Wieś Pogorzała, leżąca na terenie gminy Świdnica, powstała na obszarze górskim, należącym pod względem geograficznym do Pogórza Wałbrzyskiego. Jej powstanie przypada dopiero na II poł. XIV i wiąże się z działalnością lokacyjną nieznanego bliżej Zygfryda. Wieś od samego początku istnienia nosiła nazwę Seyfredisdorf (Wieś Zygrfyda), która z czasem uległa zniekształceniu na Seifersdorf (Wieś, na terenie której dokonuje się płukania złota, czy też w szerszym pojęciu: eksploatacji górniczej).
Być może nazwę zaczęto utożsamiać z procesem płukania złota, czy też szerzej z poszukiwaniem rud metali, wraz z rzeczywistym postępem prac górniczych na tym terenie. Proces ten rozpoczął się już w okresie średniowiecza, a ślady eksploatacji widoczne są w okolicy wsi do dnia dzisiejszego. Od momentu swego powstania, a zatem od 1372 r., kiedy to po raz pierwszy wspomniano ją źródłowo, wieś posiadała charakter osady rolniczo-górniczej. Trudno ustalić rozmiar obszaru, jaki należał do wioski w okresie jej lokacji. Jeszcze w 1576 r. na terenie wsi wymienianych jest 13 bogatych chłopów (kmieci), którzy gospodarowali na zaledwie 4 łanach ziemi (około 100 ha). Przyjmując wszakże, że ich liczba nie zmieniła się od czasu średniowiecza, a we wczesnym okresie każdy z nich mógł posiadać jednołanowe gospodarstwo, można by wnioskować, iż posiadali oni około 325 ha. Na terenie wsi, w momencie jej lokacji na prawie niemieckim, powstało również sołectwo dziedziczne, które należało do największych gospodarstw w Pogorzale (jeszcze W II poł. XIX w. obejmowało 177 ha).
Już w 1372 r. istnieć tu musiały dwa folwarki, czy też dobra rycerskie, skoro księżna Agnieszka mocą dokumentu wystawionego w tymże roku, przekazała połowę wsi rycerzowi Reyntschko Schoffowi (von Schaffgotschowi). Jest on zarazem pierwszym znanym z imienia właścicielem ziemskim Pogorzały. O kolejnym właścicielu wsi dowiadujemy się dopiero za sprawą dokumentu z 1402 r., kiedy to jako tutejszego dziedzica wymienia się Nickela vom Sweyn (von Schweinichen). Już w 1406 r. właścicielem wsi oraz rozległego lasu był już Günzel von Schweinichen, zwany Berchen (Górka). W nieznanych bliżej okolicznościach wieś przeszła na własność rodu von Czettritz. W 1484 r. posesorem tutejszego majątku był George von Czettritz, pan na zamku Grodno w Zagórzu Śląskim. Jego syn Hermann sprzedał w 1545 r. połowę wsi Christophowi von Hohbergowi (von Hochbergowi), panu na zamku Książ. Ten ostatni zakupił również prawo do sądownictwa wyższego nad wioską, co poświadczył w 1548 r. Jego następcą został Konrad von Hohberg (von Hochberg), radca cesarza Ferdynanda I i Maksymiliana II, jak również starosta księstwa świdnicko-jaworskiego (urząd ten pełnił w latach 1560-65). Jego syn Heinrich von Hohberg sprzedał w 1599 r. majątek w Pogorzale (połowa wsi) swemu szwagrowi George von Kuhlowi, panu na Witoszowie i Komorowie, który w międzyczasie zdołał zakupić drugą część wsi od rodu von Czettritz. Jak pisał Friedrich Albert Zimmermann – po jego śmierci majątek przejęła wdowa po nim, Katharina, z domu von Zedlitz, która w 1622 r. sprzedała całą wieś Pogorzałę radzie miasta Świdnicy. Odtąd aż do 1810 r. Pogorzała wraz z tutejszym majątkiem należała do skarbu miasta Świdnicy. Mieszkańcy wsi podlegali władzy administracyjnej miasta na zasadach feudalnego poddaństwa. Zakończyło się ono w 1810-11 wraz z wprowadzeniem reform Steina i Hardenberga. W 1785 r. wieś liczyła 348 osób. Mieszkało tu 17 chłopów, 3 zagrodników, 27 chałupników.
W 1845 r. na terenie wsi stały 62 domy, a wieś zamieszkiwało 495 mieszkańców z czego zaledwie 79 było wyznania katolickiego. Ewangelicy należeli do parafii w Dziećmorowicach (od 1743 r., wcześniej podlegali parafii Kościoła Pokoju w Świdnicy), zaś katolicy do parafii Nawiedzenia NMP w Witoszowie Dolnym. W 1842 r. za sprawą darowizny właściciela majątku (dawnego sołectwa należącego do 1810 r. do miasta Świdnicy) niejakiego Klusta, założono na terenie wsi cmentarz. Istniała tu również ewangelicka szkoła wyznaniowa. W I poł. XIX w. na terenie wsi osiedli również rzemieślnicy w liczbie 26, jak również 5 handlarzy oraz 1 zegarmistrz. Podstawowym zajęciem ludności, oprócz rolnictwa, było tkactwo. W 1885 r. powierzchnia wsi obejmowała 738 ha, z czego 462 ha zajmowały pola uprawne, 162 ha tereny leśne, zaś 66 ha łąki i pastwiska. Ewangelicy przypisani zostali do parafii Kościoła Pokoju, zaś katolicy do dekanatu w Bystrzycy Górnej (nadal jednak uczęszczali na msze do Witoszowa Dolnego). W tym czasie wieś zamieszkiwało 508 osób, z czego 407 było wyznania ewangelickiego, 95 katolickiego, zaś 6 osób związanych było z innymi wyznaniami chrześcijańskimi. W 1945 r. wieś otrzymała nazwę Umiejów, którą w 1948 r. zmieniono na Pogorzała.
Sobiesław Nowotny
8 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!