Zainspirowany artykułami o pomniku żołnierzy z wojny 1866 roku w Świdnicy [czytaj tutaj: Pomnik: renowacja z tajemnicą (cz. 1), Pomnik: żołnierze odnalezieni! (cz. 2)], chciałem dorzucić trzy grosze w postaci krótkiego artykułu o żołnierzach z armii pruskiej i austriackiej pochowanych na cmentarzu przy kościele św. Jadwigi w Strzegomiu, gdzie również znajdowały się podobne pomniki, jak w Świdnicy, jednak nie zostały po nich żadne ślady a cmentarz został zamieniony w park.
W wojnie Prus przeciwko Austrii w roku 1866 poległo 28 żołnierzy z powiatu strzegomskiego. Autor księgi pamiątkowej wydanej z okazji wybudowania pomnika dla pamięci po poległych żołnierzy w latach 1864-1871, wymienia ich z imienia i nazwiska oraz podaje w jakim regimencie służyli, gdzie zginęli oraz przyczynę ich zgonu. Z zestawienia tego wynika jednak, że większość tych zgonów była spowodowana nie bezpośrednimi działaniami wojennymi, lecz chorobami, przede wszystkim cholerą.
Na polu bitwach zginęło 8 żołnierzy a 20 w szpitalach polowych, z których 18 zmarło na cholerę i 1 na tyfus (przyczyny śmierci 1 żołnierza nie podano). Według tego wykazu z samego miasta Strzegomia zginęło 5 żołnierzy a 23 z okolicznych wiosek. Kronikarz Julius Filla wymienia 6 żołnierzy ze Strzegomia, którzy polegli lub zmarli na cholerę w czasie działań wojennych. Byli to: Hugo Josef Joppich, Friedrich Goldbach, Julius Kubitzky, August Hübner, Emil Wittig i Julius Speer. Na liście poległych zamieszczonej w księdze pamiątkowej nie ma nazwiska Hugo Josefa Joppicha. Nie wiadomo dlaczego jest taka rozbieżność. Być może Joppich zmarł później w wyniku odniesionych ran lub choroby, której nabawił się na wojnie. Nie można również wykluczyć błędu kronikarza, który pisał kronikę 20 lat po wojnie i mógł pomylić nazwiska.
Zmarłych w wyniku odniesionych ran w bitwach a przebywających w Strzegomiu 5 pruskich i 10 austriackich żołnierzy pochowano ze wszystkimi honorami na cmentarzu przy kościele św. Jadwigi. Kronikarz Filla podał niestety tylko nazwiska żołnierzy pruskich: Ferdinand Hippel (W księdze zgonów parafii św. App. Piotra i Pawła został on zapisany jako Ferdinand Hippler.), z 41 regimentu piechoty; Gottlieb Schwarzer z 2 regimentu gwardii; Christoph Befeld z 43 regimentu piechoty; Christoph Baldczur z 45 regimentu piechoty i Johann Schneider z 46 regimentu piechoty.
Nazwiska żołnierzy austriackich zostały zapisane w księdze zgonów parafii katolickiej. Od 17.07. do 25.09.1866 pochowano na cmentarzu przy kościele św. Jadwigi następujących żołnierzy austriackich: strzeleca Johanna Vieweger’a z miejscowości Radun w powiecie opawskim, kaprala Antona Matanowicza z miejscowości Groß Sambor (w księdze zmarłych zaznaczono, że urodził się na Węgrzech), szeregowego Antona Albersdony z St. Nikola pod Padwą, szeregowego Marczeka Melzera z powiatu kołomyjskiego, plutonowego Carla Eschera z Olbrachcic w powiecie opawskim, szeregowca Georga Kalschinskiego z Kończyc Małych, szeregowego Johanna Baja z Siedmiogrodu, szeregowego Ambrosiusa Masalla z Mestrino pod Padwą, kaprala Jakoba Schiebela z Moraw oraz Nicolaia Lumbascha z Galicji. Zwraca uwagę wielonarodowościowy skład armii austriackiej; 3 żołnierzy pochodziło ze Śląska, 2 z Galicji i Włoch i po jednym z Moraw, Węgier i Siedmiogrodu.
Pomniki tych żołnierzy znajdowały się na wspomnianym cmentarzu, przy jego wschodnim murze w pobliżu kościoła św. Jadwigi. Wraz z upływem lat zatarły się napisy na pomnikach a same mogiły zapadły się i dlatego rzeźbiarz Walter postanowił odnowić oba pomniki na własny koszt. Pomnik poświęcony żołnierzom pruskim został wykonany z marmuru, który został ponownie oszlifowany i wypolerowany. Natomiast wykonaną z piaskowca płytę poświęconą żołnierzom austriackim pomalowano. Odsłonięcie odnowionych pomników miało miejsce 16 sierpnia 1908 roku. Prace nad odnowieniem grobów żołnierzy odłożono na następny rok.
Niestety pomniki te nie przetrwały do naszych czasów. Wraz z likwidacją cmentarza zostały one usunięte, podobnie jak pozostałe pomniki i nagrobki.
Marek Żubryd
10 LIKES
w 1958 r przyjechałam do Strzegomia i zamieszkałam z matką u wujka ul. Rosenberga to cmentarz ten jeszcze był , bo biegaliśmy na ten cmentarz jako dzieci i straszyliśmy się wzajemnie … potem wyprowadziłam się na ul Legnicką …parę lat temu zainteresowałam się gdzie się podziały te pomniki . Okazało się ,że są złożone obok tego cmentarza !!!
Sprawdzimy na miejscu. Dziękujemy za informację 🙂
Tam znajduje się jeszcze kirkut na którym zachowały się stare płyty nagrobne ale sprawdzę okolicę cmentarza.
Rzeczywiście po likwidacji cmentarza stare płyty nagrobne przez kilka lat znajdowały się obok cmentarza na ulicy Zielonej ale zostały już zabrane prawdopodobnie na wysypisko śmieci.
Prawdopodobnie były to płyty z resztki ocalałych po 1945 roku nagrobków. Czy także z pomników żołnierzy o których jest mowa w tekście? Tego już nie uda się stwierdzić…