Press "Enter" to skip to content

Karol Teodor Robert Luther

Spread the love

Karol Teodor Robert Luther (niem. Carl Theodor Robert Luther) był obok żyjącej w XVII wieku Marii Cunitz jednym z najwybitniejszych, światowej sławy astronomów związanych ze Świdnicą. Uznanie w świecie naukowym zdobył odkrywając aż 24 nieznane planetoidy, ustanawiając zresztą w tym względzie rekord, zważywszy na prymitywne jeszcze w ówczesnym czasie metody obserwacji.

Ojciec przyszłego astronoma August Luther urodził się 2 listopada 1790 roku w Schönebeck (k. Magdeburga). Z wykształcenia był prawnikiem i pracował w Królewskim Sądzie w Berlinie. Brał udział w wojnie z Napoleonem w latach 1813-1815, służąc najpierw w 3. Pułku Piechoty Prus Wschodnich (3. Ostpreussischen Infanterie-Regiment), a następnie w 2. Westfalskim Pułku Landwery (2. Westfälischen Landwehr-Regiment), zdobywając Krzyż Żelazny i patent oficerski. W czerwcu 1315 roku podczas ataku na wioskę Saint Amand (preludium słynnej bitwy pod Ligny) stracił prawą rękę. Zwolniony z wojska w stopniu kapitana otrzymał państwową rentę i osiadł w Świdnicy w styczniu 1817 roku, zajmując się handlem solą. W Świdnicy poznał Wilhelminę von Ende, z którą ożenił się w październiku 1818 r. Ze związku tego 16 kwietnia 1822 r. urodził się ich jedyny syn, przyszły astronom.

Medal wybity ku czci trzech wybitnych XIX-wiecznych astronomów Hermanna Goldschmidta (1802-1866), Johna Russela Hinda (1823-1895) i Karla Theodora Roberta Luthera (1822-1900). Medal został wybity w mennicy paryskiej w 1868 r. z polecenia cesarza Napoleona III

Dzieciństwo Karol Teodor Robert Luther spędził w Świdnicy, uczęszczając do miejscowego gimnazjum w latach 1831-1841. Po zdaniu egzaminów w latach 1841-1843 studiował na Uniwersytecie Wrocławskim, a następnie w okresie od 1843 do 1848 na Uniwersytecie w Berlinie – filozofię, matematykę i astronomię. W tym czasie, 10 marca 1844 r. po długiej i ciężkiej chorobie zmarł jego ojciec i od tej pory opiekę nad młodym Karolem Teodorem Robertem Lutherem wraz z finansowaniem jego studiów przejął jego wuj, tajny radca William Luther.

Od 1847 roku młody astronom pracował w berlińskim obserwatorium astronomicznym, angażując się w prace nad matematycznymi obliczeniami, m.in. torów lotu komet, które były publikowane w latach 1848-1849 w Berlińskim Roczniku Astronomicznym (Berliner Astronomischen Jahrbücher). Dwa lata później w 1851 roku został dyrektorem obserwatorium astronomicznego w Bilk, na przedmieściach Düsseldorfu, w którym pracował do swojej śmierci. W Düsseldorfie Karol Teodor Robert poznał Karolinę Märcker, z którą się ożenił w 1859 roku i ze związku z którą urodził się jedyny syn astronoma Wilhelm (1860-1937).

Umiejscowienie krateru Luther na widocznej stronie księżyca („x”) i zdjęcie krateru

W Düsseldorfie astronom rodem ze Świdnicy poświęcił się badaniom planetoid, dla których w wielu przypadkach udało mu się wyliczyć ich dokładne orbity. Efektem tej pracy było odkrycie w ciągu 38 lat aż 24 planetoid. Pierwszą Karol Teodor Robert Luther odkrył 17 kwietnia 1852 roku i nazwał ją Thetis, ostatnią 20 lutego 1890 roku i nazwał Glauke.

Dokonania astronoma ze Świdnicy są tym donioślejsze, że w XIX wieku metody obserwacji astronomicznych były jeszcze stosunkowo prymitywne. Luther miał do dyspozycji teleskop soczewkowy o ogniskowej 1800 mm. Dopiero w 1877 roku udało mu się zdobyć teleskop o nieco lepszych parametrach. W uznaniu swoich zasług Luther był wielokrotnie nagradzany honorowym członkowstwem towarzystw naukowych w wielu krajach, m.in. brytyjskiego Królewskiego Towarzystwa Naukowego. Otrzymał także tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Bonn.

Fragment zniszczonego teleskopu z obserwatorium Luthera, które zostało zbombardowane podczas alianckiego nalotu na Dusseldorf w 1943 roku

U schyłku życia, wobec pogarszającego się stanu zdrowia, w jego badaniach pomagał mu syn Wilhelm, który studiował astronomię w Lipsku i Berlinie, uzyskując tytuł doktora. Wielogodzinne obserwacje spowodowały, że Karol Teodor Robert Luther zaczął stopniowo tracić wzrok. Poważnym problemem okazał się także ból stopy, który uniemożliwiał mu wspinanie się do kopuły obserwatorium, co związane było z kontuzją jednego z palców, jakiego doznał wiele lat wcześniej. Odnowienie się kontuzji i powstały stan zapalny przykuły tego aktywnego człowieka do łóżka. W lutym 1900 roku Luther czuł się bardzo źle. 15 lutego pojawiło się drżenie rąk i chwilowe utraty przytomności. Przybyły rankiem 16 lutego lekarz stwierdził zgon wielkiego astronoma.

Dla upamiętnienia prof. dr Karola Teodora Roberta Luthera, jego imieniem nazwano krater na Księżycu w pobliżu tzw. Morza Jasności (Mare Serenitatis). Krater powstały po uderzeniu meteorytu ma kołową krawędź i średnicę 10 km oraz głębokość 1,9 km.

Imię Luthera nosi także planetoida nr 1303 1928 FP („Luthera”) odkryta 16 marca 1928 roku przez Arnolda Schwassmanna. Okrąża ona słońce w ciągu 5 lat i 288 dni w odległości średniej ponad 3,22 jednostek astronomicznych od Słońca (ponad 48 miliardów km).

Andrzej Dobkiewicz

Lista planetoid odkrytych w latach 1852-1890przez Karola Teodora Roberta Luthera

17 Tetyda 17 kwietnia 1852 r.
26 Prozerpina 5 maja 1853 r.
28 Bellona 1 marzec 1854 r.
35 Leukothea 19 kwietnia 1855 r.
37 Fides 5 października 1855 r.
47 Aglaja 15 września 1857 r.
53 Kalypso 4 kwietnia 1858 r.
57 Mnemosyne 22 września 1859 r.
58 Concordia 24 marca 1860 r.
68 Leto 29 kwietnia 1861  r.
71 Niobe 13 sierpnia 1861 r.
78 Diana 15 marca 1863 r.
82 Alkmene 27 listopada 1864 r.
84 Klio 25 sierpnia 1865 r.
90 Antiope 1 października 1866 r.
95 Arethusa 23 listopada 1867 r.
108 Hecuba 2 kwietnia 1869 r.
113 Amalthea 12 marca 1871 r.
118 Peitho 15 marca 1872 r.
134 Sophrosyne 27 września 1873 r.
241 Germania 12 września 1884 r.
247 Eukrate 14 marca 1885 r.
258 Tyche 4 maja 1886 r.
288 Glauke 20 lutego 1890 r.
4 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

Mission News Theme by Compete Themes.