Leżąca na północno-wschodnim cyplu powiatu świdnickiego wieś Buków (gmina Żarów) jest z pewnością słowiańskim założeniem.
Wskazuje na to jej nazwa, która pozwala na wyciągnięcie wniosku, iż wieś leżała pierwotnie na terenie leśnym, a dominującym gatunkiem drzew był tu właśnie buk. Powstała zapewne na początku XIII wieku, lecz po raz pierwszy wspomniano ją źródłowo dopiero w 1245 roku.
Buków wchodził początkowo w skład majętności biskupa wrocławskiego, co potwierdził papież Innocenty IV tzw. bullą protekcyjną. W okresie kolonizacji Śląska na prawie niemieckim ponownie wytyczono granice i obszar wioski, nadając przybywającym tu Niemcom nowe gospodarstwa. Nastąpiło to około 1260 roku. Ze względu na bezpośrednią przynależność wsi do biskupa, nie wytyczono tu pierwotnie żadnego dobra rycerskiego. Buków w okresie średniowiecza był stosunkowo dużą wsią o charakterze chłopskim (obejmowała łącznie 40 łanów ziemi). Powstało tu również sołectwo dziedziczne, które wraz z karczmą i młynem przypadło w udziale lokatorowi wsi, który dokonał jej przeniesienia na prawo niemieckie. Dzięki zachowanym dokumentom znamy nawet jego imię – nazywał się on Hermann. Interesujące jest wszakże, iż we wsi nie wybudowano także folwarku biskupiego, zaś od mieszkających tu chłopów zbierano jedynie należności i podatki związane ze świeckim prawem feudalnym, które przypadały w udziale każdorazowemu księciu biskupowi wrocławskiemu.
W rękach biskupich wieś pozostawała do 1810 roku, a zatem do czasu sekularyzacji dóbr kościelnych, które przeprowadzono na Śląsku z rozkazu króla Prus. Bogata wieś Buków mogła sobie pozwolić na wybudowanie kościoła i utrzymywanie własnego proboszcza. Tutejsza świątynia powstała prawdopodobnie już w momencie przeniesienia wsi na prawo niemieckie, a zatem około 1260 roku. Uposażenie parafii obejmowało 2 łany ziemi. Sam kościół wzniesiony został z kamienia łamanego, a po jego zachodniej stronie dostawiono wieżę, która kryta jest dachem ostrosłupowym. Jego wnętrze wielokrotnie przebudowywano i rozbudowywano; pierwsza faza rozbudowy przypada na wiek XIV, zaś w XVIII w. dobudowano do nawy kościelnej dwie kaplice, tak iż obecnie jego rzut przypomina regularną formę krzyża. Do najcenniejszych elementów jego wyposażenia należą: dwustopniowy ołtarz główny z malarskimi wyobrażeniami św. Stanisława Szczepanowskiego i Św. Trójcy, barokowa ambona oraz kilka ołtarzy bocznych, pochodzących z XVIII wieku.
Fakt, iż Buków przez całe wieki stanowił posiadłość biskupią, wpłynął na rozwój tutejszej społeczności. W okresie przemian wyznaniowych XVI wieku, gdy całe połacie Śląska przechodziły na wyznanie luterańskie, myśl reformacyjna nie znalazła tu swych zwolenników. Nawet jeżeli odbywało się to na zasadach swoistego przymusu, mamy tu do czynienia z wyjątkiem nie tylko w skali dziejów całego powiatu świdnickiego, lecz także całego Śląska. Niemniej wieś tę dotknęły wydarzenia wojny trzydziestoletniej, w której podkreślano czynniki wyznaniowe. Została ona częściowo zniszczona, zdołała się jednak szybko podnieść z ruin, tak iż w 1666 roku powiększono nawet powierzchnię wsi do 52 łanów (nastąpiło to prawdopodobnie za sprawą karczunku ostatnich połaci leśnych należących do wsi). Wojna trzydziestoletnia wpłynęła jednak na obniżenie morale tutejszej ludności, a przyczynili się do tego również dwaj duchowni, których prowadzenie się wzbudzało zgorszenie. Jeden z nich Georgius Gebertus, żył przez całe lata w konkubinacie, a na rok przed śmiercią (1633 roku) przeszedł nawet na protestantyzm. Zaś drugi Sebastian Scupelius jawnie obnosił się ze swymi związkami z kobietą i trwonił majątek kościelny, prowadząc hulaszczy tryb życia. Rany te trudno było zaleczyć, choć dokonano tego w okresie kontrreformacyjnym.
Z nowszej historii wsi warto wspomnieć o pożarze z 1793 roku, kiedy to spłonęło tutejsze probostwo i kilka gospodarstw chłopskich. W XIX w. wieś należała do największych na obszarze dawnego powiatu strzegomskiego (dopiero w 1932 roku znalazła się ona w granicach powiatu świdnickiego). Jej areał wynosił 1017 ha. Tutejsza ludność oprócz zajęć związanych z uprawą roli zajmowała się również hodowlą owiec na szeroką skalę. We wsi istniało również kilka międlarni lnu. Liczba ludności Bukowa przed końcem XIX wieku wynosiła 827 osób, do 1938 r. spadła nawet do 671. W II poł. XIX w. w obrazie wyznaniowym wioski pojawili się również protestanci, lecz stanowili tu niewielką grupę – jeszcze w 1925 r. było ich zaledwie 68. Należeli oni do parafii ewangelickiej w Domanicach. Ludność niemiecką wysiedlono stąd jesienią 1946 roku, a osiadający tu Polacy pochodzili głównie z okolic Piotrkowa Trybunalskiego oraz z okolic Drohobycza.
Sobiesław Nowotny
9 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!