Emilio Gustavo Luiz Berger to postać, której życie mogłoby się stać kanwą niezłego filmu lub powieści w stylu Stu lat samotności Gabriela Marqueza. Był protoplastą bardzo rozgałęzionej rodziny, której członkowie w wielu pokoleniach cieszyli się wielkim uznaniem w… Brazylii. On sam służył w ciągu swojego życia w armiach trzech państw.
Dla nas najważniejszą informacją jest ta, że Emilio Gustavo Luiz Berger był świdniczaninem! Pierwszą część artykułu można przeczytać tutaj: Ze Świdnicy do Agudo. Niezwykłe życie Emilio Gustava Luiza Bergera (cz. 1).
Colônia de Santo Ângelo (Kolonia Świętego Anioła) została utworzona przez brazylijski rząd w 1855 roku dla niemieckich imigrantów z Pomorza. Została nazwana na cześć prezydenta Brazylii Angelo Muniz da Silva Ferrary (1812-1867). Pierwsi imigranci – wśród nich przyszła żona Bergera, przybyli tu 1 listopada 1857 roku. Jako ciekawostkę warto podać, że pierwszym administratorem kolonii był Polak z Przemyśla Florian von Żurowski, znany również jako Floriano Zurowski. Był inżynierem i żeglarzem, który wyemigrował do Argentyny. Tu dowodził eskadrą sześciu okrętów, poniósł jednak porażkę w bitwie z siłami koalicji brazylijsko-urugwajskiej koło wyspy Martin Garcia. Porażka ta doprowadziła do dymisji Żurowskiego, który wyemigrował do Brazylii. W październiku 1857 roku został mianowany dyrektorem i administratorem nowo utworzonej kolonii Colônia de Santo Ângelo. W skład kolonii wchodziło kilka mniejszych osiedli, które w późniejszych latach zmieniały granice administracyjne i przynależność terytorialną. Zasadnicza część dawnej kolonii to obecnie miejscowość i gmina Agudo w stanie Rio Grande do Sul, licząca blisko 17 tysięcy mieszkańców.
Dwa lata po przybyciu do Colônia de Santo Ângelo pozycja Bergera była już na tyle stabilna w lokalnej społeczności, że w wieku 31 lat mógł pomyśleć o założeniu rodziny. Jego wybór padł na Joanne Marie Elisabeth Rohde, córkę niemieckich kolonistów w Brazylii. Ta ewangeliczka urodziła się 20 marca 1839 roku w miejscowości Hundskopf na Pomorzu, dziś jest to wieś Psie Głowy w gminie Czaplinek, w powiecie Drawsko Pomorskie. Do Brazylii przybyła wraz z rodzicami – Augustem Rohde i Henriette Augustine z domu Wilcke, dziadkiem – Carlem Rohde oraz pięciorgiem rodzeństwa. Ojciec Hanne Marie Elizabeth był rolnikiem, kupcem i nauczycielem. Rodzina przypłynęła do Porto Alegre na pokładzie szkunera Benito Castro w dniu 2 listopada 1857 roku, a już 26 listopada przybyła do Colônia de Santo Ângelo, gdzie osiadła na przyznanej im przez rząd Brazylii działce.
Ze związku z Emilio Gustavo Luizem Bergerem urodziła 12 dzieci:
1. Emilio Augusto Roberto – ur. 26.6.1859
2. Frederico Berger – ur. 21.4.1862 – zm. 22.1.1935
3. Luiz Gustavo Emilio Berger “Junior” – ur. 29.11.1863
4. Luiz Carlos Henrique – ur. 12.8.1865
5. Clara Catharina Antonia Berger – ur. 07.1867 – zm. 20.07.1867
6. Julius Berger – ur. 07.02.1868
7. Carlos Augusto Alberto – ur. 15.06.1870
8. Germano Erdmann Francisco Berger – ur. 11.01.1873 – zm. 31.07.1965
9. Paulo George Berger – ur. 14.7.1875
10. Luiz Frederico Ernesto Berger – ur. 07.02.1878
11. Otto Berger – ur. 12.02.1879
12. Anne Marie Luize Berger – ur. 14.11.1881
Wszystkim swoim synom Berger zapewnił działki osiedleńcze, odkupione od rządu prowincji.
Berger, podobnie jak i jego towarzysze, którzy postanowili osiąść w Brazylii, posiadali większą wiedzę, nierzadko wykształcenie i doświadczenie w różnych dziedzinach życia od prostej ludności brazylijskiej, toteż dość szybko zaczęli nadawać ton poszczególnym społecznościom, osiadłym w różnych koloniach. Nie inaczej było z rodziną Berger, która w dużej części, w pierwszych pokoleniach zajęła się z powodzeniem między innymi uprawą ryżu i handlem. A że była to rodzina bardzo liczna, w następnych pokoleniach ich wpływ na życie Colônia de Santo Ângelo i innych, sąsiednich kolonii był olbrzymi. O tym jak licznie Bergerowie zasiedlili południową Brazylię, niech świadczy fakt, że najstarszy syn Emilio – Emilio Augusto Roberto Berger, który ożenił się z Amalie Emilie Röpke dochował się aż 17 dzieci! A posiadał jeszcze jedenaścioro rodzeństwa, z których wielu także posiadało liczne rodziny. W sumie Emilio Gustavo Luiz Berger dochował się 95 wnucząt! Z rodziny Bergerów nie tylko wywodzili się plantatorzy i kupcy, ale także samorządowcy, politycy, urzędnicy, adwokaci i nauczyciele. Potomkowie Emilio Bergera osiedlili się głównie na terenach Colônia Santo Ângelo, Colônia Jaguari i Colônia Horizontina.
Ale głównym zajęciem wielu członków rodziny Berger była w II połowie XIX wieku i na początku XX wieku uprawa i przetwórstwo ryżu. Zajmowali się nim między innymi synowie naszego bohatera – Frederico Berger i Luiz Frederico Ernesto Berger, a także jego wnukowie.
Luiz Frederico Ernesto Berger został bogatym przedsiębiorcą i przemysłowcem, dyrektorem zakładów przetwórstwa ryżu Sesti & Company. To on jako pierwszy z rodziny wybudował swoją prywatną fabrykę. Był także prezesem klubu piłkarskiego União Jaguari, o którym pamięć przetrwała do dziś.
Inny syn Emilio Gustavo Luiza Bergera – Louis Carlos Henrique został jednym z najbogatszych kupców w Agudo i posiadał wielkie składy i magazyny w dzielnicy Cachoeira do Sul.
Jednym z najbardziej znanych członków rodziny Berger był wnuk Emilio Gustavo Luiza Bergera – Emilio Arthur Berger – przedsiębiorca, kupiec i samorządowiec, pierwszy burmistrz miasta Agudo. W 2003 roku z inicjatywy radnych Agudo jedną z ulic nazwano jego imieniem. Udało nam się dotrzeć do treści uchwały w tej sprawie, która przypomina sylwetkę Emílio Arthura Bergera i w pewnym sensie oddaje stosunek mieszkańców miasta do jego samego i rodziny Berger. Czytamy w niej między innymi:
„Podjęliśmy inicjatywę legislacyjną, aby rzucić światło na osobowość Emilio Arthura Bergera.
Ten parlamentarzysta [od red. wnioskodawca] twierdzi, że tym gestem społeczność Agudo, za pośrednictwem swojego radnego, spłaca dług wdzięczności, którego Agudo do tej pory nie spłaciła.
Emilio Arthur Berger był postacią wyjątkową w pierwszej połowie ubiegłego wieku. Obdarzony talentem handlowym, prowadził działalność komercyjną, która odzwierciedlała kondycję gospodarki Vila Agudo. Wkład ten miał miejsce przynajmniej w dwóch aspektach, które należy wziąć pod uwagę: (1) pomógł w opracowaniu wskaźników ekonomicznych, które wzbogaciły proces emancypacji Agudo oraz (2) dostarczył środków finansowych i materialnych dla Komisji Emancypacyjnej, która pracowała nad uniezależnieniem Agudo od Cachoeira do Sul i Sobradinho [od red. chodziło o uniezależnienie się miasta i powołanie osobnych władz].
Ten parlamentarzysta nie ma zamiaru oceniać zasług i osiągnięć ludzi, którzy zbudowali i budują Agudo; chce jedynie uratować pamięć Emilio Arthura Bergera.
Mistrz i historyk William Werlang, nieustępliwy zwolennik badań nad przodkami mieszkańców Agudo, z pewnością miał szczególną motywację do zbadania życia Emilio Arthura Bergera. On, Mistrz Werlang, jest synem Tili Berger, jedynej córki potomstwa Emilio Arthura Bergera. Zebrane przez niego dane wzbogacą to uzasadnienie. W ten sposób przepisujemy dosłownie dane zebrane przez historyka.
Emilio Arthur Berger, urodził się w Várzea do Agudo 13.4.1904, zmarł w Agudo 25.3.1966. Był najmłodszym synem pary Emilio Augusto Berger i Amálie Emílie Röpke.
(…) Emilio Berger ożenił się z Clarą Klüsener Berger, córką Carlosa Klüsenera i Berthy Streck. Idąc w ślady ojca, otrzymał imię na cześć swojego dziadka Emilio Gustavo Luiza Bergera (Louisa ), żołnierza ze Świdnicy na Śląsku.
Emilio Artur Berger i Clara Klüsener pobrali się 5.9.1928 w Agudo, w rezydencji Germano Hentschkego. Ze związku tego na świat przyszły następujące dzieci: Derli Berger, Aldo Luiz Germano Berger, Tila Iria Berger Werlang i Elemar Berger.
Pod koniec lat trzydziestych Emilio Berger założył dom handlowy w Várzea do Agudo. Później przeprowadził się do Vila de Agudo, gdzie w latach 40. przejął firmę Marcilio Rohdego. Wcześniej nabył je od swojego brata Carlosa Bergera (stary zakład został założony w 1869 roku przez Frederica Treptowa). Firma Berger & Filhos zajmowała się również skupem i sprzedażą ryżu.
W latach 40. i na początku lat 60. XX wieku firma zlokalizowana w centrum Vila Agudo rozwinęła intensywną działalność handlową, z której korzystała cała społeczność regionu.
W 1957 roku firma wzięła udział w obchodach stulecia kolonii Santo Ângelo-Agudo. W 1958 roku wspomniana firma wniosła decydujący wkład w proces emancypacji Agudo, który został osiągnięty 17 lutego 1959 roku przy współudziale wspólników-właścicieli Aldo Luiza Germano Bergera, Derly Helio Bergera i Elemara Carlosa Bergera.
Niestety, mimo wszelkich starań przedsiębiorcy Emilio Arthura Bergera, firma Berger & Filhos zaprzestała działalności handlowej 30 maja 1962 r. [od red. oficjalnie zlikwidowano ją dopiero w 1979 r., gdy spadkobiercy sprzedali stary budynek firmy].
Ze względu na swoją wiarę często współpracował z kościołem ewangelickim, który znajdował się naprzeciwko jego miejsca zamieszkania. Przed rokiem 1963, kiedy Wspólnota Ewangelicka kupiła swojego pierwszego Jeepa, Emilio Arthur woził pastora Richarda Rudolfa Brauera jednym ze swoich samochodów na ważne wydarzenia poza okręgiem.
W latach 1949-1956 był kilkakrotnie wybierany na stanowisko wiceprezesa Wspólnoty Ewangelickiej. Był jednym ze współpracowników przy tworzeniu Centennial Society of Agudo. W latach 1946-1956 wspierał finansowo budowę kilku obiektów i kościoła ewangelickiego w São Leopoldo. Był również odpowiedzialny za budowę domu dzwonnika, który istnieje do dziś obok kościoła ewangelickiego w Agudo.
Należy oddać sprawiedliwość pamięci pana Emilio Arthura Bergera, nazywając jego imieniem ulicę w mieście, w regionie, w którym pan Berger miał wpływy i mieszkał.”
Czy Berger, świdniczanin z urodzenia przypuszczał kiedykolwiek, że imieniem jednego z jego potomków będzie nazwana ulica w mieście, w którym osiadł i wybudował swój dom? Ten znajdował się, jak już wspomniano, przy dawnej Picada Morro Pelado, która obecnie jest jedną z głównych ulic Agudo – Avenida Concórdia. 29 września 1887 roku Luiz Berger spłacił dług terytorialny wobec prowincji, płacąc rządowi 450 tysięcy riali za otrzymane tereny kolonialne i stał się ich pełnoprawnym właścicielem. Do końca życia nie podjął już żadnych podróży.
Emilio Gustavo Luiz Berger zmarł 22 grudnia 1900 roku w wieku 72 lat. Zgodnie ze swoim życzeniem pochowany został na małym, prywatnym cmentarzu, jaki urządził na należącej do niego ziemi. Spadkobiercą jego działki osadniczej został jeden z jego synów – Frederico Berger.
Jego żona przeżyła go o szesnaście lat i zmarła 7 sierpnia 1916 roku w Agudo, w swoim rodzinnym domu. Jak zapisano w akcie zgonu, zmarła śmiercią naturalną w wieku 77 lat.
Pod koniec 1960 roku ówczesny burmistrz Agudo – Aldo Luiz Herman Berger postanowił utworzyć centralny plac w Agudo, coś na wzór naszego Rynku, by w ten sposób zapisać się w historii miasta. W tym celu jednak musiano znacjonalizować działkę, którą otrzymał w połowie XIX wieku jego pradziadek Emilio Gustavo Luiz Berger. Przy okazji rozebrano pozostałości prywatnego cmentarzyka z grobem jego i jego żony. Dziś nie ma po nich żadnych materialnych śladów. Wiadomo tylko, że to historyczne miejsce znajdowało się na północ od obecnego Miejskiego Centrum Sportu. A na działce, należącej niegdyś do Bergera, powstało Miejskie Centrum Administracyjne Agudo z ratuszem, siłownią i biblioteką.
Jakby ostatnim akcentem związanym z upamiętnieniem świdniczanina było odsłonięcie na cmentarzu ewangelickim w Agudo brązowej tablicy z imionami i nazwiskiem Emilio Gustavo Luiza Bergera oraz jego żony. Miało to miejsce 27 maja 2004 roku. W lipcu tego samego roku podjęto próbę odnalezienia szczątków Emilio i jego żony. Znaleziono jednak tylko ślady drewna z trumny i ciemną ziemię, która wchłonęła szczątki świdniczanina.
Andrzej Dobkiewicz (fundacja IDEA)
Opracowanie powstało w ramach projektu w otwartym konkursie Starostwa Powiatowego w Świdnicy na realizację zadań publicznych w zakresie kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego oraz krajoznawstwa.
4 LIKES
Skomentuj jako pierwszy!