Na początku marca br. na Świdnickim Portalu Historycznym opublikowaliśmy artykuł Świdnica w huku bomb. W opracowaniu zaprezentowany został nieznany dotychczas raport Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy – RSHA, odnaleziony przez historyka Sobiesława Nowotnego, w którym odnotowano radzieckie naloty na Świdnicę, jakie miały miejsce w lutym i marcu 1945 roku. Pod datą 17 lutego 1945 roku mogliśmy przeczytać m.in.:
Według danych niemieckich w tym dniu miał miejsce tylko jeden nalot, który miał trwać od 13.19 do 15.45. Wydaje się, że tak długie bombardowanie i ostrzał miasta nie mogło mieć miejsca. Raczej są to godziny pierwszego i ostatniego pojawienia się samolotów, które mogły nadlatywać w grupach. Ich liczby jednak w raporcie nie podano. Podczas nalotów w tym dniu zrzucono 55 bomb. Całkowitemu zniszczeniu uległo 8 budynków, 2 zostały średnio uszkodzone, a 6 lekko. Ciężko uszkodzone zostały Koszary Barbary (Barbara Artillerie Kaserne), zlokalizowane pomiędzy obecnymi ulicami Gdyńską, Parkową, Ułańską i Husarską. W wyniku nalotu zginęło 16 osób, w tym 9 mężczyzn, 6 kobiet i 1 dziecko; 30 osób zostało rannych.
Dzięki badaniom archiwów rosyjskich z tego okresu, jakie prowadził nasz współpracownik Bogdan Mucha z Żarowskiej Izby Historycznej, w Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Podolsku pod Moskwą, odnalezione zostały materiały poświęcone temu wydarzeniu, ale od strony rosyjskiej.
Zapisy wydarzeń z 17 lutego 1945 roku znalazł się w zachowanym dzienniku wojennym 6. Pułku Lotnictwa Bombowego (219. Dywizja Lotnictwa Bombowego 4. Korpusu Lotnictwa Bombowego 2. Armia Powietrzna 1. Frontu Ukraińskiego). Informacja mówi o nalocie bombowym, w którym udział wzięło 9 samolotów typu Petliakow Pe-2 (6 samolotów z 2. eskadry i 3 samoloty z 3. eskadry). Bombowce zrzuciły łącznie: 2 bomby burzące typu FAB-250 (waga 250 kg, waga materiału wybuchowego 99 kg, promień rażenia 56 m), 58 bomb burzących typu FAB-100 (waga 100 kg, waga materiału wybuchowego 60 kg, promień rażenia 18 m) oraz 40 bomb odłamkowych typu AO-10 (masa 10 kg, promień rażenia 18 m). Jak informuje źródło:
Bomby uderzyły w cel. W rezultacie uderzenia na północno-wschodnich peryferiach ż.d.st. (ж.д.ст.) powstały dwa silne wybuchy.
W ataku bombowym udział wzięły trzyosobowe załogi maszyn w składzie: 1 samolot – Kozłow, Tolinow, Lenopolskij; 2 samolot – Suminow, Mochnaszkin, Gudowskij; 3 samolot – Szumichin, Sdusiew, Chliunin; 4 samolot – Kegelin, Zomow, Wołkow; 5 samolot – Strugalin, Cyliew, Tuszajew; 6 samolot – Siszdikow, Kalenekij, Szachnjuk; 7 samolot – Kuszergin, Tasiorgin, Oszanin; 8 samolot – Karaszyszew, Tietruchin, Zubko; 9 samolot – Toeljakow, Wlazin, Szaikin.
O nalocie grupy 9 samolotów z 6. Pułku Lotnictwa Bombowego na ważną twierdzę Świdnica (важный опорныи пункт ЩВЕДНИЦ), informuje także kolejny zapis zawarty w dzienniku wojennym 219. Dywizji Lotnictwa Bombowego. Osłonę Pe-2 podczas misji bojowej, stanowiły wówczas 2 samoloty myśliwskie Jakowlew Jak-9 z 728. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego (256. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego 5. Korpus Lotnictwa Myśliwskiego 2. Armia Powietrzna 1. Front Ukraiński). Samoloty tego samego pułku (w liczbie 9 myśliwców Jak-9) osłaniały również bombowce, które nad Świdnicą pojawiły się tego samego dnia 1945 o godz. 15:25. Według zapisu widniejącego w dzienniku wojennym 35. Pułku Lotnictwa Bombowego, 8 samolotów Pe-2 zrzuciło następujący ładunek: 64 bomby burzące typu FAB-100, 60 bomb odłamkowych typu AO-10, 12 bomb odłamkowych AO-25 (rodzaj 25-20 lub M1/M2 lub M13 – przerobione z pocisków artyleryjskich). Wystrzelono także 700 sztuk amunicji kal. 7,62 mm (karabin SzKAS) oraz 1800 sztuk amunicji kal. 12,7 mm (Berezin UBS).
Dokumentacja przechowywana w Centralnym Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej, dotycząca wyżej wymienionych jednostek lotniczych, nie odnotowuje informacji o pozostałych nalotach na Świdnicę z lutego i marca 1945 roku, o których jest mowa w niemieckim raporcie RSHA.
W rosyjskich zasobach archiwalnych brak niestety dziennika wojennego 38. Pułku Lotnictwa Bombowego. Być może samoloty tego pułku również brały udział w nalotach na Świdnicę. Jedynie w dzienniku wspomnianego 728. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego pod datą 1 marca 1945 roku, odnaleźć można ogólną informację, że samoloty myśliwskie tej jednostki osłaniały samoloty bombowe Pe-2 biorące udział w bombardowaniu „ЩВЕДНИЦ” – Świdnicy.
W archiwach odnalezione zostały także informacje na temat dwóch pilotów, którzy wzięli udział w nalocie bombowym na Świdnicę w dniu 17 lutego 1945 roku.
Major Walentin Georgiewicz Kozłow. Urodził się 20 sierpnia 1917 roku w Aleksandropolu (obecnie Gyumri, Armenia). Po ukończeniu sześciu klas szkoły podstawowej pracował w kopalni w Lenińsku-Kuźnieckim (region Kemerowski). Później po ukończeniu fabrycznej szkoły czeladniczej pracował jako operator dźwigu w Kuźnieckiej Hucie Żelaza i Stali, a później został instruktorem wychowania fizycznego. W 1939 roku został powołany do służby w Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. W 1940 roku ukończył Nowosybirską Wojskową Szkołę Pilotów Lotniczych. Od czerwca 1941 roku na froncie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Już 25 czerwca 1941 roku został zestrzelony, a jego samolot spadł na bagna. Został uratowany przez okolicznych mieszkańców i wysłany do szpitala. W czasie wojny został trzykrotnie ranny. Do kwietnia 1945 roku w stopniu majora dowodził eskadrą 6. Pułku Lotnictwa Bombowego w 219. Dywizji Lotnictwa Bombowego (4.Korpusu Lotnictwa Bombowego / 2. Armia Lotnicza / 1. Front Ukraiński). W tym czasie wykonał 170 lotów bojowych w celu bombardowania przeciwnika, zadając mu ciężkie straty oraz wiele lotów rozpoznawczych. Dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 27 czerwca 1945 roku za „wzorowe wykonanie misji bojowych dowództwa na froncie przeciwko niemieckim najeźdźcom oraz okazaną przy tym odwagę i heroizm” otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego z Orderem Lenina i medalem Złotej Gwiazdy (numer 7578). Po zakończeniu wojny nadal służył w Armii Radzieckiej. W 1954 roku ukończył Wyższe Kursy Zaawansowane dla Oficerów. W 1956 roku został przeniesiony do rezerwy. Mieszkał i pracował w Essentuki. Zmarł 17 września 1993 roku, został pochowany w Essentuki. Odznaczony ponadto: trzy Ordery Czerwonego Sztandaru (5.12.1941, 5.11.1942, 29.05.1945) Order Aleksandra Newskiego (21.09.1943), dwa Ordery Wojny Ojczyźnianej I stopnia (29.07.1943, 11.03.1985), Order Czerwonej Gwiazdy (5.11.1954), Medal „Za odwagę” (20.06.1949) oraz szereg innych medali.
Pułkownik Wiktor Iwanowicz Eroszenko. Urodził się 9 marca 1921 roku w Eupatorii. Otrzymał niepełne wykształcenie średnie. W 1937 roku został powołany do służby w Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej. W 1938 roku ukończył Wojskową Szkołę Lotniczą Kachin. Uczestniczył w wojnie radziecko-fińskiej, odbył 47 lotów bojowych. Od pierwszych dni Wielkiej Wojny Ojczyźnianej – na jej frontach. Później został przeszkolony na bombowcu nurkującym Pe-2, a w marcu 1942 roku został wysłany na Front Wołchowski. Podczas jednej z akcji bojowych samolot Eroszenki został zestrzelony, dwóch członków jego załogi zginęło, a sam dowódca został ciężko ranny, ale udało mu się wyskoczyć ze spadochronem. Później brał udział w walkach powietrznych nad Polską i Niemcami. Do maja 1945 roku mjr Wiktor Eroszenko był pilotem-inspektorem techniki pilotowania i teorii lotu oraz zastępcą dowódcy 35. Pułku Lotnictwa Bombowego w 219. Dywizji Lotnictwa Bombowego (4. Korpusu Lotnictwa Bombowego / 2. Armia Lotnicza / 1. Front Ukraiński). W tym czasie wykonał 205 lotów bojowych, wziął udział w 12 bitwach powietrznych, zestrzeliwując 3 niemieckie myśliwce. Dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR z 27 czerwca 1945 roku za „wzorowe wykonywanie zadań dowodzenia oraz wykazanie odwagi i bohaterstwa w bitwach z niemieckimi najeźdźcami” otrzymał tytuł Bohatera Związku Radzieckiego z Orderem Lenina i medalem Złotej Gwiazdy (numer 7880). Po zakończeniu wojny Eroszenko nadal służył w Armii Radzieckiej. W 1952 roku ukończył Wyższą Szkołę Sił Powietrznych. W 1961 roku w stopniu pułkownika został przeniesiony do rezerwy. Mieszkał w Symferopolu, pracował w lotnictwie cywilnym. Zmarł 6 grudnia 1980 roku, został pochowany w Alei Bohaterów w Eupatorii. Odznaczony ponadto: dwa Ordery Lenina (3.11.1942, 27.06.1945), Order Rewolucji Październikowej, dwa Ordery Czerwonego Sztandaru (15.02.1945, 15.06.1945), Order Wojny Ojczyźnianej I stopnia (16.02.1943), dwa Ordery Czerwonej Gwiazdy (22.02.1941, 3.11.1953) oraz szereg innych medali.
219. Dywizja Lotnictwa Bombowego w latach 1942-1945
219. Dywizja Lotnictwa Bombowego została utworzona rozkazem Ludowego Komisariatu Obrony ZSRR nr 0085 z dnia 7 maja 1942 roku według stanu 015/145 na bazie dowództwa i jednostek Sił Powietrznych 9. Armii. Dyslokacją formacji było lotnisko Szmidta (23 km na południe od Woroszyłowgradu). Dowódcą dywizji został pułkownik Iwan Terentiewicz Batygin (od 5.07.1942 do 15.02.1943 r.). 22 maja 1942 roku dywizja została skierowana do walki w ramach 4. Armii Lotniczej Frontu Południowego, biorąc udział w operacji charkowskiej. Pułki dywizji stacjonowały na lotniskach na południe i południowy wschód od Woroszyłowgradu: Szmidta, Krasnodon i Budionnowka. Podczas walk obronnych sił lądowych, jednostki dywizji brały udział w niszczeniu zmechanizowanych jednostek Wehrmachtu na froncie południowym wzdłuż linii rozciągającej się od Dońca Siewierskiego do Taganrogu. Oprócz głównych zadań bombardowania oddziałów wroga, dywizja wykonywała również loty rozpoznawcze. W sumie w okresie od 22 maja do 10 lipca dywizja wykonała 618 lotów bombowych i 503 lotów rozpoznawczych. Po wycofaniu się oddziałów Armii Czerwonej, od 11 lipca część dywizji została przeniesiona na lotniska Bielaja Kalitwa i prowadziła misje bojowe w rejonie Millerowa i wsi Czernyszewskaja. Od 13 lipca jednostki dywizji zostały przeniesione na lotniska w rejonie wsi Konstantinowskaja i przeprowadziły misje bojowe na terenie wsi Morozowska i Czernyszewska. 16 lipca pułki dywizji zostały przeniesione na lotniska w rejonie wsi Nowozołotowskaja (obecnie rejon semikarakorski obwodu rostowskiego), a później w rejon Wierbljud (obecnie miasto Zernograd), skąd zaczęły atakować zmechanizowane kolumny wroga i przeprawy na rzece Don na terenach wsi Nikołajewskaja, Konstantinowskaja i Razdorskaja. Prowadzono także rozpoznanie lotnicze na rzecz Frontu Południowego. Od 25 lipca pułki dywizji wzięły udział w bitwie o Kaukaz, operując od 27 lipca – z lotnisk w regionie Bielaja Glina, od 30 lipca – z lotnisk w regionie Izobilno-Tishchenskaya, od 2 sierpnia – z lotnisk w regionie Pietrowskoje, od 4 sierpnia – Archangielskoje, od 8 sierpnia – Mozdok. Z tych lotnisk jednostki dywizji wykonywały zadania polegające na uderzaniu w nieprzyjacielskie kolumny zmechanizowane i przekraczające rzekę Don, w rejonie Kanału Manycza i Batajska.
Od 10 sierpnia dywizja nie prowadziła działań bojowych, została przeniesiona na lotniska w rejonie Tułatowa, a 11 sierpnia – w rejon Groznego. W okresie działań wojennych od 11 lipca do 11 sierpnia 1942 roku, przy ciągłym wycofywaniu jednostek lądowych i przenoszeniu na nowe lotniska, dywizja wykonała 305 lotów bombowych i 228 lotów rozpoznawczych. W drugiej połowie sierpnia i we wrześniu 1942 roku pułki dywizji przeprowadziły 3897 lotów bojowych (od 12 do 25 sierpnia 1206 lotów) i rozbiły wrogie ugrupowanie w rejonie Chołodniensko-Mozdok, zadając mu szczególnie duże straty w okolicach Gizel i Ardon. Loty bojowe prowadzono również w okolicy Groznego, niszcząc wrogie czołgi, artylerię, siłę żywą oraz przeprawy w rejonach Iszczerskaja, Mozdok, Sowietskaja, Prochladnyj, Malka, Kuba, Baksan. W trakcie walk dywizja otrzymała uzupełnienie w postaci samolotów Pe-2 dla 366. Pułku Lotnictwa Bombowego. Osłonowy 926. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego (od 13 sierpnia) otrzymał samoloty Ławoczkin ŁaGG-3. Natomiast 288. Pułk Lotnictwa Bombowego został przeniesiony do 216. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego. W okresie od 1 września do 16 września jednostki dywizji zniszczyły przeprawy i obiekty przeprawowe przez rzekę Terek na południe od Mozdoku. W październiku i listopadzie 1942 roku dywizja zaatakowała wroga w rejonie Mozdoka, na wschód od Władykaukazu i na północnym brzegu rzeki Terek w rejonie wsi Iszczerskaja. W tym okresie zrealizowano 1222 lotów bombowych, 1000 lotów myśliwskich i 1121 lotów rozpoznawczych. Zniszczono przy tym 138 samolotów wroga, 250 czołgów, do 2000 pojazdów, 8 wagonów kolejowych, do 200 zbiorników z paliwem, 15 składów amunicji, do 80 punktów artylerii, 25 punktów artylerii przeciwlotniczej, 7 przepraw. Zabitych zostało do 10 000 żołnierzy i oficerów wroga. W późniejszych działaniach na Półwyspie Tamańskim, dywizja uderzała w stacje kolejowe, przeprawy, mosty i skupiska wrogich pojazdów, niszcząc sprzęt i siłę roboczą wroga. W tym okresie wykonano 1130 lotów bombowych, 900 lotów myśliwskich i 103 lotów rozpoznawczych. Myśliwce dywizji zniszczyły 128 samolotów wroga w bitwach powietrznych. W bombardowaniach zniszczonych zostało do 200 pojazdów, do 50 sztuk artylerii, 25 bunkrów, 15 składów amunicji, 4 przeprawy i 2 mosty w okolicach Kanglj i Sosyk, do 80 wagonów kolejowych z wyposażeniem wojskowym. Zabitych zostało do 1500 żołnierzy oraz oficerów wroga. Dalsze loty bojowe prowadzono od początku 1943 roku. W sumie od momentu powstania do 25 lipca 1943 roku dywizja wykonało: 9231 lotów bojowych, z czego 2171 – rozpoznawcze, 2627 – bombowych dla niszczenia jednostek zmechanizowanych wroga, 356 – bombowych dla niszczenia mostów i przepraw, 74 – bombowych dla niszczenia lotnisk, 248 – bombowych dla niszczenia obiektów kolejowych, 946 – bombowych podczas bitew, 1509 – lotów myśliwskich do eskortowania bombowców, 338 – lotów do osłony wojsk lądowych. Przeprowadzono łącznie 285 bitew powietrznych, zestrzelono 312 samolotów wroga oraz dalszych 52 zniszczono na ziemi. Od 15 lutego 1945 roku aż do końca wojny, dowódcą dywizji był pułkownik Piotr Nikołajewicz Anisimow. We wrześniu 1943 roku dywizja została przeniesiona z 4. Armii Lotniczej, uzupełniona trzema pułkami bombowymi i włączona do 4. Korpusu Lotnictwa Bombowego (w 1945 roku 1. Front Ukraiński, 2. Armia Powietrzna). W ramach korpusu dywizja brała udział w proskurowsko-czerniowieckiej, lwowsko-sandomierskiej, sandomiersko-śląskiej, berlińskiej i praskiej. W styczniu 1945 roku za wyróżnienie w operacji sandomiersko-śląskiej dywizji nadano honorowy tytuł „Częstochowa”. Za pomyślne wykonanie zadań dowodzenia dywizja otrzymała Ordery Suworowa II stopnia i Kutuzowa II stopnia. Podczas działań bojowych prowadzonych w 1945 roku, w skład dywizji wchodził: 6., 35., 38. Pułk Lotnictwa Bombowego z samolotami Petliakow Pe-2.
Szlak bojowy 219. Dywizji Lotnictwa Bombowego
● 22 maja 1942 – 29 maja 1942 – operacja charkowska
● 28 czerwca 1942 – 24 lipca 1942 – operacja Woroneż-Woroszyłowgrad
● 7 lipca 1942 – 24 lipca 1942 – operacja Donbas
● 25 lipca 1942 – 4 lutego 1943 – operacja północnokaukaska
● 6 sierpnia 1943 – 17 sierpnia 1942 – operacja Armawir-Majkop
● 1 września 1942 – 28 września 1942 – operacja Mozdok-Malgobek
● 25 października 1942 – 12 listopada 1942 – operacja Nalczyk-Ordżonkidze
● 9 lutego 1943 – 24 maja 1943 – operacja krasnodarska
● kwiecień 1943 – czerwiec 1943 – bitwy powietrzne nad Kubaniem
● 24 grudnia 1943 – 14 stycznia 1944 – operacja żytomiersko-berdyczowska
● 24 stycznia 1944 – 17 lutego 1944 – operacja korsuńsko-szewczenkowska
● 27 stycznia 1944 – 11 lutego 1945 – operacja równeńsko-łucka
● 4 marca 1944 – 17 kwietnia1944 – operacja płaskurowsko-czerniakowska
● 13 lipca 1944 – 29 sierpnia 1944 – operacja lwowsko-sandomierska
● 12 stycznia 1945 – 23 lutego 1945 – operacja sandomiersko-śląska
● 3 lutego 1945 – 30 marca 1945 – operacja dolnośląska
● 15 marca 1945 – 31 marca 1945 – operacja górnośląska
● 16 kwietnia 1945 – 8 maja 1945 – operacja berlińska
● 6 maja 1945 – 11 maja 1945 – operacja praska
Sylwetka samolotu Jakowlew Jak-9 (w osłonie bombowców Pe-2 nad Świdnicą). Jesienią 1942 roku jeden z egzemplarzy myśliwca Jakowlew Jak-7B wyposażono w nowy płat o mniejszej rozpiętości i innych końcówkach, drewniane dźwigary zastąpiono metalowymi. Powstała na jego podstawie wersja seryjna miała nosić oznaczenie Jak-7DI. Ostatecznie uznano, że po zmianie płata powstał nowy samolot i oznaczenie zmieniono na Jak-9 z silnikiem M-105PF o mocy 868 kW (1180 KM). W 1943 roku powstał Jak 9D, samolot myśliwski dalekiego zasięgu uzbrojony w 1 karabin maszynowy UB kal. 12,7 mm i działko SzWAK kal. 20 mm. Samolot w celu zwiększenia zasięgu wyposażono w dwa dodatkowe zbiorniki paliwa. W tym samym roku opracowano myśliwską wersję przechwytującą Jak-9L, która była uzbrojona w 1 karabin maszynowy SzKAS kal. 7,62 mm i 1 karabin maszynowy UBS kal. 12,7 mm. W 1944 roku opracowana została wersja dalekiego zasięgu Jak-9DD, przeznaczona do eskortowania o zwiększonym zasięgu do 2285 km przez podwieszenie 6 dodatkowych, odrzucanych w locie zbiorników paliwa. Również w 1944 roku do produkcji wszedł model myśliwski Jak-9U, całkowicie metalowy, napędzany przez silnik rzędowy WK-107A o mocy 1178 kW (1600 KM). Uzbrojenie samolotu stanowiły 2 karabiny maszynowe UBS kal. 12,7 mm, 1 działko SzWAK kal. 20 mm oraz 4 niekierowane pociski rakietowe RS-82. Po za wersjami myśliwskimi produkowane były m.in. wersje szturmowe jak Jak-9K (1943 r.) przystosowany do atakowania celów morskich, wyposażony w działko NS-45 kal. 45 mm, Jak-9T (1943 r.) przystosowany do zwalczania czołgów i niszczenia umocnień, uzbrojony w 1 karabin maszynowy UBS kal. 12,7 mm i 1 działko NS-37 kal. 37 mm oraz myśliwsko-bombowy Jak -9B z 1943 roku, uzbrojony w 3 karabiny maszynowe kal. UB 12,7 mm oraz 4 bomby 100 kg lub 4 kasety z 32 małymi bombami przeciwpancernymi o masie 1,5 kg PTAB w każdej.
Bogdan Mucha (Żarowska Izba Historyczna)
13 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!