Press "Enter" to skip to content

Gola Świdnicka – historia do 1945 r.

Spread the love

Nazwa tej wsi, wymienianej po raz pierwszy źródłowo w 1250 r., „gola” wskazuje bez wątpienia na to, iż została założona w czasach słowiańskich na terenach leśnych, a na dodatek w miejscu dawnej „golizny”, czyli leśnej polany.

Najważniejsze obiekty miejscowości na pocztówce z ok. 1911 roku

Nie wiemy, kto był jej założycielem. Najpóźniej w II poł. XIII w. wieś została przeniesiona na prawie niemieckim. Wówczas to na nowo wymierzono powierzchnię wsi i nadano jej regularny charakter, jaki zachowała do dnia dzisiejszego. We wsi osadzono prawdopodobnie 14 bogatych chłopów, przydzielając im 27 łanów ziemi, tj. około 675 ha. Powstało tu również sołectwo dziedziczne z 4 łanami (ok. 100 ha) oraz dobro rycerskie z 7 łanami ziemi (ok. 175 ha).

W 1335 r. po raz pierwszy wspomniano na terenie Goli Świdnickiej kościół. Ponieważ dziesięciny z Goli Świdnickiej podarowane zostały przez księcia wrocławskiego klasztorowi augustianów „na Piasku” we Wrocławiu, dlatego też zakonnicy sprawowali tu początkowo opiekę duszpasterską. Pod koniec XIV wieku wieś przeszła w ręce świeckie – jej właścicielami byli w tym czasie członkowie śląskiej rodziny rycerskiej von Czirn.

Po koniec XIV wieku wieś składała się z dwóch wyraźnych działów: 1) obejmował 16 łanów i lenno sołeckie, 2) pozostałą liczbę łanów i dobro rycerskie. W 1379 r. bracia Konrad, Hans i Nickel von Czirn sprzedali swój dział świdnickiemu patrycjuszowi Peterowi von Sachenkirch. W 1384 r. Weigel von Sachenkirch nabył także drugi dział majątkowy w Goli, tym samym wieś znalazła się w rękach jednej i tej samej rodziny. Ród ten posiadał również prawo patronatu nad tutejszym kościołem. W 1396 r. rodzina von Sachenkirch, która stale rezydowała w Świdnicy, odsprzedała wieś „wraz ze wszystkimi czynszami, dziesięcinami i innymi daninami” klasztorowi augustianów „na Piasku”. Interesujące jest jednak, iż wieś pozostała w obrębie świdnickiego okręgu administracyjno-sądowniczego, a miasto Świdnica zachowało sobie prawo sądownictwa wyższego nad mieszkańcami wsi (zwykle przywilej ten przypadał w udziale właścicielowi 63 wsi).

W roli wykonawcy prawa spotykamy je jeszcze w 1437 r. i w 1531 r. Również tutejsza świątynia przeszła ponownie pod opiekę duszpasterską duchowieństwa zakonnego; w 1399 r. wspomina się proboszcza z Goli Świdnickiej Johannesa von Golaw, który z pewnością był członkiem zakonu. Wraz z zakupem wsi przez klasztor augustianów tutejszy sołtys stał się pod[1]danym zakonu. W okresie wojen husyckich, w maju 1433 r. w pobliżu Goli Świdnickiej doszło do bitwy między husycką partią Petera Polaka a mieszczanami świdnickimi i wrocławskimi. W jej wyniku około 30 husytów zostało zabitych i mniej więcej tyleż samo zostało wziętych do niewoli. Zdobyto również 120 samych osiodłanych koni, a oprócz tego 14 żelaznych pancerzy, 40 zbroi skórzanych, 200 sztuk broni palnej, wiele zrabowanego bydła i pokaźną sumę pieniędzy w gotówce, które pochodziły od chłopów z wykupu za bydło z tych okolic, przez które przeszły husyckie oddziały. Do niewoli dostał się również sam husycki przywódca Peter Polak. W okresie reformacji większość mieszkańców Goli Świdnickiej przyjęła naukę Marcina Lutra. Tutejszy kościół stał się świątynią ewangelicką i pozostawał nią do 1626/27 r., kiedy to przymusowo został zwrócony katolikom. Wieś uległa poważnemu zniszczeniu w okresie wojny trzydziestoletniej; w jednej z ówczesnych relacji z 1641 r. wspomina się: „wieś Gola Świdnicka przeważnie wypalona”.

Gola Świdnicka w latach 30. XX wieku

W 1699 r. cesarz Leopold I zezwolił opatowi klasztoru augustianów „na Piasku” na założenie browaru i prowadzenie na terenie Goli Świdnickiej wyszynku własnego piwa. Jeszcze przed 1785 r. augustianie wybudowali we wsi wyznaniową szkołę katolicką. W 1810 r. doszło do sekularyzacji klasztoru augustianów, a tym samym ich majątek przejęło państwo pruskie. Z czasem tutejsze dobro rycerskie i sołectwo przeszło w ręce prywatne, a przed końcem II wojny światowej znajdowało się w ręku rodziny szlacheckiej von Zedlitz und Trützschler, panów na Chwałowie.

W 1785 r. we wsi mieszkało 12 chłopów, 16 zagrodników oraz 3 chałupników, łącznie 247 mieszkańców. W 1845 r. natomiast liczba osób zamieszkujących wioskę wzrosła do 450, z czego 388 było katolikami, zaś 62 ewangelikami. Katolicy posiadali własną świątynię we wsi, zaś ewangelicy uczęszczali na nabożeństwa do kościoła ewangelickiego w pobliskich Domanicach. W 1938 r. liczba mieszkańców wsi spadła do około 350. Warto dodać, iż na terenie wsi w latach dwudziestych XX wieku istniał dom zakonny urszulanek St. Angela, którego budynek zachował się do naszych czasów.

Sobiesław Nowotny

14 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Mission News Theme by Compete Themes.