Press "Enter" to skip to content

Czytelnicy piszą (48): Ciekawy artefakt z Gniewkowa

Spread the love

Po publikacji artykułu Sobiesława Nowotnego na temat dziejów do 1945 roku wsi Gniewków (gmina Dobromierz, powiat świdnicki) – czytaj tutaj: Gniewków – historia miejscowości do 1945 roku, otrzymaliśmy od byłego mieszkańca Gniewkowa, pana Dawida Lejsy ciekawą informację, a właściwie zdjęcie artefaktu związanego z tą miejscowością.

To niewielkich rozmiarów metalowy znaczek firmowy, który pochodził z wyprodukowanego przed wojną roweru. Znaczki takie znajdowały się zazwyczaj z przodu roweru, na pionowej części ramy podtrzymującej kierownicę. Dobrze widoczny jest na nim napis:

Znaczek firmowy z roweru ze sklepu Eduarda Wolfa

Fahrradhandlung – Näch-u. Sprechmaschinen – Reparaturen (Sklep rowerowy – Maszyny do szycia – Maszyny mówiące (chodzi o radia i gramofony) – Naprawa; WOLF ( nazwisko właściciela); Girlachsdorf (nazwa miejscowości Gniewków); Alfred Davidson (przedstawiciel znanej rodziny przemysłowców amerykańskich, założycieli koncernu Harley-Davidson). Napis z prawej strony dołu tarczy jest, niestety, nieczytelny.

Okazuje się, że w Gniewkowie znajdował się sklep rowerowy oraz punkt naprawczy rowerów, maszyn do szycia oraz aparatów radiowych i gramofonów. Wprawdzie sam Gniewków był stosunkowo niewielką  wsią, która w 1920 roku liczyła zaledwie 669 mieszkańców, ale w promieniu kilkunastu kilometrów znajdowały się kolejne miejscowości – Czernica, Dzierzków, Borów, Kostrza, Bolkowice, Roztoka, Paszkowice czy Nienaszów. Zapewne w nie każdej z tych wsi znajdowały się usługi podobnego rodzaju, więc należy przypuszczać, że interes był opłacalny.

Potwierdzają to zresztą pośrednio źródła archiwalne, w których odnaleźliśmy nieco informacji o właścicielu sklepu i warsztatu naprawczego – Wolfie.

Eduard, bo tak miał na imię urodził się około 1895 roku w nieznanej nam miejscowości. Być może było to miasto, bo przy informacjach o jego osiedleniu się w Gniewkowie znajdujemy zapis, że przybył z miasta. Biorąc pod uwagę te najbliższe, mógł to być Jawor, Bolków lub Strzegom.

Z zawodu był stolarzem i jako taki pracował do lat końca lat 20. XX wieku w kilku małych firmach. Równocześnie zajmował się dorywczo naprawą rowerów i sprzedawaniem ich, jednak bez stacjonarnego punktu handlowego. Dopiero od około 1928 roku miał rozpocząć prowadzenie sklepu z rowerami, nie wiemy jednak w jakiej miejscowości. Około 1933 roku zakupił lub założył gospodarstwo rolne w Gniewkowie pod przedwojennym numerem 53. Był najwyższy numer posiadłości i domów we wsi w 1936 roku, toteż należy sądzić, że znajdowało się ono gdzieś na skraju wsi. Niestety, nie udało się ustalić dokładnie gdzie. Być może – o ile nie zmieniła się zasadniczo po 1945 roku numeracja domów, gospodarstwo gdzie mieszkał Wolf i prowadził swój warsztat naprawczy mogło się mieścić pod dzisiejszym numerem 51-53 lub 54 (a może czytelnicy – mieszkańcy Gniewkowa zachowali pamięć o tym, gdzie znajdował się sklep i warsztat naprawy rowerów?).

Fragment księgo adresowej z 1936 roku, w której wymieniony jest adres zamieszkania Eduarda Wolfa – Girlachsdorf 53

Wspomniany znaczek firmowy z roweru z podanym nazwiskiem Alberta Davidsona sugeruje, że Wolf mógł posiadać jakieś związku z koncernem Harley-Davidson. Raczej na pewno nie był ich przedstawicielem (zbyt mała firma), ale mógł prowadzić sprzedaż rowerów produkowanych na licencji koncernu. Ten ostatni wypuścił linię rowerów jeszcze w 1917 roku. Rowery produkowane były w Dayton w stanie Ohio, jednak totalna klapa w zakresie ich sprzedaży sprawiła, że produkcję zamknięto ostatecznie w 1923 roku. Niewykluczone, że produkowane były w Europie w oparciu o zakupioną licencję. Nie można jednak wykluczyć, że użycie nazwiska jednego z założycieli słynnego koncernu produkującego motocykle, miało być po prostu chwytem reklamowym Wolfa.

Jak już wspomniano, oprócz handlu rowerami, prowadził on także sprzedaż i naprawę opraw oświetleniowych, a także naprawą wszelkiego rodzaju „mówiących maszyn”, a więc aparatów radiowych i gramofonów oraz zajmował się również sprzedażą części do nich.

Zachowane w archiwach dane o jego firmie za lata 1933-1937 mówią o systematycznym i stabilnym rozwoju interesu. W 1937 roku wartość nieruchomości wraz ze sklepem i warsztatem szacowany był na około 10-15 tysięcy marek, wartość magazynu firmy wynosiła około 2,5 tysiąca marek, a roczny obrót zamykał się całkiem pokaźną kwotą około 10 tysięcy marek.

O samym Eduardzie Wolfie, którego aryjskość podkreślano w ówcześnie wytworzonych dokumentach, uznawany był za osobę solidną i pracowitą, o uregulowanym życiu rodzinnym (na pewno posiadał żonę). Również w sferze interesów uznawano go za wiarygodnego kontrahenta, któremu można udzielać kredytów.

Niestety, na  podstawie źródeł, które udało się odnaleźć, nie można wyjaśnić jego losów po 1937 roku.

Okoliczności znalezienia znaczka firmowego, który był przyczynkiem do poszukania informacji o firmie z której pochodził, nie dają podstaw do wyciągnięcia jakichś dalszych wniosków. – Znaczek przypadkowo wykopał na polu kolo plebanii mój kolega – mówi Dawid Lejsa, któremu dziękujemy za nadesłanie zdjęcia ciekawego artefaktu.

Andrzej Dobkiewicz

6 LIKES

Skomentuj jako pierwszy!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Mission News Theme by Compete Themes.