Kolejna zagadka rozwiązana!

Udało się wypełnić kolejną białą plamę w historii Świdnicy i jej topografii.

Dwa lata temu opublikowaliśmy pocztówkę ze zbiorów Sławomira Bogusławskiego, przedstawiającą rysunek bliżej nieznanego pomnika, jaki do 1945 roku znajdował się na terenie Świdnicy (czytaj tutaj: Najsłynniejszy regiment i zagadka). Rysunek przedstawiał pomnik poświęcony poległym żołnierzom najbardziej znanego pułku, który stacjonował od 1808 roku w Świdnicy – Regimentu Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma II Nr.10 (1. Śląski).

Niestety, w dostępnych wówczas źródłach nie znaleziono żadnych informacji na temat tego, kiedy pomnik został wystawiony i gdzie dokładnie się znajdował. Można było przypuszczać, że na terenie dawnych koszar grenadierów (tzw. Czerwone Koszary) pomiędzy obecnymi ulicami Armii Krajowej i Bartosza Głowackiego. Brak jakichkolwiek budynków na rysunku i sporo drzew mogło sugerować również rozwiązanie, że pomnik znajdował się na terenie cmentarza garnizonowego (dziś park Młodzieżowy). Z na wpół zatartego napisu na tej pocztówce udało się odczytać, fragment korespondencji od żołnierza, nadawcy kartki, że: To jest pomnik wojennej odznaki pamiątkowej dla poległych bohaterów z naszego regimentu, odsłonięty 27 sierpnia (…).

Okazało się, że tło pomnika na rysunku było zabiegiem artystycznym i pomnik nie znajdował się na cmentarzu – jak mógł sugerować szpaler drzew, a na terenie wspomnianych koszar. Wiemy to dzięki zdjęciu na pocztówce która „wypłynęła” ostatnio na jednej z aukcji internetowych. To pierwsze znane zdjęcie, na którym pomnik widać w całej okazałości. Wprawdzie jakość zdjęcia nie pozwala odczytać napisów na nim, ale dobrze widoczna jest konstrukcja obelisku. Na podstawie umocowano krzyż z wygrawerowaną literą W (inicjał imienia cesarza Fryderyka Wilhelma II – tytularnego patrona regimentu lub cesarza Wilhelma II Hohenzollerna – ówczesnego władcy panującego). Całość nakryta była zadaszeniem w kształcie pagody, opartej na czterech słupach.

Na pocztówce znajduje się także dokładna data odsłonięcia pomnika – 27 sierpnia 1916 r., która w zakresie daty dziennej i miesięcznej pokrywa się ze wspomnianą korespondencją żołnierza. Zdjęcie na pocztówce przekonuje nas także, że pomnik znajdował się na terenie koszar, gdyż widoczny jest za nim fragment jednego z charakterystycznych budynków koszarowych. Jest to jednak zbyt mały fragment, aby można było ustalić dokładną lokalizację.

I tutaj z pomocą przyszedł nasz współpracownik – Sebastian Kalinowski, który udostępnił nam zdjęcie ze swoich zbiorów, przedstawiające orkiestrę wojskową, pozującą do zdjęcia na terenie wspomnianych koszar. Z lewej strony widoczny jest fragment poszukiwanego przez nas pomnika! A ponieważ kadr jest znacznie szerszy, widać inne budynki, które pozwalają na dokładne określenie usytuowania monumentu. Z prawej strony widoczny jest fragment niewielkiego (zachowanego do dziś) budynku koszarowego – dziś siedziba Powiatowego Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe z adresem: ul. Wałbrzyska 10 (na prezentowanych zdjęciach oznaczony literą B).

W tle widoczny jest także zachowany do dziś budynek na rogu ulicy Wałbrzyskiej i Armii Krajowej z charakterystyczną werandą od strony podwórka, (obecnie mieści między innymi siedzibę Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń – adres: Armii Krajowej 1 (na zdjęciach oznaczony literą A). Budynek przed którym stoi pomnik (zgadza się rozstawienie i kształt okien) posiada dziś adres: Armii Krajowej 12-14, przy czym pomnik zlokalizowany był bliżej obecnego adresu Armii Krajowej 12 (patrz mapka).

Niestety, monument nie zachował się do naszych czasów. Miejsce gdzie się znajdował zajmuje dziś fragment wyasfaltowanego parkingu oraz porośnięty gąszczem samosiejek „trawnik”. Monument został zapewne zniszczony po maju 1945 roku, przez Sowietów, którzy przez kilkadziesiąt lat użytkowali koszary.

Andrzej Dobkiewicz & Sobiesław Nowotny (Fundacja IDEA)

14 LIKES