Goczałków Górny (niem. Kohlhöhe) należy do rzędu najpóźniej lokowanych wsi powiatu świdnickiego. Powstał dopiero w 1615 r. jako przysiółek Goczałkowa, dzięki staraniom Georga Friedricha von Schliewitza, który wybudował tu dwór i założył folwark. Miejscowość ta leży u południowego podnóża Wzgórz Goczałkowickich. Krzyżuje się tu kilka dróg o całkowicie lokalnym znaczeniu.
W przypadku tej wsi znana jest niemalże kompletna lista jej właścicieli. Niejasne jest jedynie, w jakim roku wieś przeszła z rąk rodziny von Schliewitz na panów von Hertel. Niemniej nastąpić to musiało przed 1646 r., kiedy to jako właściciel Goczałkowa Górnego wspominany
jest Heinrich von Hertel (zm. w 1693 r.), który na dodatek urodził się w tej miejscowości. Po jego śmierci majątkiem administrowała wdowa po nim, Martha von Hertel, z domu von Luttwitz. W 1738 r. tutejszy folwark i związaną z nim wioskę zakupił Gustav Wilhelm von Richthofen. Mieszkał on w Goczałkowie Górnym do 1751 r., po czym przeniósł swą rezydencję do Bartoszówka, niemniej jednak pozostawał właścicielem opisywanej wsi aż do 1755 r.
W latach 1755-95 Goczałków Górny był własnością Carla Ludwiga barona von Richthofena,
następnie w latach 1795-1808 Samuela barona von Richthofena. Po śmierci tego ostatniego majątkiem administrowała wdowa po nim, która de domo była księżniczką von Hollstein-Beck. W 1785 r. na terenie wsi znajdowały się rezydencja szlachecka (wspomniany wcześniej dwór), 1 folwark oraz 1 wiatrak. Mieszkało tu wówczas 22 zagrodników i 77 ludzi. Wszyscy mieszkańcy wsi byli bez wyjątku wyznania ewangelickiego. Do wioski należał w owym czasie mały przysiołek złożony z dwóch domów, który nazywano „Sanderwald” bądź „Sannerhausen”. Stała tu również karczma, której właściciel zobowiązany był do wyszynku piwa, pochodzącego ze Strzegomia (sytuacja taka trwała do 1810 r.).
O charakterze prowadzonej tu gospodarki folwarcznej świadczy zapisek pochodzący z 1785 r., iż „dominium posiada spore obszary leśne, zaś grunta rolne stanowią żółtawą, łupkową ziemię, po części martwą, przynoszącą bardzo kiepskie dochody”. Potwierdzają go informacje z wcześniejszego okresu, mianowicie z 1726 r., kiedy to obciążenia podatkowe z majątku w Goczałkowie Górnym szacowano na zaledwie 248 talarów, zaś chłopstwa na 427 talarów. W 1827 r. majątek przejął w drodze dziedziczenia Friedrich Carl baron von Richthofen. W tym czasie na terenie wsi oprócz ewangelików mieszkali już katolicy, którzy pod względem administracyjnym należeli do parafii miejskiej w Strzegomiu. Ewangelicy należeli do parafii w Rogoźnicy, lecz posiadali własną szkołę wyznaniową na terenie wsi, istniejącą jedynie dzięki legatom rodziny von Richthofenów. Pod względem sądowniczym wieś podlegała pod sąd miejski w Świebodzicach, lecz w przypadku lżejszych przewinień za sprawy sądownicze odpowiedzialny był sołtys i dwóch ławników, wyznaczanych każdorazowo przez właściciela ziemskiego. W 1845 r., po reformach Steina i Hardenberga, na terenie Goczałkowa Górnego osiadają rzemieślnicy i handlarze. Tych ostatnich mieszkało tu czterech. W tym czasie przebywało tu 292 mieszkańców, z czego 15 było wyznania katolickiego. Na terenie wsi oprócz zabudowań dworskich stał w tym czasie wspominany wcześniej wiatrak, nowością natomiast była gorzelnia. Rodzina von Richthofenów z myślą o większej dochodowości swego majątku założyła tu cegielnię, która wypalała rocznie 107 tys. cegieł. Na folwarku hodowano 700 merynosów. W 1870 r. jako właściciel Goczałkowa Górnego wymieniany jest Ulrich Carl baron von Richthofen, znany w owym czasie profesor prawa w Berlinie. Był on wielokrotnie wybieranym posłem do niemieckiego Reichstagu. Areał rolny majątku wynosił w owym czasie 2026 mórg i przynosił dochód rzędu 4508 talarów rocznie. W jego czasach majątek w Goczałkowie Górnym przeżywał swój „złoty wiek”. W majątku hodowano 31 koni, 100 wołów, 24 krowy, 1900 owiec i 22 świnie.
W 1886 r. obszar dworski w Goczałkowie Górnym obejmował 665 ha, z czego 441 ha przypadały na pola uprawne, 24 ha na łąki, 199 ha na tereny leśne, zaś 1 ha na zabudowania dworskie i gospodarcze. Ostatnim właścicielem wsi był dr prawa Carl baron von Richthofen, pan na Konarach. Jego administratorem dla Goczałkowa Górnego był Harald baron von Richthofen. Warto dodać, iż w okresie II wojny światowej na terenach wsi znajdowała się składnica amunicji dla niemieckiej Luftwaffe, określana kryptonimem „Luftmuna”, uznawana przez niektórych historyków za największą w Europie. Część jej terenów zajęła Po II wojnie światowej jednostka Wojska Polskiego (obecnie zlikwidowana).
Sobiesław Nowotny
5 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!