Adolf von Menzel – wybitny, niemiecki malarz i grafik, profesor berlińskiej Królewskiej Akademii Sztuki urodził się 8 grudnia 1815 roku we Wrocławiu.
Po przyjeździe do Berlina w 1830 roku, zmarł jego ojciec i August starał się prowadzić odziedziczony po ojcu zakład litograficzny aby utrzymać matkę i swoje rodzeństwo. W 1833 roku zapisał się na Akademię Sztuk Pięknych (Berliner Akademie der Künste) ale uczęszczał tylko przez pół roku i postanowił kształcić się samodzielnie. Sławę przyniosły mu ilustracje (wykonał ich 400) do książki Kuglera „Geschichte Friedrichs des Großen”. Od roku 1840 Menzel maluje obrazy i litografie których tematem są przede wszystkim czasy Fryderyka Wielkiego. Do jego największych osiągnięć malarskich z tego okresu należą obrazy zatytułowane: „Koncert na flecie w Sanssouci”, „Hołd stanów śląskich we wrocławskim ratuszu”, „Spotkanie Fryderyka Wielkiego z Józefem II w Nysie” oraz obrazy z czasów króla Wilhelma I: „Koronacja w Królewcu” i „Przyjęcie na balu”. Menzel malował obrazy olejne, akwarele, a także gwaszem.
Tematami jego obrazów poza wydarzeniami historycznymi były: krajobrazy, architektura, wnętrza i zwierzęta. Należy tutaj wymienić następujące tytuły obrazów: „Niedziela w ogrodach tuileryjskich”, „Walcownie żelaza”, przedstawiający robotników huty w Königshüte (Chorzów). W 1997 w galerii „Wielcy Wrocławianie” w muzeum w ratuszu wrocławskim umieszczono jego marmurowe popiersie.
Wśród licznych obrazów Adolfa von Menzel’a dla mieszkańców Strzegomia najważniejsza jest akwarela zatytułowana początkowo „Terrase und Kirche” (Taras i kościół) a później „Stadtgraben und Peter-Paul-Kirche in Schlesien” (Fosa miejska i kościół św. Piotra i Pawła na Śląsku). Obraz powstał prawdopodobnie 1847 roku i początkowo nikt nie zdawał sobie sprawy z tego, że przedstawia widok kościoła św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu. Akwarela Menzel’a znajdowała się w Nowej Pinakotece w Monachium i tam zobaczył ją w 1916 roku strzegomski nauczyciel doktor Fritz Hoppe. W swoich wspomnieniach napisał, że od razu rozpoznał charakterystyczną bryłę strzegomskiego kościoła i poinformował o tym dyrektora kolekcji ale ten nie uwierzył w jego odkrycie.
Po powrocie do Strzegomia doktor Hoppe zrobił zdjęcie kościoła z okien budynku szkolnego przy dawnej ulicy Bahnhofstraße, z którego widać było podobny widok jaki został namalowany przez Adolfa von Menzel’a i przesłał zdjęcie do Monachium, jako dowód swoich przypuszczeń. Jednak dyrekcja pinakoteki nie od razu uwierzyła w jego odkrycie i dopiero po 10 latach zdecydowała się zmienić tytuł obrazu na: „Stadtgraben und Peter-Paul-Kirche in Schlesien”. Strzegomska akwarela Menzel’a jest bardzo popularna w Internecie i wiele portali oferuje wykonanie jej reprodukcji.
Co, poza widokiem kościoła, przedstawiała akwarela Menzel’a? Doktor Fritz Hoppe opisał ją dokładnie a przede wszystkim starał się ustalić miejsce z którego Menzel wykonał obraz. Swoje spostrzeżenia opisał w gazetach „Striegauer Anzeiger” i w „Schlesichen Zeitung”.
Adolf von Menzel malował piękny widok, który rozciągał się z dawnej ulicy Bahnhofstraße poprzez dawną Bramę Wittiga. Na pierwszym planie obrazu znajduje się fosa [1], na której skraju siedzi kobieta w ubiorze wiejskim trzymająca koszyk. Po lewej przez fosę prowadzi most [2], który kończy się dalej po lewo murowanym filarem zwieńczonym blankami. Według doktora Hoppe był to filar Bramy Wittiga, o którym kronikarz Filla napisał w swojej kronice, że był postawiony przy wylocie ulicy po wyburzeniu samej Bramy Wittiga w roku 1842-1843, ale potem został jednak ponownie wyburzony. Z tyłu fosy znajduje się płot a za nim widać krzaki i drzewa, ponad którymi widoczny jest czerwony dach kościoła [4], zakończenie prezbiterium, północną ścianę szczytową nawy poprzecznej i zakrytą listowiem wieżę. Z tyłu za wspomnianym mostem stoi budynek mieszkalny, który według doktora Hoppe miał stać na miejscu późniejszych budynków szkół ewangelickich.
Doktor Fritz Hoppe był zdania, że Adolf von Menzel rysował również inne motywy śląskie i znalazł potwierdzenie swoich przypuszczeń w Berlinie, gdzie znajdowało się 13 szkiców pochodzących ze Śląska. Niektóre z tych rysunków dotyczył Nysy, Jawora a te dotyczące Strzegomia przedstawiały wieżę kościoła i trzy gotyckie maswerki okien kościoła Piotra i Pawła. Jego przypuszczenia o podróży Menzela po Śląsku potwierdził autor książki o artyście „Adolf von Menzel und seine schlesidche Verwandschaft“ Robert Becker, który stwierdził że malarz jeździł wielokrotnie do swojego wuja w Jaworze. Natomiast w Rogoźnicy (Groß Rosen) mieszkał jego kuzyn Moritz Menzel, u którego też mógł czasami się zatrzymywać.
Sprawą akwareli Adolfa Menzela zajął się także znany badacz strzegomskiej historii Adalbert Hoffmann, który stwierdził, że Hoppe źle umiejscowił miejsce, z którego malarz rysował szkic do obrazu. Według Hoffmanna Hoppe pomylił filar dawnej Bramy Wittiga z fragmentem wieży kościoła św. Antoniego [3]. Innym błędem było przyjęcie przez niego hipotezy, że duży dom [5] widoczny między mostem nad fosą miejska a kościołem stał w miejscu, w którym później wybudowano dwa budynki szkoły ewangelickiej. W rzeczywistości, w miejscu budynków szkolnych nigdy nie stał żaden budynek mieszkalny a ten na akwareli przedstawia dawny browar należący najpierw do pana Claara a później do Thiela [5].
Dlatego Hoffmann zasugerował, że Menzel robił swój szkic do akwareli stojąc pomiędzy wylotem dawnej ulicy Wittigstraße (św. Anny) do ulicy Bahnhofstraße (Al. Wojska Polskiego) oraz skrzyżowaniem ulicy Günterstraße (Jarosława Dąbrowskiego) z Bahnhofstraße.
W ten sposób ustalono właściwy punkt z którego malarz wykonał szkic a później akwarelę przestawiającą widok miasta i jego najpiękniejszego zabytku jakim niewątpliwie jest kościół św. Apostołów Piotra i Pawła.
Marek Żubryd
12 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!