Prezentujemy trzecią część artykułu z XIX-wiecznej gazety wydawanej w Strzegomiu – Striegauer Wochenblatt, a poświęconej… historii Polski. Pierwsze dwie części znajdą Państwo tutaj: Historia Polski wg Niemców (cz. 1), Historia Polski wg Niemców (cz. 2).
W trzeciej części redaktor Schmidt krótko opisał początki dynastii Jagiellonów oraz spokrewnionych z nimi Wazów.
„Z jej małżeństwem [Jadwigi] rozpoczyna się druga sławna dynastia Polski – Jagiellonowie. Jagiełło, Wielki książę Litwy, jeszcze nie przyjął chrześcijaństwa, ale dzięki odwadze i sprawiedliwości, cnotach kardynalnych odznaczył się w oczach starych narodów. Księżniczka wybrała go i już wkrótce błyszczą wśród książąt północnych. Z niespotykaną jak na swój wiek niewiarygodną wspaniałomyślnością odrzucił tron czeski, z którego lud zrzucił rozwiązłego króla Wacława[1] (Wenzelaus), i złamał potęgę rycerzy niemieckich (deutschen Ritter) [Zakonu Krzyżackiego] na polu bitwy, z wojska w sile 150 000 ludzi pobił 50 000, 11 000 wziął do niewoli a sam Wielki Mistrz wraz ze 1300 rycerzy pozostawił na miejscu bitwy.
Bitwę poprzedzała scena godna uświetnienia przez pędzel mistrza. Aby wywabić wroga z miejsca, kazał Jagiełło niby uciekać swojemu wojsku. Rycerze uważali go już za pokonanego i Wielki Mistrz wysłał mu, jako aluzję do jego losu, dwa krwawe miecze (blutige Schwerdter). „Nasz pan (Unser Herr) – powiedzieli wysłannicy – nie waha się Was zaopatrzyć w broń, aby dodać wam odwagi, ponieważ wkrótce rozpoczniemy bitwę. Jeśli miejsce, na którym obozujecie, jest dla was za wąskie, to możemy się trochę cofnąć, aby dodać wam przestrzeni.” Drwina wywołała czysty gniew polskich wielmożów, Jagiełło przyjął spokojnie miecze i kazał śmiejąc się podziękować Wielkiemu Mistrzowi za tak szybkie oddanie broni. „Przyjmuję je z radością” – powiedział śmiały książę krajów północnych (Nordlandfürst) – one są nieodpartą wróżbą. Będziemy dzisiaj zwycięzcami, nasi wrogowie przekazali nam już swoje szable.” W tej chwili wstał i dał znak do głównego natarcia; wojsko ruszyło z wielkim zapałem; osławiona dyscyplina rycerzy zakonnych nie była w stanie przeciwstawić się naporowi olbrzymiej siły; ich szeregi zostały rozbite a cała jazda zniszczona na polu bitwy. Zniewaga została całkowicie pomszczona.
Po raz pierwszy interesy Polski splotły się z polityką Europy zachodniej. W roku 1571 umarł Zygmunt August, ostatni z rodu Jagiellonów. Tłum książąt spierał się o posiadanie korony; ale zręczność sławnej ale mającej złą opinię Katarzyny Medycejskiej[2] udało się przeprowadzić wybór jej drugiego[3] syna, Henryka, księcia Anjou[4], brata Karola IX[5]. Także teraz sejm był dziwny ze względu na projekt „pacta conventa” lub dużego pisemnego układu którym król Polski wiązał się z z państwem. Dotychczas zadowalano się milczącą lub ustną umową o przestrzeganiu praw i zwyczajów. Jednak doświadczenie nauczyło ostrożności i przez zdanie końcowe pacta conventa ogłoszono teraz wybranego króla, „że, jeśli tylko naruszy przyjęte obowiązki lub układy z narodem, to jego przysięga wierności także natychmiast przestaje obowiązywać”. Korona była dotychczas dziedziczna, ale teraz naród mógł jej odmówić. Od pacta conventa państwo stało się całkowicie krajem wyboru (Wahlreich), jedyny istniejący w Europie przykład i teraz zaczęło się jego nieszczęście.
Jeszcze raz Polska miała cieszyć się krótkim spokojem.
Po opróżnieniu tronu po śmierci Władysława[6] w roku 1648 znaleziono Kazimierza[7], ostatniego potomka rodu Jagiellońskiego[8], w klasztorze, gdzie wstąpił on do zakonu jezuitów. Miłość ludu wyniosła go na tronie i rządził on w państwie rozbitym waśniami i konfliktami religijnymi z umiarkowaniem i mądrością. Kiedy jednak był zmęczony władać berłem, zamienił je na pastorał biskupi w opactwie St. Germain de Pres we Francji[9] i cieszył się tutaj w przytulnej ciszy samotnością i spokojem, do czego skłaniała go natura, a czego na daremnie szukał wśród niespokojnych duchów i szczęku mieczów na tronie swoich ojców.”
W tej części polski czytelnik zwróci uwagę na opis bitwy pod Grunwaldem, a przede wszystkim na opowieść o „dwóch nagich mieczach”, które Schmidt określił jako „blutige Schwerdter” czyli krwawe miecze. Autor krytykuje też wolna elekcję królów po śmierci ostatniego Jagiellona a przede wszystkim pacta conventa i od tego czasu zaczęło się nieszczęście dla Polski.
Marek Żubryd
[1] Wacław IV Luksemburski (ur. 26.02.1361, zm. 16.081419) – król niemiecki 1378-1400 i czeski 1378-1419, książę Luksemburga 1383–1419. Syn Karola IV Luksemburskiego. Podobnie jak ojcu Wacławowi zależało na rozwoju własności wewnątrz własnego rodu, ale brakło mu zdolności i zręczności Karola IV, toteż po śmierci Karola opozycja zaczęła mu grozić detronizacją. Zagrożenie to stało się tym bardziej realne gdy brat stryjeczny króla Jodok z Moraw uwięził go przejściowo (1394). Wreszcie w Oberlahnstein ogłoszono detronizację Wacława jako króla niemieckiego obierając monarchą Ruprechta z Palatynatu. Pod naciskiem arystokracji Wacław wezwał swojego brata Zygmunta do Czech i w Königgrätz (Hradec Kralove) w 1402 roku doszło do popisania układu, na mocy którego Zygmunt przejął faktyczna władzę nad Czechami. Wacław zobowiązał się przekazać mu koronę Czech po swojej śmierci. Theodor Lindner: Wenzel. [in:] Allgemeine Deutsche Biographie (ADB). Band 41, Duncker & Humblot, Leipzig 1896, s. 726–732.
[2] Katarzyna Medycejska, (ur. 13.04.1519 we Florencji, zm. 5.01.1589 w Blois) – księżna z rodu włoskich Medyceuszy. Żona delfina, a następnie króla Francji Henryka II z dynastii Walezjuszów. Jeszcze za życia Zygmunta Augusta Katarzyna zabiegała o uzyskanie tronu polskiego dla swego syna Henryka Walezego, szukając w Polsce sojusznika do walki z Habsburgami. St. Grzybowski, Dzieje Polski i Litwy (1505-1648), [in:] Wielka Historia Polski, pod red. Stanisława Grodziskiego, Jerzego Wyrozumskiego i Mariana Zagórskiego, Kraków 2000, s. 163.
[3] Henryk był czwartym synem Henryka II Walezjusza i Katarzyny Medycejskiej miał niewielkie szanse na tron francuski, dlatego uznano go za dobrego kandydata do tronu Rzeczypospolitej po bezpotomnej śmierci Zygmunta II Augusta.
[4] Henryk Walezy właśc. Edward Aleksander (ur. 19.09.1551 w Fontainebleau, zm. 2.08.1589 w Saint-Cloud) – pierwszy elekcyjny król Polski i wielki książę litewski w latach 1573–1574, od 1574 król Francji jako Henryk III (ostatni władca Francji z dynastii Walezjuszów); wcześniej do 1574 jako członek domu francuskiego: książę Angoulême (od 1551), książę Orleanu (od 1573) i książę Andegawenii (od 1566).
[5] Karol IX (ur. 27.06.1550 w Saint-Germain-en-Laye, zm. 30.05.1574 w Vincennes), książę Orleanu jako Karol Maksymilian, później król Francji 1560–1574 z dynastii Walezjuszów. Był synem króla Henryka II i Katarzyny Medycejskiej, młodszym bratem Franciszka II (1559-1560), po którego śmierci objął tron francuski, i starszym bratem Henryka III (1574-1589). Na jego panowanie przypada początek wojen religijnych we Francji oraz niechlubna noc św. Bartłomieja.
[6] Władysław IV Waza (ur. 9.06.1595 w Łobzowie, zm. 20.05.1648 w Mereczu) – syn Zygmunta III Wazy i Anny Habsburżanki, król Polski i wielki książę litewski w latach 1632–1648, tytularny król Szwecji 1632–1648, formalnie car Rosji w latach 1610–1613, a tytularny do 1634.
[7] Jan II Kazimierz Waza (ur. 22.03.1609 w Krakowie, zm. 16.12.1672 w Nevers) – król Polski i wielki książę litewski w latach 1648–1668, tytularny król Szwecji do 1660 z dynastii Wazów. Syn króla Polski i Szwecji Zygmunta III Wazy i Konstancji Habsburżanki, arcyksiężniczki austriackiej. Przyrodni brat Władysława IV Wazy. Kawaler Orderu Złotego Runa. Abdykował w 1668 roku, przerywając ciągłość dynastyczną. Był ostatnim członkiem rodu Wazów, po kądzieli spokrewnionym z Jagiellonam.
[8] Wazowie spokrewnieni byli z Jagiellonami przez siostrę Zygmunta II Augusta Katarzynę Jagiellonkę, żonę króla Szwecji Jana III Wazy.
[9] Jan II Kazimierz Waza zrzekł się korony 16 września 1668, a 30 kwietnia 1669 wyjechał do Francji, gdzie uzyskał niezwykle dochodowe opactwo Saint-Germain-des-Prés, którego został 76. opatem. Zmarł cztery lata po abdykacji – 16 grudnia 1672.
2 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!