Press "Enter" to skip to content

Gogołów – historia miejscowości do 1945 r.

Spread the love

Gogołów należy do wsi założonych, bądź przejętych w XII wieku przez zakon augustianów regularnych. Jako posiadłość klasztorna wieś wspominana jest już w dokumencie z 1193 r. Nazwa tej miejscowości, jak twierdził niemiecki historyk Radler, pochodzi od łacińskiego wyrazu „cuculla”, co oznacza „mnisi kaptur”, „kapuzę”, którą nosili w dawnych wiekach augustianie. W rzeczywistości pochodzi ona od słowiańskiego słowa „gogol”, dawnego określenia na dziką kaczkę.

Pałac w Gogołowie (stan 2017 r.)

Ze względu na to, iż posiadłości augustianów w tym rejonie były bardzo rozległe, zaś naj­bliższy kościół znajdował się w Sobótce Górce, dlatego też w opat klasztoru NMP „na Piasku” we Wrocławiu postanowił wznieść świątynię w Gogołowie. Tutejszy kościół wspomina się po raz pierwszy źródłowo 16 czerwca 1219 r. Biskup wrocławski Wawrzyniec podarował temu kościołowi dziesięciny z kilku wiosek leżących w okolicach Niemczy. Tutejsza świątynia pw. św. Marcina cieszyła się sporą renomą, skoro w październiku 1247 r. książę Bolesław II podarował na potrzeby jej oświetlenia dochody ze swej karczmy, stojącej w Gogołowie. Warto w tym miej­scu dodać, iż klasztor augustianów zachował prawo patronackie nad kościołem w Gogołowie do 1810 r., następnie przeszło ono na rzecz państwa pruskiego.

Kiedy przeniesiono wieś na pra­wo niemieckie, nie wiadomo; nastąpić to jednak musiało najpóźniej w I poł. XIII. Obszar Go­gołowa wymierzono na około 650 ha, z czego kościół, podniesiony w XIV w. do rangi parafial­nego, otrzymał dwa łany, tj. około 50 ha. Najpóźniej w XIV w. władztwo gruntowe nad wioską przeszło w ręce rycerskie. Nowi właściciele wsi – być może członkowie dawnej rodziny sołty­sów dziedzicznych – przyjęli nazwisko od swej posiadłości. Nazywali się rycerzami von Goglau i nabywali majątki także w innych okolicach Śląska. W II poł. XIV w. majątek w Gogołowie należał do Ulricha Schwoba, patrycjusza świdnickiego. W tej roli w późniejszym czasie wystę­pują w źródłach również inne rody, znane z historii Świdnicy, m. in. von Naschwitz, von der Friese.

Wejście do pałacu (stan 2017 r.)

W XV w. wieś znajdowała się w rękach rodziny von Schellendorf, znanej między innymi z udziału w wojnach husyckich i osławionej ze względu na zajmowanie się raubritterstwem. Po Schellendorfach nastąpili rycerze von Nimptsch, później około 1548 r. wieś przejęła rodzina von Hohberg und Buchwald. Jej przedstawiciele byli właścicielami tutejszego majątku aż do 1945 r. Warto dodać, iż przez krótki czas (w okresie XVI w.) współwłaścicielami wsi byli człon­kowie szeroko rozgałęzionej na Śląsku rodziny von Zedlitz. We wnętrzu kościoła w Gogołowie zachowały się epitafia należące do członków tego rodu. W I połowie XVI wieku większość mieszkańców Gogołowa przyjęła naukę reformacyjną w luterańskiej odmianie. Tutejszy kościół pozostawał ewangelicki do 21 marca 1654 r., kiedy to został oddany katolikom. Ewangelicy uczęszczali odtąd na nabożeństwa do Kościoła Pokoju w Świdnicy. Jeszcze w II poł. XVII w. we wsi mieszkało zaledwie trzech katolików.

Wieś uległa spustoszeniu w okresie wojny trzydzie­stoletniej. Nie uszanowano w owym czasie nawet cmentarza; jeszcze w 1667 r. wspomina się, „że groby są tu otwarte i zrujnowane, a przejeżdżało się po nich wozami”. Według opisu z 1785 r. we wsi mieszkało 12 bogatych chłopów (kmieci), 15 zagrodników, 21 chałupników, łącznie 264 mieszkańców. Wieś składała się z trzech folwarków i przysiółka, nazywanego kolonią.

Kartusz z herbem nad wejściem do pałacu (stan 2017 r.)

W 1845 r. we wsi mieszkało 482 osoby (w tym 46 osób wyznania katolickiego). Po wprowa­dzeniu reform Steina i Hardenberga na terenie wsi osiedliło się 16 rzemieślników i 3 kramarzy. Stał tu również wiatrak, którego podstawa zachowała się do dnia dzisiejszego. Majątek w Go­gołowie nastawiony był na hodowlę owiec merynosów (w 1845 r. było tu stado liczące 1130 sztuk).

W 1909 r. we wsi uroczyście obchodzono jubileusz 700-lecia istnienia kościoła pw. św. Marcina. Dziś wiemy, iż dokument fundacyjny, wydany rzekomo przez księcia Henryka I Brodatego, jest fałszerstwem. Niemniej uroczystości te miały charakter ponadwyznaniowy, a właściciele majątku, będąc ewangelikami, wydali ucztę dla wszystkich mieszkańców wsi. Nie sposób nie wspomnieć przy okazji, iż tutejszy pałac należał do najpiękniejszych w okolicy. Jego początki sięgają czasów lokacji wsi. Według niepotwierdzonej źródłami tradycji, miał być dworkiem myśliwskim książąt świdnicko-jaworskich. Od XIV w. pełnił funkcję rezydencjonal­ną dla właścicieli wsi. Obecnie częściowo zrujnowany.

Sobiesław Nowotny

9 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Mission News Theme by Compete Themes.