Strzegomskie Święto Muzyki w 1836 r.

Spread the love

Po wojnach napoleońskich we wszystkich państwach niemieckich zaczęły powstawać spontanicznie towarzystwa śpiewacze, początkowo tylko męskie oraz chóry.

Kościół parafialny w Strzegomiu we wnętrzu którego odbyło się Święto Muzyki w 1836 roku

Także na Śląsku z każdym rokiem wzrastała liczba chórów i towarzystw śpiewaczych. W roku 1830 postanowiono zorganizować w Kynau (Zagórze Śląskie) pierwsze Święto Muzyki (Musikfest). Od tego roku przez następne 44 lata 15 miast miało zaszczyt organizować święto muzyczne, w którym brały udział chóry, towarzystwa śpiewacze i orkiestry z całego Śląska. W roku 1876 książę Bolko von Hochberg wystąpił z inicjatywą aby organizować Śląskie Święto Muzyki już nie tylko jako spotkanie chórów amatorskich ale miejsce spotkań znakomitych orkiestr i dyrygentów. Festiwal był organizowany aż do 1942 roku. W pierwszej połowie XIX wieku również Strzegom dostąpił zaszczytu zorganizowania tego muzycznego festiwalu.

Pierwsza połowa XIX wieku w Strzegomiu zaznaczyła się wielką aktywnością jego mieszkańców w dziecinie muzyki. W mieście pojawiali się ze swoimi koncertami znani muzycy: Carl Schneider, w tamtych czasach jeden z najzdolniejszych wirtuozów fortepianu, śpiewacy operowi: basista Adolph Prawit, działający we wrocławskim Teatrze Miejskim i barytonista Friedrich Rieger. Dużą rolę w organizacji tych koncertów odegrał od roku 1841 właściciel księgarni Hoffmann. Świadczy o tym dedykacja jaką podarował jego żonie Friederike Hoffmann, śpiewak koncertowy i oratoryjny doktor Mannreich Wäre jeder so gut zu den Künstler, wie Sie es sind – dann gäbe es keinen Dornernweg mehr. (Gdyby każdy był tak dobry dla artystów jak Pani – nie byłoby dla nich cierniowej drogi.)

Największym sukcesem muzycznym Strzegomia w XIX wieku było 6. Święto Muzyki (6. Musikfest). Po tym jak poprzednie święto w Świdnicy w 1835 roku zakończyło się wielkim sukcesem, zadecydowano aby następne zorganizować w Strzegomiu. Na propozycję śląskiego Towarzystwa Śpiewaczego (Schlesischer Gesangverein) zgodzę na organizacje święta wyraził zarząd strzegomskiego Towarzystwa Śpiewaczego w osobach rektora Teichgräber’a, Kantora Garth’a i nauczyciela Röhr’a. Przewodnictwo komitetu organizacyjnego mającego zająć się wszystkimi przygotowaniami objął pastor Kosche.

17 lutego 1836 roku odbyło się w Strzegomiu zebranie członków komitetu w którym, poza jego członkami i dyrygentem związkowym wzięli udział pastorzy Hoffmann ze Świebodzic, Friebe ze Świdnicy, przewodniczący związku kantorów Kühn ze Szczawna Zdroju (Salzbrunn), Subirge ze Świebodzić, Hacke z Jawora, Scholz z Udanina (Gäbersdorf).

Zastanawiano się wówczas jednak czy wybór Strzegomia jest odpowiedni. Obawiano się czy miasto da radę odpowiednio ugości dużą liczbę przyjezdnych gości. Ostatecznie postanowiono zorganizować święto w dniach 26-28 lipca 1836 roku.

Na dyrygenta części wokalnej wyznaczono dyrektora muzycznego i kantora przy St. Bernhardin we Wrocławiu Gottloba Siegerta. Natomiast orkiestrą miał pokierować kapelmistrz Seidelmann Teatru Miejskiego we Wrocławiu. Większość zgromadzonych była zdania, że należy bardzo ostrożnie podchodzić przy ewentualnym obliczaniu kosztów festiwalu. Przy sporządzaniu kosztorysu zrezygnowano jednak z budowy kosztownego rusztowania w kościele ewangelickim, co znacznie obniżyło koszty. Ponieważ wszyscy obecni zgodzili się na wysokość zaproponowanych kosztów, dyrygent zwrócił się z propozycją, aby tak jak przy ostatnich świętach śpiewu i muzyki dochód z poszczególnych koncertów był liczony razem. Inną kwestią, którą poruszono na zebraniu, była sprawa dopuszczenia muzyki świeckiej na festiwal, co wiązałoby się z większym zainteresowaniem publiczności. Obawiano się jednak, czy to nie zniechęci tą część publiczności, która była przyzwyczajona do słuchania muzyki kościelnej. Zwyciężyło przekonanie, że przy docenianiu przez wszystkich piękna chórów męskich może wystąpić wśród publiczności znużenie, jeśli będą one zaprezentowane słuchaczom w dużej licznie i bez jakiegokolwiek urozmaicenia innymi utworami muzycznymi. Połączone z chórami występy organowe nie były, jak uczyło to doświadczenie, odpowiednim środkiem, aby przezwyciężyć monotonność koncertów.

Ostatecznie komitet podjął decyzję aby w przyszłości oddzielić koncerty organowe od samego Święta Muzyki i zorganizować odrębny koncert organowy pod warunkiem, że będzie do dyspozycji odpowiedni instrument. Zdecydowano się wprowadzić chóry mieszane w czasie kolejnych festiwali i w tym celu postanowiono w Strzegomiu zorganizować próbę takiego występu. Na taki koncert wybrano kilka utworów z „Mesjasza” Jerzego Fryderyka Händla. W związku z tym koncertem na wniosek dyrygenta rozpoczęto przygotowania odpowiedniej liczby dyszkantów i altystów. Komitet postanowił, że zamiejscowi uczniowie chórów w czasie swojego pobytu w Strzegomiu mieli zostać przekazani pod nadzór nauczycieli muzyki. Komitet obiecał również zatroszczyć się o ich zakwaterowanie i wyżywienie. Członkowie komitetu spodziewali się licznego udziału artystów z Wrocławia.

Wnętrze kościoła ewangelickiego w Strzegomiu, gdzie także odbywały się koncerty

Święto Muzyki odbyło się w dniach 26-28 lipca 1836 roku. Zorganizowano trzy koncerty, jednak dwa różne źródła podają inne miejsca dwóch pierwszych koncertów. W „Schlesiche Tonkünstler-Lexikon” z 1846 roku, podano informację, że koncerty odbyły się w dawnym kościele klasztoru Benedyktynek, natomiast w artykule Johannesa Brockt’a zatytułowanym „Einiges aus verflossenem Theater- und Musikleben Striegaus” zamieszczonym w Czasopiśmie „Schlesische Monastshefte” z listopada 1925 roku, jako miejsce wykonanie dwóch pierwszych koncertów podano kościół katolicki. Jest mało prawdopodobne aby jakiekolwiek koncerty odbyły się w dawnym kościele klasztoru Benedyktynek. Klasztor po sekularyzacji w 1810 roku, służył najpierw za magazyn i lazaret wojenny, potem do roku 1824 jako dom czynszowy a następnie znajdowały się tam urzędy królewskie, landrata, podatkowy i powiatowy oraz sąd miejski wraz z więzieniem. Tak samo kościół przestał pełnić swoją funkcję religijną, poza okresem od 1.10.1817 do listopada 1819, gdy był on użytkowany przez gminę ewangelicką, która musiała opuścić swój dotychczasowy kościół na ulicy Świdnickiej a trwał jeszcze remont dawnego kościoła karmelickiego przy ulicy T. Kościuszki (Jauerstraße). Prawdopodobnie autorzy leksykonu nie znali dobrze historii Strzegomia i dla nich kościół klasztoru Benedyktynek był po prostu kościołem katolickim.

Wieczorem pierwszego festiwalu w kościele katolickim odbył się koncert kwartetu, drugiego dnia w tym samym miejscu odbyły się koncerty wokalne i instrumentalne a ostatniego, trzeciego dnia o godzinie 10 rano w kościele ewangelickim miał miejsce koncert główny, którego program przedstawiał się następująco:

Część I

Wstęp na organy von Freudenberga
Chorał „Herzlich lieb hab‘ ich dich, o Herr“. (Serdecznie kocham Cię Panie)
Motet „Herr auf dich traue ich“ von Richter (Wierzę w Ciebie Panie)
Motet „Der Herr ist meine Zuversicht“ von E. Köhler‘a (Pan jest moją ufnością)

Część II

Wstęp na organach von A. Hesse.
Die eherne Schlange (Spiżowy wąż) Oratorium wokalne na głosy męskie von Löwe.

Część III

Wstęp na organach von E. Köhler.
Motet „Auferstehen“ (Zmartwychwstanie) von B. Klein.
Ostatnie pięć utworów z II części „Mesjasza” Händla z pełną orkiestrą.

Święto według autorów sprawozdania okazało się wielkim sukcesem, zarówno pod względem artystycznym jak i finansowym. Organizatorzy uzyskali również potwierdzenie swoich wcześniejszych przypuszczeń, że wprowadzenie do koncertów poza muzyką chóralną i organową także muzyki świeckiej oraz chórów mieszanych było dobrą decyzją, która ożywiła koncerty i rozbudziła większe zainteresowanie publiczności. Od tej pory także podczas następnych festiwali organizowano takie koncerty.

Marek Żubryd