Według informacji z kroniki Juliusa Filli bractwo kurkowe w Strzegomiu powstało prawdopodobnie w XVI wieku. Dokładnej daty jego powstania kronikarz nie ustalił, ponieważ w czasie wielkiego pożaru miasta w roku 1718 spłonęła część archiwum bractwa.

Natomiast kronikarz Carl Friedrich Wilhelm Richter uważał, że Czym dla Brytyjczyków były wyścigi konne, dla Hiszpanów ich walki byków, tym w XVI i XVII wieku były dla Ślązaków zawody strzeleckie[i]. Richter był zdania, że początków bractw kurkowych na Śląsku należy szukać już w X wieku. Odwołał się do czasów księcia Bolka I, który w roku 1286 wprowadził w Świdnicy strzelanie do ptaków z kuszy, na pamiątkę bitwy z Tatarami. Zawody strzeleckie szybko się przyjęły i coraz częściej zaczęto strzelać, nie tylko do ptaków ale coraz częściej do tarcz. Tak jak Julius Filla, Richter przychylał się do poglądu o początkach bractwa kurkowego w Strzegomiu w XVI wieku, powoływał się na informacje o udziale dwóch strzelców ze Strzegomia w zawodach strzeleckich jakie odbyły się 9 kwietnia 1578 roku w Lwówku Śląskim[ii].

Potwierdzenie informacji o początkach bractwa kurkowego w Strzegomiu w XVI wieku znajdujemy w ogłoszeniu prasowym z 1887 roku. Członkowie bractwa zapraszali na uroczyste obchody 300-lecia powstania bractwa kurkowego w Strzegomiu, które miały odbyć  się w dniach od 28 sierpnia do 1 września tego roku[iii]. Wynika stąd, że organizacja została założona w 1587 roku, czyli tak jak przypuszczali obaj kronikarze. Julius Filla opisując przebieg uroczystości związanych z jubileuszem bractwa wspomniał, że bractwo świętowało nie tylko powstanie swojej organizacji, ale także wprowadzenia broni palnej, co może oznaczać jeszcze wcześniejsze początki bractwa, które  przed wprowadzeniem nowego rodzaju broni używało łuków i kusz, o czym wspominał kronikarz Richter. Niestety książka autorstwa Juliusa Filli o historii bractwa kurkowego w Strzegomiu (Geschichte der Striegauer Schützengilde), która ukazała się w 1883 roku[iv] jest nieosiągalna. Należy wspomnieć, że kronikarz i autor historii bractwa kurkowego był jego  honorowym członkiem.

O organizacji jubileuszu poinformowała prasa lokalna w lipcu 1887 roku. Obchody zostały na polecenie władz miejskich przekształcone w święto ludowe (… dieses Jubiläum zu einem allgemeinen Volksfeste zu gestalten) i dlatego zwrócono się do wszystkich organizacji istniejących w mieście o jak największy udział zarówno w przygotowaniach jak i w samych obchodach, a zwłaszcza w uroczystym pochodzie ulicami miasta[v]. Chętni do udziału mieli zgłaszać się do kapitana bractwa kurkowego, właściciela browaru Thiel’a do dnia 1 sierpnia. Magistrat zwrócił się również z prośbą do wszystkich mieszkańców o udekorowanie w tych dniach swoich domów[vi]. Miał rację Juliusz Filla pisząc w swojej kronice o przekształceniu się jubileuszu bractwa w wielkie święto jakiego Strzegomiu jeszcze nikt nie widział[vii].

Organizacja tak dużego święta była okazją do dodatkowego zarobku, zarówno dla miejscowych jak i dla przyjezdnych rzemieślników i kupców, dlatego zachęcano wszystkich do rezerwowania miejsca na placu na wszelkiego rodzaju budki z wyszynkiem i innymi atrakcjami. Chętni mieli zgłaszać się do dnia 15 sierpnia, a jako ostateczny termin podpisania umów dzierżawnych wyznaczono dzień 19 sierpnia[viii].

Do przygotowania obchodów jubileuszu i całego święta wybrano komitet (das Central-Comite) w którego skład wchodzili: burmistrz Werner, zastępca burmistrza Brossmann, przewodniczący rady miejskiej Helbig, radni Schneider, Rincke, Mathioszek,  nauczyciel Friedrich, kantor Filla, mistrz rzeźnicki Frenzel, właściciel browaru Thiel, mistrz gwoździarki Hientzsch i kapelusznik Weile. W ogłoszeniu z 20 sierpnia komitet ponownie zwrócił się z prośbą do mieszkańców o udekorowanie swoich domów, ale jednocześnie zapowiedział dostarczenie niezbędnych do wykonania zielonych girland  gałęzi w przyszły czwartek i piątek. Komitet proponował, aby udekorować domy na wysokość drugiego piętra[ix].

Jak bardzo mieszkańcy miasta chcieli godnie uczcić jubileusz bractwa kurkowego świadczy fakt skomponowania dwóch marszy na cześć bractwa kurkowego. Autorem marsza jubileuszowego (Jubiläum-Marsch) był Paul Schröter a marsza Strzeleckiego (Schützen-Marsch) Paul Seewald. Zapis nutowy został wydany nakładem komisji do spraw organizacji święta i był dostępny w księgarni Augusta Hoffmanna[x]. Drukarz i wydawca Philipp Tschörner oferował nie tylko książkę o historii bractwa kurkowego  autorstwa Juliusa Filli ale także jubileuszowy numer gazety „Striegauer Blätter” i „Jubiläums-Gedenkblatt 3farbig”, oba wydawnictwa w cenie 10 fenigów. Niestety gazety te nie zachowały się do naszych czasów.

Tak przebiegały przygotowania do wielkiego święta, teraz chciałbym przedstawić jego przebieg i posłużę się tutaj opisem przekazanym przez kronikarza Juliusa Fillę.

Uroczystość rozpoczęła się w sobotę 27 sierpnia, wielkim capstrzykiem i uroczystym pochodem z pochodniami ulicami miasta. Następnego dnia, w niedzielę rano o godzinie w 5.30 zagrano pobudkę, od godziny 6 do 11 przed ratuszem następowało powitanie zaproszonych na święto zamiejscowych bractw kurkowych. Poszczególne bractwa prezentowały swoje sztandary i wnosiły je do ratusza. O godzinie 11.30 wszyscy uczestnicy ustawili się przy Bramie Świdnickiej według wcześniej ustalonego porządku. Po przybyciu na miejsce mistrza kapeluszniczego Weil’a, który został mianowany królem Bolkiem, czyli królem całego święta wraz z towarzyszącymi mu rycerzami ostatecznie uporządkowano cały pochód.

Na samym początku pochodu maszerowało czterech cieśli, za nimi szła orkiestra miejska grająca wspomniany wcześniej marsz Paula Schröter’a. Za orkiestrą maszerowali członkowie strzegomskiego bractwa kurkowego oraz innych zaproszonych bractw. Kapitan bractwa strzegomskiego Thiel i jego zastępca Kühnpast jechali na początku konno. Również na koniach jechali mistrzowie cechu rzeźników ubrani w stroje staroniemieckie wraz z czeladnikami i uczniami ubranymi w stroje w kolorach czerwono-białych. Cech browarników jechał wozem zaprzężonym w sześć koni, na którym umieszczono wielką beczkę, przed którą siedział na tronie król Gambrinus w otoczeniu małych kiprów. Za tym wozem maszerowała kapela miejska z Jawora. Następny pojazd udekorowali kupcy. Przedstawiał on załadowany różnymi towarami statek, na którym stał bóg handlu Merkury wraz z dwoma paziami symbolizującymi  telegraf i pocztę. W tylnej części wozu znajdował się tunel, z którego wyjeżdżał pociąg.

Przedstawiciele cechu piekarzy nieśli wielką struclę upieczoną w piekarni parowej Wiesner’a. Następnie zaprezentowali się drukarze z dwóch strzegomskich drukarni Kerber’a i Tschörner’a. Na ich wozie znajdowała się prasa drukarska a drukarze rozdawali mieszkańcom ulotki ze specjalnie na tę uroczystość wydrukowanymi wierszami. Na wozie należącym do Strzegomskiego Towarzystwa Gimnastycznego ustawiono posąg Germanii a obok niego popiersia cesarza Wilhelma I i Kronprinza oraz swojego patrona Friedrich’a Ludwig’a Jahna’a, zwanego ojcem ćwiczeń fizycznych  (Turnvater). Wóz ten od następnego oddzielała kapela świdnickiej szkoły muzycznej grająca marsz skomponowany przez Paula Seewalda. Następnie maszerowali ubrani w niebieskie bluzy pracownicy fabryki Seewald i Priesemuth. Po nich maszerowali członkowie związków żołnierskich prowadzeni przez jadących konno majora Otto i jego adiutanta Kühn’a. Na następnym wozie prezentowali się ze swoim warsztatem członkowie cechu stolarzy. Natomiast pracownicy firmy M. Broßmann’a wieźli na swoim wozie olbrzymi kufer podróżny. Na wozie cechu krawców znajdowały się różne przedmioty związane z ich zawodem, ale największą uwagę widzów zwracało olbrzymich rozmiarów żelazko z żartobliwym napisem „Wir biegeln” (prasujemy). Na następnych wozach jechali kolejno przedstawiciele cechu szewców, kołodziei, kowali, cieśli, murarzy. Pochód zamykali strażacy i kolarze.

W sumie według sprawozdania kronikarza Filli w pochodzie ulicami miasta wzięło udział około 1500 osób. Po przybyciu pod ratusz powitano uroczyście zaproszonych gości i ruszono w kierunku gospody strzeleckiej o nazwie Feldschlößchen (Polny Zameczek). Po przybyciu na miejsce uroczystości  pochód musiał na chwilę zatrzymać się, aby idący na jego czele cieśle mogli symbolicznie przeciąć zagradzające drogę belki. Następnie poszczególne grupy ustawiły się na wcześniej wyznaczonych dla nich miejscach na placu. Gdy wszyscy uczestnicy byli na swoich miejscach głos zabrał burmistrz Werner, który swoją mowę zakończył głośnym okrzykiem „Wiwat” na część cesarza Wilhelma I. W ten sposób zakończono oficjalną część uroczystości a następne  kapitan strzegomskiego bractwa kurkowego Thiel zaprosił wszystkich zebranych do zabawy w licznych namiotach i teatrzykach jarmarcznych.

Oprócz zabawy na polu w pobliżu gospody Feldschlößchen również w innych strzegomskich gospodach też organizowano bale i bankiety z okazji jubileuszu strzegomskiego bractwa kurkowego. Drugi największy bankiet i bal odbył się w Hotelu Richtera. W czwartek po zawodach strzeleckich proklamowano nowego króla kurkowego. Został nim właściciel browaru Nocht.

Po zakończeniu uroczystości w gazecie „Striegauer Stadtblatt” ukazały się podziękowania ze strony władz bractwa kurkowego dla wszystkich jego dobroczyńców i uczestników, jak także dla mieszczan strzegomskich za udekorowanie miasta i udział w święcie bractwa kurkowego[xi].

Marek Żubryd

---

[i] Carl Friedrich Wilhelm Richter, Historisch-Topopgraphische Beschreibung des Striegauer Kreises mit zwei Steinzeichnungen. Aus Urkunden, Acten, Chroniken und Handschriften gesammelt. Striegau, gedruckt bei Carl Sigismund Webers Erben, Striegau 1829, s. 422.

[ii] C. F. W. Richter, Historisch-Topopgraphische Beschreibung…, s. 423.

[iii] Striegauer Stadtblatt Nr. 30. Sonnabend den 23. Juli 1887, Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu Gabinet Śląsko-Łużycki syg. (dalej: BUWr GŚŁ) 28105 III, s. 161.

[iv] Striegauer Stadtblatt Nr. 49. Sonnabend den 8. December 1883, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 280.

[v] Striegauer Stadtblatt Nr. 30. Sonnabend den 23. Juli 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 161.

[vi] Striegauer Stadtblatt Nr. 30. Sonnabend den 23. Juli 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 161.

[vii] J. Filla, Kronika miasta Strzegomia. Od czasów najdawniejszych do roku 1889, tłum. M. Żubryd, Strzegom 2014, s. 367.

[viii] Striegauer Stadtblatt Nr. 33. Sonnabend den 13. August 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 173.

[ix] Striegauer Stadtblatt Nr. 34. Sonnabend den 20. August 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 180.

[x] Striegauer Stadtblatt Nr. 35. Sonnabend den 27. August 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s.183.

[xi] Striegauer Stadtblatt Nr. 36. Sonnabend den 3. September 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 189. Striegauer Stadtblatt Nr. 37. Sonnabend den 10. September 1887, BUWr GŚŁ syg. 28105 III, s. 194.

6 LIKES