Ofiary nalotów na Świdnicę

Odnalezione zostały dwa ciekawe dokumenty, które uzupełniają stan badań nad dziejami miasta na początku 1945 r. Są to dwie listy ofiar sowieckich nalotów na Świdnicę pod koniec II wojny światowej.

Dokumentów tych nie uwzględnili w swoich artykułach traktujących o problematyce bombardowań Świdnicy Edmund Nawrocki, który w 1982 r. na łamach „Rocznika Świdnickiego” opublikował artykuł „Świdnica pod koniec drugiej wojny światowej w 1945 roku”. Nie znał ich też niemiecki historyk Horst Adler, zajmujący się dziejami naszego miasta.

Przypomnijmy, że pierwszy większy nalot na Świdnicę miał miejsce 11 lutego 1945 r.. Kwadrans po dwunastej nad miastem pojawiło się kilka samolotów z bombami o niewielkiej masie, które trafiły m.in. w dwa domy przy Westerplatte (nr 9, 11), jeden w Rynku (nr 30), kamienicę przy ulicy Długiej (nr 17), dom przy ulicy Garbarskiej (nr 20) oraz budynki przy ulicy Kazimierza Pułaskiego i Bohaterów Getta (nr 6). Jedna z bomb trafiła w plebanię przy kościele parafialnym uszkadzając ją nieznacznie. Z broni pokładowej ostrzelanych zostało kilka ulic.

Drugi groźny nalot miał miejsce 17 lutego o godz. 13.30. Tym razem bomby trafiły w kamienice i domy przy ulicach: Joachima Lelewela (nr 1), Kliczkowskiej (nr 12), Księcia Bolka Świdnickiego (nr 25) i Romualda Traugutta (nr 4). Bomba dużego kalibru trafiła w stojący przy dworcu kolejowym hotel „Hindenburghof”, który legł w gruzach. Ostrzelany został także sam dworzec i perony, na których zginęło kilkanaście osób, a także ulice: Kolejowa, Ofiar Oświęcimskich, Waleriana Łukasińskiego, Pańska, Siostrzana, Kościelna, Saperów i Kanonierska.

Były to dwa największe naloty sowieckie na miasto, w których łącznie zginęły 62 osoby. Mniejsze naloty pojedynczych samolotów powtarzały się jeszcze kilkukrotnie, m.in. 20 lutego o godzinie 15.50 zrzuconych zostało kilka bomb na zakłady naprawcze taboru kolejowego zrzucono bomby na zakłady naprawcze taboru kolejowego, dzień później bomba trafiła w kamienicę przy ulicy Kazimierza Pułaskiego (nr 63-65), a na początku marca 1945 r. zbombardowana została stacja kolejowa Świdnica Przedmieście i wojskowy transport na niej stojący.

---

Wracając do odnalezionych w archiwach dokumentów ze spisem ofiar dwóch największych nalotów na Świdnicę trzeba stwierdzić, że nie są to tylko suche wykazy zmarłych. Ukazują one, że wśród zabitych byli nie tylko świdniczanie, lecz również uciekinierzy ze wschodnich i północnych terenów Śląska, ludzie z Górnego Śląska, często o polskobrzmiących nazwiskach, jak np. Cholewa czy Warzecha. Zmuszeni często do ucieczki nakazami lokalnego oddziału NSDAP, pieczętują swój los śmiercią w jednym z miast leżących na trasie ewakuacji – w Świdnicy. Wśród zabitych znajdują się również Polacy, którzy zapewne trafili do Świdnicy jako jeńcy bądź robotnicy przymusowi. Ich śmierć jest głupia i bezsensowna, do wyzwolenia pozostało przecież tak niewiele. Poza tym giną „z ręki sojuszników”, bo przecież Sowieci za takich są uważani. Jeden z kolejnych zabitych to Francuz z Paryża Jean Parinaud – prawdopodobnie i on był robotnikiem przymusowym. W tym czasie jego kraj był już wolny od niemieckiego okupanta. Z prezentowanych list nie wynika, czy kolejne osoby zginęły od bomb czy też od kul karabinów zamontowanych w sowieckich samolotach. Jedno jest wszkaże pewne – w obliczu śmierci biedni i bogaci, Niemcy, Polacy i ów Francuz wszyscy byli równi. Tragiczną śmierć poniosły również dzieci.

---

Pierwsza z list zabitych zawiera również adnotacje o miejscu pochówku niektórych osób (czego nie można powiedzieć o drugiej),  i tak na przykład osoby wynotowane pod numerami 5, 12, 13, 14, 15, 16, 22 pochowane zostały na cmentarzu garnizonowym w Świdnicy. Znajdował się on kiedyś między ulicami Kolejową, Wałbrzyską i obecną ul. Armii Krajowej. W tym czasie chowano tu nie tylko żołnierzy i członków ich rodzin, lecz również osoby cywilne. Z pochowanych tu osób tylko jedna była żołnierzem – mianowicie kapral Kowollik. Warto przy okazji zauważyć, że cmentarz ten został zrównany z ziemią w 1973 r., co nastąpiło niezgodnie z ustawą z dnia 31 stycznia 1959 r., która wyraźnie stwierdza, że każdy cmentarz może zostać zlikwidowany dopiero po 40 latach od czasu pochówku ostatniej osoby. Te i wiele innych odstępstw od wymagań ustawowych, które w świetle prawa są zwykłymi przestępstwami i podlegają karze, pozostawmy to jednak do rozpatrzenia innym. Wystarczy, że w tym miejscu zadowolimy się stwierdzeniem, iż z moralnego punktu widzenia są naganne i zbrodnicze.

---

Wracając do naszych dwóch dokumentów warto zauważyć, że podają one również informacje o nalotach z 18, 19, 20 i 21 lutego, o których trudno byłoby znaleźć informacje w dotychczasowej literaturze tematu. Brak na ten temat jakiejkolwiek wzmianki we wspomnianym wcześniej artykule E. Nawrockiego. Wydaje się, patrząc na stosunkowo niską w tych dniach liczbę zabitych, że mamy tu do czynienia nie z nalotami bombowymi, lecz ostrzałem z działek czy też karabinów zamontowanych w samolotach.

Poniżej prezentujemy dwa wspomniane dokumenty, przetłumaczone na język polski.

Lista osób, które zginęły w czasie nalotu lotniczego na miasto Świdnicę dnia 11 lutego 1945 r.

1. Ditmar Scholz (dziecko), urodzony 27 maja 1941 r. we Wrocławiu
2. Heinz Wenzlawe (chłopiec), urodzony 23 października 1931 r. w Wojcicach k/ Oławy
3. Else Weiser, urodzona 24 października 1894 r. we Wrocławiu
4. Paul Hamann, urodzony 26 lipca 1899 r, we Wałbrzychu
5. Joachim Gülzow, urodzony 1 lutego 1929 r. w Strzegomiu
6. Siegfried Schlosser, urodzony 17 lipca 1937 r. we Wrocławiu
7. Werner Barth, urodzony 8 czerwca 1936 r. w Ratajach koło Oleśnicy
8. Anneliese Rump, urodzona 31 lipca 1925 r. w Świdnicy
9. Helene Proboitz, urodzona 24 grudnia 1884 r. w Ślizowie koło Sycowa
10. Emilie Rosenberger, urodzona 1 stycznia 1887 r. w Pogorzale pod Świdnicą
11. Paul Warzecha urodzony 24 stycznia 1881 r. w Kadłubie Turawskim koło Opola
12. Klaus Tscheuschner, urodzony 23 marca 1940 r. w Świdnicy
13. Manfred Cholewa, urodzony 28 listopada 1938 r. w Świdnicy
14. Hans Cholewa, urodzony 15 kwietnia 1940 r. w Świdnicy
15. Erna Cholewa, urodzona 26 marca 1933 r. w Bytomiu na Górnym Śląsku
16. Paul Treiber ze Świdnicy
17. Anna Völkel z domu Ploska, urodzona 5 listopada 1898 r. w Nysie
18. Charlotte Wähner, urodzona 12 kwietnia 1918 r. w Świdnicy
19. Ursula Krause urodzona 14 kwietnia 1937 r. w Świdnicy
20. Helene Pacina z domu Hornig urodzona 28 czerwca 1901 r.
21. Maria Teichmann z domu Rybartsch, urodzona 9 lutego 1879 r. w Kietrzu k/Głubczyc
22. Kapral Kowollik
23. Adelheid Stark, urodzona 4 kwietnia 1927 r. w Świdnicy
24. Hildegard Reimann, z domu Stark, urodzona 4 lutego 1920 r. w Świdnicy
25. Liesbeth Gläser, z Brzegu
26. Pani Mansky, ulica Garbarska?
27. Franz Bielke, urodzony 2 października 1889 r.
28. Niezidentyfikowana kobieta
29. Niezidentyfikowana kobieta
30. Niezidentyfikowana kobieta

Lista osób, które zginęły w czasie nalotu na Świdnicę 17 lutego 1945 r. i w kilku kolejnych dniach lutego

1. Erich Engel, mistrz rzeźnicki
2. Ernst Hoheisel, sanitariusz
3. Rosina Hielscher, z domu Petrausch
4. Martha Hielscher, zamieszkała w Świdnicy przy ul. Grodzkiej 5
5. Pani Siebner, zamieszkała przy ul. Strasse der SA 18 (obecnie ul. Ofiar Oświęcimskich)
6. Johanna Hornig, urodzona 9 stycznia 1869 r., zamieszkała w Świdnicy przy ul. Maxa Heinzla 12 (obecnie ul. Hugona Kołłątaja)
7. Albert Skowronek, urodzony 17 kwietnia 1890 r. zamieszkały przy ul. Schlagetera (obecnie ul. Willowa)
8. Julius Leupold, urodzony 13 listopada 1873 r. w Rościszowie, zamieszkały przy ul. Kleczkowskiej w Świdnicy (obecnie błędnie nazywana Kliczkowską)
9. Elfriede Köhler, urodzona 19 sierpnia 1900 r., zamieszkała przy placu Marcina Lutra 7 (obecnie Plac św. Małgorzaty)
10. Herbert Zellner, tokarz, urodzony 3 stycznia 1917 r., zamieszkały w Berlinie
11. Alfred Teuber, urodzony 7 lipca 1875 r. w Wałbrzychu na Starym Zdroju
12. Pani Köhler, zamieszkała przy ulicy Pańskiej 18 (obecnie nie istnieje) 
13. Georg Märkisch, maszynista, urodzony 8 kwietnia 1899 r. we Wrocławiu, zamieszkały również we Wrocławiu
14. Gustav Kliem, inwalida, zamieszkały przy ul. Strachwitza 12 (obecnie ul. Wschodnia)
15. Nieznany mężczyzna narodowości polskiej
16. Charlotte Müller, pielęgniarka
17. Nieznana kobieta, prawdopodobnie pani Böhm zamieszkała przy kinie Schauburg Oberstadt (obecnie Klub „Bolko”)
18. Nieznany mężczyzna narodowości polskiej (zmarł w ewangelickim szpitalu Bethania)
19. Polak o nazwisku Krakowski (zmarł w ewangelickim szpitalu Bethania)
20. Volksszturmista Hans Papesch
21. Max Otto, kelner, zamieszkały przy ul. Dworcowej 3 
22. Niezidentyfikowana kobieta
23. Willi Mittmann z Wrocławia, urodzony 20 lipca 1926 r. (zginął w czasie nalotu 19 luty 1945)
24. Pani Klara Hoffmann z Kraszowic (w wieku około 50-60 lat) (zginęła w czasie nalotu 18 lutego 1945 r.)
25. Jean Parinaud z Paryża, urodzony 8 stycznia 1904 r., (zginął w czasie nalotu 18 lutego 1945 r.)
26. Alwine Paschke, z domu Bienert, urodzona 1 września 1904 r. w Żernikach Wrocławskich, zamieszkała we Wrocławiu przy ul. Augusty 186 (obecnie Szczęśliwa + Pabianicka + Wesoła)
27. Wolfgang Paschke, uczeń, urodzony 5 stycznia 1932 r., zamieszkały pod tym samym adresem co powyżej
28. Karl Rother, woźnica, urodzony 21 stycznia 1870 r. w Wirach, zamieszkały przy ul. Kolejowej 5
29. Otto Hanschke, urzędnik powiatowego biura doradztwa rolniczego – zginął 19 lutego 1945 r.
30. Paul Jäckel, pomocnik ślusarski, urodzony 10 stycznia 1898 r., zamieszkały przy ul. Saary 11 (obecnie ul. Francuska) – zginął 20 lutego 1945 r.
31. Ernst Renner, kowal, urodzony 10 października 1865 r. w Gniewkowie koło Bolkowa – zginął 20 lutego 1945 r.
32. Richard Krause, pracownik rzeźni miejskiej, urodzony 20 października 1887 r., zamieszkały w Świdnicy przy ulicy Rzeźniczej 2 – zginął 21 lutego 1945 r.     

 Sobiesław Nowotny, Andrzej Dobkiewicz

13 LIKES