luico
· 25.10.1917: Usunięcie Stol
· 27.10.1917: Zdobycie Cividale
· 28.10.-3.11.1917: Bitwa o Udine
· 30.10.-1.11.1917: Podbój Monte Ragogna
· 30.10.1917: Podbój San Daniele
· 6-7.11.1917: Walki nad przeprawami Livenza
· 11.11.1917: Przejęcie przyczółka Vidora
· 12.11.-10.12.1917: Walka na pozycji na dolnej Piave
· 17.12.17-9.1.1918: Walka na pozycji w Lotaryngii (front zachodni)
· 10.1.-26.2.1918: Walka w Lotaryngii i Wogezach
· 26.2.-15.3.1918: Rezerwa OHL w Niederbronn
· 21-23 marca 1918: Bitwa pod Monchy-Cambrai
· 28.3.1918: Atak na Scarpe
· 7-10.4.1918: Walki między Arras i Albert
· 9-18.4.1918: Bitwa pod Armentières
· 20-30.4.1918: Walka pozycyjna we Flandrii i Artois
· 1-8.5.1918: Walka pozycyjna we francuskiej Flandrii i Artois
· 3.6.-15.7.1918: Walka we francuskiej Flandrii i Artois
· 16.7.-28.8.1918: Wojna na pozycji we Flandrii
· 28.-30.8.1918: Walki przed frontem Ypres-La Bassée
· 31.8.-2.9.1918: Bitwa pod Monchy-Bapaume
· 2.9.1918: Walki pod Dury i Villers lez Cagnicourt
· 3.-26.9.1918: Walki przed linią Zygfryda w 1918 roku
· 27.9-7.10.1918: Bitwa obronna między Cambrai i St. Quentin
· 10-14.10.1918: Walki pod Armentières-Lens
· 15-19.10.1918: Walki między Kanałem Deule a Scheldt
· 20.10.-1.11.1918: Walki przed i na pozycji Hermanna
· 26.10.-4.11.1918: Bitwa pod Valenciennes
· 5.-11.11.1918: Wycofanie z bitwy z pozycji Antwerp-Maas
· 12.11.1918: Ewakuacja okupowanego obszaru i odwrót do Niemiec
7 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!